نەتەوە یەکگرتووەکان له‌ عيراق

نوێترين

٠١ کانونی یەکەم ٢٠٢١

لە گەڵ پەیوەندیكردن و بەشداریكردنی عێراق لە ڕێكەوتنی پاریسدا، نەتەوە یەكگرتووەكان بانگەواز دەكات بۆ پاڵپشتیكردنی زیاتر بەمەبەستی یارمەتیدانی ووڵاتەكە لە خۆگونجاندن و خۆڕاهێناندا

بۆ زانیاری زیاتر

چیڕۆک

٣٠ تشرینی دووەم ٢٠٢١

بە بۆنەی هەڵمەتی ١٦ ڕۆژەی چالاکییەکانی دژ بە توندوتیژیی جێندەریی ، چالاکوانان لە بەسرا کۆبوونەوە

بۆ زانیاری زیاتر

لێدوانی ڕۆژنامەوانی

٣٠ تشرینی دووەم ٢٠٢١

بەرنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدان و ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی پشتیوانی لە وەزارەتی تەندروستی و دەستەی ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی عێراقی دەکەن بۆ دابینکردنی ڕاهێنانی پشتیوانی دەروونی و کۆمەڵایەتی و تەندروستی بەرەو یەکخستنەوە

بۆ زانیاری زیاتر

نوێترين

لێدوانی ڕۆژنامەوانی

٠١ کانونی یەکەم ٢٠٢١

بۆ زانیاری زیاتر

چیڕۆک

٣٠ تشرینی دووەم ٢٠٢١

بە بۆنەی هەڵمەتی ١٦ ڕۆژەی چالاکییەکانی دژ بە توندوتیژیی جێندەریی ، چالاکوانان لە بەسرا کۆبوونەوە

بۆ زانیاری زیاتر

لێدوانی ڕۆژنامەوانی

٣٠ تشرینی دووەم ٢٠٢١

بۆ زانیاری زیاتر

ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام له‌ عيراق

ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام بانگەوازێکی نیشتمانین بۆ کارکردن لە پێناو کۆتاییهێنان بە هەژاری و پاراستنی ژینگە و کەشوهەوای گۆی زەوی و هەروەها بۆ دڵنیابوونیش لەوەی کە دانیشتوان لە هەموو شوێنێک لە ئاشتی و خۆشگوزەرانی بەهرەمەندن. ئەمانە ئەو ئامانجانەن کە نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق کاریان لەسەر دەکات.

بۆ زانیاری زیاتر

وتار

٢٨ تشرینی دووەم ٢٠٢١

یەکسانیی جێندەری و ستراتیژەکانی بەتواناکردنی ژنان، وتەی نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق، خاتو جینین هێنیس پلاسخارت | یەکشەممە، ٢٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١

مایەی شانازییە کە ئەمڕۆ من لێرە ئەم وتارە پێشکەش دەکەم و هەروەها سوپاسی هەر چوار زانکۆکەش دەکەم بۆ رەخساندنی ئەم دەرفەتە بۆ ئاڵوگۆڕکردنی ڕاسپاردە و سەرنجەکان سەبارەت بەم بابەتە هەرە گرینگ و هەرە لەپێشینەیە.
لەسەرەتا و لەبەر رۆشنایی هەڵبژاردنە پەرلەمانییەکەی ئەمدواییەدا، رێگەم بدەن بۆ هاوبەشکردنی چەند هەواڵێکی تاڕادەیەك دڵخۆشکەر سەبارەت بە بەشداریی سیاسییانەی ژنان لە عێراقدا.
نزیکەی لە سەدا ٣٠ی بەربژێرەکان لە هەڵبژاردنی پێشوەختەی تشرینی یەکەمدا ژن بوون و ئەنجامە بەراییەکانیش دەرخەری ئەوەن کە ژمارەیەکی بەرچاوی بەربژێرە مێیینەکان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی داهاتووی عیراقدا دەبنە ئەندام کە لە ڕێژەی سەدا ٢٥ی کەمترین ڕێژە زیاترە.
ئێستا ئارەزوو و توانای ژن بۆ بەشداربوون لەم هەڵبژاردنانەدا چی وەك خۆپاڵاوتن و چی وەك ئەنجامدانی هەڵمەت و چی وەك چالاکوان و چی وەك دەنگدەریش نەك تەنها هەر ئاماژەیەکی دڵخۆشکەرە و بەس بەڵکو هەر زۆر پێویستیشە.
من لێرە گرتەوتەیەکی میشیل ئۆباما دەهێنمەوە کە دەڵێت هیچ وڵاتێك هەرگیز پێش ناکەوێت و گەشە ناکات گەر توانای نیوەی ژنانی خۆی پەكبخات خۆشی لە بەشداریکردنی نیوەی هاوڵاتیانی بێبەش بکات. ئامادەبووانی بەڕێز،
من ئەمرۆ لەکاتێکدا لە هەرێمی کوردستانی عێراق قسە دەکەم (بەدڵنیاییەوە) نابێ ئاماژە بەو رۆڵە پێشەنگییە نەکەم کە سیاسەتمەدارە مێیینەکانی ئەم هەرێمە بینیویانە کە بۆ ماوەیەکی زۆر لەڕووی چەندایەتی و چۆنایەتیی نوێنەرایەتیی سیاسییانەی ژناندا سەرکردایەتیی وڵاتیان کردووە.
من وەک ژنێك کە لە وڵاتەکەی خۆمدا جێدەستی خۆم لەم بوارەدا جێهێشتووە، باش دەزانم کە چەند گرینگە بۆ کچان و ژنانی گەنج کە ڕۆڵی گرینگیان لە داڕشتنی ئارەزووەکانیان هەبێت بۆ سەرکردایەتی کردنی گەیشتن بە پلەی باڵا نەخاسمە لە بواری سیاسیدا. من باوەڕی تەواویشم هەیە کە ژنانی ئەمڕۆی ناو دامودەزگا گشتییەکان دەبنە پێشەنگ بۆ نەوەکانی داهاتوو.
هەروەها، سەبارەت بە لایەنی سیاسەت و یاسادانانیش، پێشڤەچوونی باش لە هەرێمی کوردستان ڕوویداوە وەك بۆ نموونە بە دامەزراوەکردنی پرسی جێندەر لە هەموو جۆرە چاکسازییەکاندا وەك یاسای فرەژنی.
با زیاتر ڕاشکاو بین. بەڵام هێشتاش سووربوونی ژنانی عێراق لە ژیانی سیاسیدا هەر بەدەست نەهاتووە. بەپێچەوانەوە. ئەزموونەکانی ئێستا و ڕابردوو پێمان دەڵێن کە هێشتا کارێکی زۆرمان لەپێشە.
نەک هەر لادانی بەربەستە هەنووکەییەکانی بەردەم ژنان بۆ تێگەیشتن لە مافەکانیان پێویستە بەڵکو زیاتر کارکردن بەرەو هاوسەنگیی جێندەری لە پروسەی بڕیاردانیش لە پلە باڵاکانیشدا.
من مەبەستم ئەوەیە کە تا ئێستا هەموو لەو ناوانەی گوێم لێ دەبن بۆ پلە باڵاکانی وەک سەرۆک کۆمار و سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆکی پەرلەمان هەست بە بۆشاییەک دەکەم کە ئەویش نەبوونی هیچ ناوێکی مێیینەیە. ئەوەی ئێمە دەیبینین گەر ڕاشکاو بم لەگەڵتان کەشێکی زیاتر پڕ ئاڵنگارییە.
کرۆکەکەش ئەمەیە. مەبەست لە کەشێکی پڕ ئاڵنگاری بریتییە لەوەی کە هەر کاتێک باس لە تۆقاندن و توندوتیژی لەسەر بنەمای جێندەری بکرێت بیرمان یەکسەر بۆ بەکارهێنانی هێزی فیزیکی دەچێت کە لە راستیشدا هەر وای لێ دەخوێندرێتەوە.
بەڵام هەر وەك لە زۆر بۆنەدا ئاماژەم پێکردووە تۆقاندن و توندوتیژی لەسەر بنەمای جێندەری چەندین شێواز لەخۆ دەگرێت.
بەڵێ، بەدڵنیاییەوە، هەر وەک چۆن هەڕەشەی ئاشکرا هەیە ئاواش هەڕەشەی شاراوەش هەیە. وەک بۆ نموونە هەڵاوێرکردنی کۆمەڵایەتی و نەویستن. ئەمەو جگە لە نیازی سوکایەتی پێکردن و ناوزڕاندن و لەکەدارکردنی ژنان کە ئەمانەش دەکرێت هەم لە ماڵ و کۆمەڵگا و شوێنی گشتیی و لە ڕێگەی ئەنتەرنێتەوە ئەنجام بدرێن.
بەڵام هێشتاش من ناتوانم ئەوەندە زێدەڕۆیی لەم پرسەدا بکەم و بڵێم کە ئەم جۆرە کارانە بە زۆری بە کەم گیراون یان هەر بە ئاشکرا پشتگوێ خراون چونکە دۆخەکە یەکجار ئەوها خراپ نییە. هیچ کێشە نییە و گوێی مەدەرێ.
بەڵام با زیاتر بە ڕوونی بدوێم. ئەم جۆرە کارانە لە ڕاستیدا دەبنە بەربەست لە بەردەم ژنان بۆ بیرکردنەوە لە چوونیان بۆ دامودەزگا گشتییەکان یانیش هەوڵدان بۆ گەیشتن بە پلە و پایەکانی سەرکردایەتیکردن.
ئەمە هەتتا ئەوەی پێی دەوترێت چاوتێبڕین و وتە سێکسییەکان باس ناکات وەک شێوەی ڕووخسار و کورتی تەنورە و یان شێوازی ڕۆیشتن و ئاخاوتن. پێویست بە وتنیش ناکات کە ئەم جۆرە هەڵسوکەوتە هەرگیز بۆ پیاو ناگیرێتەبەر.
پێمان خۆش بێت یان نا، هەڵسوکەوت لەسەر بنەمای سێکس چەندین شێواز لەخۆ دەگرێت کە دەبنە بەربەست لەبەردەم ژناندا بۆ هێنانەدی ئاواتە گشتییەکانیان و ئەنجامدانی پیشەکانیان.
با ئێستا باسی شتێکتان بۆ بکەم کە خۆم بینیومە. ئەو ژنانەی کە ئارەزووی زۆریان هەیە پێویستە هەستناسك بن کە ئەمەش نەك هەر بۆ ژنانی عێراق بەڵکو بۆ ژنانی سەرتاسەری جیهانیش راستە.
لەم دواییەدا، بەمن وترا "پیرێژن" وەک جنێو، لە راستیدا تەمەن و سێکس شانبەشانی یەکتر دەڕۆن، با خۆمان هەڵنەخەڵەتێنین. زۆر لەوانەی کە لەگەڵ مندا هاوتەمەنن بە گەنج یان لانی کەم بە ژیر و ئەزمووندار ناودەبرێن. لەلایەکی ترەوە، ئەوانەی کە دەیانەوێت جنێو بدەن هەرگیز بەو ڕاستییەی کە هاوتا نێرینەکانم لانیکەم دە ساڵ لەمن گەورە ترن دڵتەنگ نابن. خوشکان،
برایان،
لەبەر زۆریی وتاردەرە بەڕێزەکانی ئەمڕۆ، من نامەوێت بچمە سەر باسکردنی سیاسەت و یاساکان و رووداوە گرینگەکان.
من، لەبری ئەوان، دەمەوێت جەخت لەسەر گرینگیی چالاکییەکی وەك ئەوەی ئەمڕۆ بکەمەوە. ئەمە بە تایبەتی مایەی دەسخۆشییە بەو پێیەی کە پێویستییەکی ڕاستەقینەیە بۆ داننان بە ماف و نەهامەتییەکانی ژنان، بە چەندین رێگە و لە چەندین وڵاتدا.
هەروەها چالاکییەکی لەکاتیخۆیدای وەک ئەوەی ئێستا بۆ یادکردنەوەی هەڵمەتی شانزە رۆژەی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیی لەسەر بنەمای جێندەری، کە ٣ ڕۆژ پێش ئێستا دەستی پێکرد و لە ڕۆژی ١٠ی کانوونی یەکەمدا، کە "رۆژی مافی مرۆڤ"یشە، کۆتایی پێدێت. سەرباسی ئەمساڵیش بریتییە لە "جیهان بە پرتەقاڵی بکەن و کۆتایی بە توندوتیژی دژی ژنان بهێنن" کە ئەمەش بە تایبەتی من دڵخۆش دەکات چونکە پرتەقاڵی رەنگی نیشتمانیی وڵاتی هۆڵەندایە کە وڵاتی منە.
لە هەمان کاتدا، هەرچۆنێک بێت، من حەز دەکەم ئاگادارتان بکەمەوە بۆ بەکارنەهێنانی کۆنفرانس و وتار و راپۆرت تەنها بۆ فریودان و نمایش. چونکە دواجار دەبێت بۆ مەبەستی ئەنجامدانی کاری راستەقینانە و هێنانەدی جیاوازی بن لە ژیانی ژنان و کچاندا.
بۆ نموونە، هەموو ژنان و کچانی عێراق بەدەست پێشێلکاریی فیزیکی و دەروونییەوە دەناڵێنن و تا ئێستاش هەر چاوەڕێی دەرکردن و بگرە جێبەجێکردنی "یاسای دژە توندوتیژیی" دەکەن.
لێرە دیسان دۆخی بەراوردییانەی یاسا دەرکردن لە هەرێمی کوردستاندا مایەی دەسخۆشی و دانپێدانانە. خوشکان،
برایان،
من پەیامم بۆ هەموو ئەو ژنانە هەیە کە ئارەزووی پلەی باڵایان هەیە:هەرگیز بێ هیوا مەبن لەو نەوە پیاوەی کە ئێستا جەڵەوی فەرمانڕەوایی وڵاتیان بەدەستەوەیە.
زۆر ڕاستە، تۆڕە پەیوەندیی کوڕە بە تەمەنەکان وەک گەورەترین یەکگرتنی جیهان هەستی پێدەکرێت کە سەرتاپای جیهانی گرتووەتەوە.
بەڵێ، زۆر لە پیاوان رەنگە هەر بە ڕاستی بە سووک سەیر کردن و شکۆ و خۆوشیاری بەکار بهێنن. بەلای منەوە، وادەردەکەوێت کە جێندەر زۆر گرینگترە لە بەهرە و خەسڵەتی باشی.
بەڵام ئێوە ئەوەش دەزانن کە: سەردەمی پیاو "ژنەکان، ئێمە دەزانین چی بۆ ئێوە باشە" مان پێ دەڵێت و ئەم سەردەمەش تەنها کاتێک کۆتایی دێت گەر ئێوە کۆتایی بە خۆتان بهێنن. بۆیە من هانی هەر ژنێک دەدەم بۆ ئەوەی دەنگی خۆی هەڵبڕێت.
هەست و ویستتان کپ مەکەن و هەمیشە چاوتان ببڕنە سەرکردایەتی کردن. هەوڵ بدەن بگەنە پلەیەک کە ئەوانی پێش ئێوە نەیان توانیوە بیگەنێ. ترستتان نەبێت و ئەو هەستناسکییەی کە من پێشتر باسم کرد بیگرنە بەر. من تەنها دەتوانم بە زەقی باس لە گرینگیی شانازیکردن بکەم بەو ژن و کچانەی کە بەرەو لوتکە هەنگاو دەنێن بۆ بەدەستهێنانی شوێنی شایستەی خۆیان لە کۆمەڵگەدا.
ئێوە دەزانن کە من یەکەم وەزیری بەرگریی ژن بووم لە هۆڵەندا و ئێستاش یەکەم نوێنەری تایبەتیی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکانم لە عێراقدا. لە هەردوو ئەرکەکەشدا، چەندین پیاو دانیان نا ( هەرچەندە یەکسەر نا بەڵکو دواتر) کە بیرکردنەوە سەرەتاییەکانیان بە: "ئەرێ بۆ ئەوە بەسەر ئێمەدا هات?!" کۆتایی پێهات.
بەڵام بە تێپەڕبوونی کات ئەوان لەگەڵ من ڕاهاتن. من چاوەڕێی ڕەزامەندی یان رێپێدانی نێرینەم نەکردووە و ئەمڕۆش سەرکردایەتیکردنی ژن بووەتە ڕاستییەکی حاشاهەڵنەگر لە نەتەوە یەکگرتووەکانی عێراقدا. نەک هەر من بەڵکو دوو لە جێگرەکانیشم و چەندین ژنی تریش لە ئاژانسەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان رۆڵی گەورە لە پڕۆسەی بڕیارداندا دەبینن. خوشکان،
برایان،
رێگەم بدەن با لە کۆتاییدا ئەمەش بڵێم. پێکهاتەی ژن و پیاو جیاوازە و کە ئەمە هەرگیز مایەی رەتکردنەوە نییە و هەر پێویست بە رەتکردنەوەش ناکات.
ڕاستیەکەش ئەوەیە کە ژن و پیاو لەڕووی تواناوە جیاوازن و هەر بۆیەش چۆنایەتی و چارەسەرەکانیشیان بۆ پرسەکان جیاوازە. بۆیە پێویستە ئەم دووانە تەواوکەری یەکتر بن.
هەر بۆیە کاتی ئەوە هاتووە کە بەربەستی گەیشتن بە سەرکردایەتی نەهێڵدرێت و هەروەک چۆن کاتی ئەوەش هاتووە کە هەردوو کەرتی تایبەت و گشتی فراوانبوون و داڕشتنەوەی ژێرخان ئەنجام بدەن بۆ راکێشان و هێشتنەوە و بەتواناکردنی ژنە بەتواناکان.
من بە هەموو دڵنییاییەکەوە پێتان دەڵێم کە ئەمە مایەی ئەنجامدان و بەدەستهێنانە. لە راستیدا، ئێمە پێویستە هەر ئێستا لێرە سەیری دەوروبەری خۆمان بکەین: هەر بەسەیرکردنی بڕی توانای بڕیاردان لە پیاو و لە ژن لەم هۆڵەدا ئەوە بە بێگومان دەتوانین کە ئەم پرسە بە شێلگیری و بڕیاری مکوڕ و ئاڵوگۆڕکردنی زانیاری پێش بخەین. سوپاس

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

چیڕۆک

٠٣ تشرینی یەکەم ٢٠٢١

سەرۆکی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان سەردانی باشوری عێراقی کرد بۆ گفتوگۆکردن دەربارەی گرنگی هەڵبژاردنەکانی ١٠ی تشرینی یەکەم

بەغدا ، ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ – ئەمڕۆ ، جینین هێنیس – پلاسخارت ، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق و سەرۆکی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاری عێراق سەردانی بەسڕا و ناسڕییەی کرد . لە میانەی گەشتە یەک ڕۆژیەکەی بۆ باشووری عێراق ، ئەو لەگەڵ کۆمەڵێکی بەرفراوانی گفتوگۆکەرانی عێراقی کۆبوونەوەی کرد ، کە بریتی بوون لە بەرپرسانی حکومی و ئەندامانی کۆمەڵگای مەدەنی. ئامانجی گشتی سەردانەکە گوێگرتن بوو لە بیروبۆچوونی دەنگدەران دەربارەی هەڵبژاردنەکانی دادێ و هەروەها ڕوونکردنەوەی چۆنیەتی پشتگیری نەتەوە یەکگرتووەکانیش بوو بۆ پرۆسەی هەڵبژاردنەکان. سەرەتا نوێنەری تایبەت گەیشتە شاری ناسڕیە و لەوێ لەگەڵ ئەحمەد ئەلخەفاجی پارێزگاری ذیقار کۆبۆوە و گفتوگۆیان دەربارەی گرنگی هەڵبژاردنەکانی ١٠ی تشرینی یەکەم لە عێراق کرد و هەروەها باسی پشتیوانی بەردەوامی نەتەوە یەکگرتووەکانیان بۆ پرۆسەی هەلبژاردنەکان کرد . هەروەها لە ذیقار ئەو شوێنەی کە یەکەمجار خۆپیشاندانەکانی "تشرین" لەوێ سەری هەڵدا ، نوێنەری تایبەت لەگەڵ کۆمەڵگای مەدەنی کۆبۆوە و ئازایەتی و بوێری زۆرێک لە عێراقییەکانی بەرز نرخاند و لەهەمان کاتیشدا پشتگیری نەتەوە یەکگرتووەکانی بۆ عێراق لە هەنگاونان بەرەو سەقامگیری دووپات کردەوە. هەروەها ئەو تیشکی خستە سەر بەهای دەنگدانی خەڵکی . دواتر نوێنەری تایبەت سەردانی شاری بەسڕای کرد و لە لایەن ئەسعەد ئەلعیدانی پارێزگاری بەسڕا پێشوازی لێکرا . لە میانەی کۆبوونەوەکەیاندا هەردوو لا هاوڕا بوون لەسەر پێویستی ڕێزگرتن لە پرۆسەی دیموکراتی لە لایەن گشت لایەنە پەیوەندارەکان و هەروەها پاراستنی مافی هەموو بەربژێر و دەنگدەران پێش هەڵبژاردنەکان لە ١٠ ی تشرینی یەکەم و لە ڕۆژی دەنگدانیش. دواتر نوێنەری تایبەت لەگەڵ ئەندامانی کۆمەڵگای مەدەنی کۆبۆوە و ئاماژەی بەوە دا کە هەڵبژاردنی پێشوەختە داواکارییەکی سەرەکی جەماوەریی بوو لە کاتی خۆپێشاندانەکانی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ . و هەروەها نوێنەری تایبەت گرنگی مسۆگەرکردنی لێپێچینە و پراکتیزەکردنی مافەکانی هەڵبژاردن و یارمەتیدان لە داڕشتنی ئایندەی وڵاتی دووپات کردەوە. هەروەها ئەمڕۆ ، لە کاتی سەردانەکەی بۆ بەسڕا ، نوێنەری تایبەت کۆبوونەوەی لەگەڵ کارمەندانی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد کە بەم دواییانە لە سەرتاسەری جیهان بۆ چاودێریکردنی هەڵبژاردنەکان گەیشتوونەتە ئەوێ . لە میانەی کۆبوونەوەکانی ئەمڕۆی ، نوێنەری تایبەت جەختی لەسەر گرنگی دەنگدان کردەوە ، چونکە ئەوانەی دەنگ نادەن لە ڕاستیدا لەوانەیە یارمەتی ئەوانە بدەن کە دژبەرن ، هەروەها ئەوەشی دووپات کردەوە کە جیهان وەکو عێراقییەکان حەزلە بینینی عێراقێکی سەقامگیر و خۆشگوزەران دەکات . نووسینی : نووسینگەی یارمەتی هەڵبژاردنەکانی نێردەی یونامی

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

چیڕۆک

٣٠ تشرینی دووەم ٢٠٢١

بە بۆنەی هەڵمەتی ١٦ ڕۆژەی چالاکییەکانی دژ بە توندوتیژیی جێندەریی ، چالاکوانان لە بەسرا کۆبوونەوە

وەکو بەشێک لە کامپەینی گەردوونیی ١٦ ڕۆژ چالاکی دژی توندوتیژیی جێندەری، ئۆفیسی مافەکانی مرۆڤی نێردەی نەتەوەیەکگرتووەکان بۆ هاریکاریی عێراق هەڵسا بە سازدانی گفتوگۆیەکی ستراتیجی لە بەسرە دەربارەی باشکردنی چۆنیەتی بەهاناوەهاتنی توندوتیژیی جێندەری لە پارێزگاکانی باشوری عێراق. نوێنەرانی وەزارەتی ناوخۆ، بەشی پاراستنی خێزانی، کۆمسیۆنی باڵای مافەکانی مرۆڤی عێراق و کۆمەڵگەی مەدەنی لە پارێزگەکانی بەسرە، موسەننا، زیقار و میسان، هەڵسان بە دەستنیشانکردنی پێویستیی دەرفەتەکانی داکۆکیکردنی هاوبەش: چڕکردنەوەی هەوڵەکان بۆ تاوانبارکردنی توندوتیژی خێزانی لە عێراق، بەفەرمیکردنی سیستمی پاڵپشتیی کاریگەر بۆ دەربازبوان و خستنەئەستۆی بەرپرسیاریەتی تاوانی ئەنجامدراوی نێوماڵ. "شکاندنی بێدەنگیی"، کورتەفیلمیێک بوو دەربارەی ناڕەحەتییەکانی دەربازبوانی توندوتیژیی خێزانی و پێویستیی بەیاسا تاوانبارکردنی توندتوتیژی خێزانی، پەخشکرا. بەشداربوان جەختیانکردەوە لە بەرجەستەکردنی ڕەشنووسی یاسای دژی توندوتیژی خێزانی لەلایەن پارلەمانەوە وەکو هەنگاوێکی پێویست و درێژینە لە پاڵپشتیکردنی دەربازبوانی توندوتیژی خێزانیی و بەشێک بێت لە پرۆسەی چاکبوونەوە لە نەخۆشی کۆڤید-١٩. سەرەڕای ئەمەش، ڕۆڵی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی لە پاڵپشتیکردنی قوربانیانی توندوتیژی خێزانیی پێویستە بەفەرمی بکرێت و ئەو ڕێکخراوانە پێویستە بەشداربن لە دیبەیتی تایبەت بە ڕەشنووسی یاسای دژی توندوتیژیی خێزانی. دەکرێت هەموومان بەشداری لە کامپەینی ١٦ ڕۆژەی چالاکی دژی توندوتیژی جێندەری بکەین بە سەیرکردنی فیلمی "شکاندنی بیدەنگی" و شەیەرکردنی کورتەفیلمی داکۆکیکار لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان.

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

چیڕۆک

٢٨ تشرینی دووەم ٢٠٢١

دادپەروەی لە عیراق: دڵنیابوون لە نەهێشتنی ئەشکەنجە بەو پێیەی کە لەیاساکانی عیراقدا هاتووە

ئایا ئەو زەماناتانە بوونیان هەیە لەعیراقدا و پەیڕەویش دەکرێن؟ بەڵێ، لەیاساکانی عیراقدا هاتوون بەتایبەتیش لەمانەی خوارەوەدا: دەستوری عیراق ساڵی ٢٠٠٥ یاسای بنەما دادگەرییە سزاییەکان ژمارە ٢٣ ی ساڵی١٩٧١ بەپێی هەموار مەبەست لەم زەماناتانە چین؟ ئامانج لێیان بریتییە لە: دڵنیابوونەوە لە پڕۆسەیەکی دادگاییکردنی دادپەروەرانە. دابینکردنی دۆخی ڕاگرتنی گونجاو. قەدەغەکردنی ئەشکەنجە بە لابردنی زۆرێك لەم هەلانەی کە دەبن بە هۆکار بۆ پەیڕەوکردنی. پێشگرتن لە بانگێشەی ناڕاست لەلایەن ڕاگیراوانەوە. پاڵپشتی لە کۆکردنەوەو دۆکۆمێنتکردنی بەڵگەکان. چۆن دەتوانن ئەشکەنجە قەدەغەبکەن؟ بە دڵنیابوون لە بۆ نموونە: ئامادەبوونی پارێزەر لە قۆناغەکانی سەرەتایی لە کاتی لێکۆڵینەوەکاندا. پشکنینی پزیشکی بۆ ڕاگیراوان لەلایەن پزیشکێکی بێلایەنەوە. وەلانانی ئەو دانپێدانانەی کە لەژێر ئەشکەنجەدا وەرگیراون وەك بەڵگە لەلایەن دادگاکانەوە. پەوەندیکردنی ڕاگیراوان لەگەڵ کەسوکارەکانیاندا. چاودێری کردنی سەنتەرەکانی ڕاگرتن لەلایەن سیتەمی دادوەریەوە. بەکارهێنانی شوێنە فەرمیەکان بۆ ڕاگرتن و چاودێریەکی بێلایەنانە. تۆماری ڤیدیۆیی لە کاتی لێکۆڵینەوەکاندا. لێپرسینەوە لە کەیسەکانی ئەشکەنجە. بۆ زانیاری زیاتریش تکایە ڕاپۆرتی هاوبەشی نێردەی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ هاریکاری عیراق/ یونامی و کۆمیسیاری باڵای مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتوەکان بخوێنەوە کە داوای پابەندبوونی بەهێزتر بۆ مەرجە یاساییە سەرەکییەکان و زەماناتی دادگەری دەکات لە قەدەغەکردنی ئەشکەنجە هەروەك لە چوارچێوە یاساییە عیراقی و نێودەوڵەتیەکاندا هاتووە.

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

چیڕۆک

١٨ تشرینی دووەم ٢٠٢١

١٧٠٠٠ پۆستەر بە زمانی شەش لە پێکهاتەکان لەسەر هۆشیاری دەربارەی کۆڤید-١٩ لە سەرانسەری عێراق دابەشکران

١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١ – شەش ڕێکخراوی ناحکومی عێراقی، بە هاوبەشییان کرد لەگەڵ ئۆفیسی مافەکانی مرۆڤی یونامی، بەمەبەستی بلاوکردنەوەی زانیاری لەنێو کەمەنەتەوایەتییەکان و بە زمانی خۆیان دەربارەی کاریگەریی مافەکانی مرۆڤ لەسەر کۆڤید-١٩، پالثپشتیکردن بۆ ڕێکارەکانی خۆپارێزی و پێویستی وەرگرتنی پێکوتە. کامپەینی بەرزکردنەوەی هۆشیاری لەماوەی دوومانگی ڕابردوو بریتیبوون لە بلاوکردنەوەی ١٧٠٠٠ پۆستەر کە بۆ شەش زمانی پێکهاتەکانی عێراق وەرگێردرابوون – ئاشورری (کریستیان)، ئاڤێستا (زەردەشتی)، کورمانجی (یەزیدی)، ماندایی (سابائی-ماندایی)، تورکمان (تورکمان) و ماچۆ (کاکەیی). پۆستەرەکان لەلایەن تیمی خۆبەخشەکانی ڕێکخراوی کۆمەلگە مەدەنییەکانی کریستیانەکان (ڕێکخراوی ژنانی ئێتانا)، کاکەییەکان (ڕێکخراوی مێثرا بۆ یارسان و پێشکەوتنی فەرهەنگی)، سابائی-ماندایی (ڕێکخراوی خێرخوازی یاراندا)، تورکمان (دامەزراوەی ڕزگارکردنی تورکمانەکان)، یەزیدی (ڕێکخراوی یەزدا)، و زەردەشتیەکان (ڕێکخراوی یەسنا بۆ کاروباری فەلسەفی و ئایینی زەردەشتی) دابەشکران. خۆبەخشان – ٧٠ پیاو و ٥١ ئافرەت – هەڵسان بە دابەشکردنی پۆستەرەکان لە قوتابخانەکان، نەخۆشخانەکان، بنکەکانی پۆلیس، پەرستگەکان و شوێنە گشتییەکان. بەگشتی، کامپەینەکە گەیشتە ٦٧ گەڕەکی جۆراوجۆری شارەکان و ١٢ لادێی دوورەدەست لە قەزاکانی سەر بە ٩ لە پاریزگاکان کە پێشتر بلاوکراوەی تایبەت بە بەرزکردنەوەی هۆشیاری بە زمانی خۆیان بۆ فەراهەم نەکرابوو. سەرەرای بڵاوکردنەوەی پەیامە سەرەکییەکان دەربارەی کۆڤید-١٩، کامپەینی بەرزکردنەوەی هۆشیاری لەهەمانکات کاریگەریی هەبوو لەسەر بلاوکردنەوەی هۆشیاری سەبارەت بە زمانی کەمەنەتەوایەتییەکان کە لەعێراقدا قسەی پێدەکرێت لەلایەن کۆمەڵگە نێوخۆییەکان، بەوانەشەوە کە ئاشنانین بەو زمانانە. کامپەینەکە لەسەر هەوڵەکانی بەرزکردنەوەی هۆشیاری بەردەوام لە سەرانسەری ووڵات بە زمانی عەرەبی و بە زمانی کوردی لە هەرێمی کوردستان بنیاتنراوە.

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

چیڕۆک

١٦ تشرینی دووەم ٢٠٢١

خولی ڕاهێنانی هەماهەنگیی لەگەڵ سیستەمی مافەکانی مرۆڤی نەتەوەیەکگرتووەکان دەربارەی پارێزگاریکردن و بنەبڕکردنی وونکردنی بەزۆرەملێ

نوسینگەی مافەکانی مرۆڤ لە نێردەی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ هاریکاری عیراق/ یونامی هەڵسا بە ئەنجامدانی ڕاهێنانێکی دوو ڕۆژە لە بەغدا بۆ بەرپرسانی دادوەری و ئاسایش و یاسایی دەربارەی ' سیستمی مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ پاراستن و بنەبڕکردنی وونکردنی بەزۆرەملێ' ٢٥ بەشداربوو، کە ٨ دانەیان ئافرەت بوون، لەم ڕاهێنانەدا نوێنەرایەتی وەزارەتەکانی بەرگری و ناوخۆ و داد و کاروبارەکانی دەرەوە و ئەنجومەنی باڵای دادوەرییان دەکرد. ڕاهێنانەکە لەلایەن تیمێکی شارەزا ئەنجامدرا کە دووانیان ستافی لیژنەی وونکردنی بەزۆرەملێیی نەتەوەیەکگرتووەکان و نوێنەری سەنتەری ڕاهێنان و بەدۆکیومێنتکردنی باشوری ڕۆژاوا و ناوچەی عەرەبیی نەتەوەیەکگرتووەکان. ئەو بابەتە سەرەکییانەی لەماوەی ئەم ڕاهێنانە باسیان لێوەکرا بریتیبوون لە: پابەندییەکانی عێراق بۆ مافەکانی مرۆڤی نێونەتەوەیی بۆ پاراستنی هەموو کەسەکان لە وونکردنی بەزۆرەملێ؛ دەستنیشانکردنی بەرپرسیاریەتی و قەرەبووکردنەوەی قوربانیان، بەوەشەوە کە هەوڵی کاریگەر دەدرێت بۆ گەرآن بە دوای وونبوان؛ باشترکردنی پەیوەندی نێوان حکومەت و میکانیزمەکانی نەتەوەیەکگرتوەکان بۆ برەودان بە پاراستنی هەموو کەسەکان لە وونکردنی بەزۆرەملێ؛ باشترین ڕێکارەکانی ئەنجامدانی لێکۆلینەوە لە وونکردنی بەزۆرەملێ و گرنگیی بەگەرخستنی یاسا ناوخۆییەکان بۆ بنەبڕکردنی وونکردنی بەزۆرەملێ بەگوێرەی پابەندییەکانی عێراق بۆ مافەکانی مرۆڤی نێونەتەوەیی. لە خولی ڕاهێنانەکەدا، بەڕێز روپێرت وایت، ئۆفیسەری بەرپرس لە ئۆفیسی مافەکانی مرۆڤی یونامی ، گوتی: "ئەم خولی ڕاهێنانە هەنگاوێکی پێشوازییە بۆ گەشەپێدانی پتری هاوکاریکردن و هەماهەنگی لەنێوان عێراق و میکانیزمەکانی مافەکانی مرۆڤی نەتەوەیەکگرتووەکان کە وا دەکات بابەتی وونکردنی بەزۆرەملێ مامەلەی لەگەل بکریت لەڕێگەی پرۆسەیەک کە لەنێو پابەندییەکانی مافی مرۆڤی نێونەتەوەیی عێراق سەرچاوەی گرتووە، لەسەر بنەمای ویستی هاوبەش بۆ فەراهەمکردنی مافی ئەوانەی کاریگەربوون بەو بابەتە" ڕاهینانەکە بەشێکە لە پاڵپشتیی بەردەوامی ئۆفیسی مافەکانی مرۆڤی یونامی بۆ حکومەتی عێراق بە مەبەستی چاکترکردنی توانستیی لێکۆلینەوە لە تۆمەتەکانی وونکردنی بەزۆرەملێ لە عێراق و دەستنیشانکردنی بەرپرسیاریەتی و قەرەبووکردنەوەی قوربانیان.

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

چیڕۆک

١٤ تشرینی دووەم ٢٠٢١

سیستمی مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەو پاراستن لە وونکردنی بەزۆرەملێ

نوسینگەی مافەکانی مرۆڤ لە نێردەی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ هاریکاتی عیراق/ یونامی هەڵسا بە ئەنجامدانی ڕاهێنانێکی یەك ڕۆژە لە بەغدا بۆ ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی دەربارەی ' سیستمی مافەکانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەو پاراستن لە وونکردنی بەزۆرەملێ' ز لەم ڕاهێنانەدا ١١ کەس لە نوێنەرانی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی بەشداربوون ئەوانەی کە کاری مەیدانی دەکەن لەسەر پاراستن لە وونکردنی بەزۆرەملێ کە لەلایەن چەند پسپۆڕێکی نێودەوڵەتییەوە بەڕێوەجوو، لەنێویشیاندا دوو ئەندامی کۆمیتەی تایبەت بە وونکردنی بەزۆرەملێ لە نەتەوە یەکگرتوەکان لەگەڵ نوێنەرێك لە سەنتەری ڕاهێنان و دۆکۆمێنتکردنی مافەکانی مرۆڤی سەر بە نەتەوە یەکگتتوەکان بۆ باشوری خۆرئاوای ئاسیاو هەرێمی عەرەبی بەشداربوون. بەشداربووان گفتۆگۆیان لەسەر ڕۆڵی سەرەکی ڕیکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی کرد لە برەودان لە پاراستن لە وونکردنی بەزۆرەملێ و هەروەها چۆنیەتی پێشکەشکردنی هاوکاری بۆ قوربانیان و خانەوادەکانیان بۆ فەراهەمکردنی دادپەروەری و قەرەبوو کردنەوە لەگەڵ بەشداریکردنیان لە میکانیزمەکانی دەستەکانی ڕێکەوتننامەکانی نەتەوە یەکگرتوەکان. بەشداربووان هەروەها چەندین گفتوگۆی تریان ئەنجامدا دەربارەی پێویستیی خێرای بەرکارکردنی یاسایەکی نێشتیمانی گشگیر لەسەر پاراستنی هەموو کەسێك لە وونکردنی بەزۆرەملێ کە بگونجێت لەگەڵ پابەندییە نێودەوڵەتیەکانی عیراق لە بواری مافەکانی مرۆڤدا. لە ڕاهێنانەکەشدا بەڕێز ڕوپێرت وایت بەرپرسی نوسینگەی مافەکانی مرۆڤ بە وەکالەت چەختی لەسەر ئەمە کردەوە کەوا " چارەسەرکردنی کێشەکانی وونکردنی بەزۆرەملێ لە عیراقدا پێویستی بە هەماهەنگیەکی ڕیکخراو هەیە لەلایەن لایەنە پەیوەندارەکانەوە، لەعیراقیشدا کۆمەڵگەی مەدەنی ڕۆڵی بەرچاو دەگێڕێت لە هاندانی حکومەت بۆ هەنگاوی پێویست لە بنبڕکردنی وونکردنی بەزۆرەملێ و پێشکەشکردنی قەرەبوو بۆ قوربانیان و لێپرسینەوە لە ئەنجامدەران".

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

هه‌مووى ببينه‌

لێدوانی ڕۆژنامەوانی

٠٢ کانونی یەکەم ٢٠٢١

بەشێوەیەكی نەرێتییانە عێراق بە ”ووڵاتی نێوان دوو ڕووبار” یان میزۆپۆتامیا ناسراوە، بە پیت و بە فەڕ، عێراق زۆر دەناڵینێت بە دەست ڕوودانەكانی كەش و هەواوە، دەرەنجامیش بووەتە هۆی كەمیی ئاسایشیی ئاو.
شیوی ڕووبارەكە، دووەم نزمترین ئاستی بارانبارینی بە خۆوە بینی لە ماوەی 40 ساڵدا و كاریگەرییەكانیشی لە هەموو ناوچەكەدا هەست پێدەكرێت. لە گەڵ دروستكردنی بەنداوەكان لە ووڵاتانی دراوسێدا، ئاستی تێڕژانی ئاو بۆ هەردوو ڕووباری دیجلە و فورات كەمیكرد بە ڕیژەی، 29% و هەروەها 73% بە دواییەكدا. كاریگەرییە سەختەكانی گۆڕانی كەش و هەوا هەڕەشە، لە ئاسایشیی خۆراكیی، لەدەستدانی بژێویی و هەورەها بەرەو پێشچوون لە یەكسانیی ڕەگەزیی دەكات. هەڕەشەیەك بۆ تەواوی خۆشییەكانی مافی مرۆڤ پێكدەهێنێت، بە تایبەتی بۆ ئەو گروپ و كەسانەی كە لە لاوازترین و هەژارترین دۆخەكاندا دەژین. هەروەها كاریگەرییەگانی گۆڕانی كەش و هەوا پاڵنەر و بەشدارە لە ئاوارەبوونی ناوخۆیی و كۆچكردنی نا جێگیردا. ژنان، منداڵان و كەسانی گەنج، زۆرترین سەختیی و قورساییەكانی ئەم بارودۆخە خراپەیان هەڵگرتووە و لە شانە.
لە پاش گرێدانی 26 ەمین كۆنگرەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ گۆڕانی كەش و هەوا COP26 و زیاتربوونی پابەندییەكان بۆ كەمكردنەوەی دەردانی گازەكان و قەتیسمانی گەرمی، عێراق هەنگاوگەلێكی گرتووەتە بەر بۆ گۆڕان بەرەو ئابوورییەكی سەوزتر، لەوانەش بەهێزكردنی وەبەرهێنان لە گازی سروشتی و تەرخانكردنی 12 گیگاوات لە ووزەی نوێبووەوە. حكومەتی عێراق بە هاوكاری بەرنامەی پەرەپێدانی نەتەوە یەكگرتووەكان UNDP ، ڕاپۆرتی بەشداریكردنی نیشتمانی تایبەت (NDC)ی كۆتایی پێهێنا، كە دەربارەی دەستنیشانكردن و كەمكردنەوەی مەترسییەكانی گۆڕانی كەش و هەوا و خۆگونجاندنە. لە كۆنگرەی COP26 عێراق جەختی لە (NDC) كردەوە، بۆ سەرخستن و برەودان بە گەشەپێدانی بەردەوام و دڵنیایی لە سەلامەتی ژینگەیی و شەفافیەتدا. ئەم گۆڕانكارییانە هەموو ئەرێنین بەڵام هێشتا پاڵپشتیی بەردەوامی جیهانیی پێویستە. سەبارت بە وەرزی دەخڵودانی ساڵی 2021 – 22 داهتوو، وا چاوەڕواندەكرێت بۆ جارێكی تر بارودۆخەكان زیاتر ووشك بن بۆ زۆرینەی ناوچەكە، هاوپێكبێتەوە لە گەڵ شێوەكانی دیاردەی لا نینا. خەمڵاندنی وەزارەتی كشتوكاڵی عێراقی بۆ بەرهەمهێنانی گەنم و جۆ لە بەشەكانی باكووری ووڵاتدا، كە بە شێوەیەكی سەرەكیی پشت بە بارانبارین دەبەستیت، لەوانەیە بە ریژەی لە 70% كەمتر بێت. لە ئوكتۆبەری 2021 دا، لە سەر هەمان هێڵی ئەم پێشبینییانە، وەزارەتی كشتوكاڵ بە ڕاویژ لە گەڵ وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەكاندا، بریاری دا بە كەمكردنەوەی ڕووبەری چێندراوی ساڵانەیی بە ریژەی لە 50%. لە ناوچوون و وێرانبوونی خێزانەكان و بژێوییەكان و هەورەها لە دەستدانی ئاژەڵ و دەخڵودان بە هۆی كەمیی ئاوەوە، بووەتە ڕاستییەكی تاڵ بۆ ئەو كۆمەڵگانەی كە خراپترین و سەخترین زەبریان بەركەوتووە بە هۆی گۆڕانی كەش و هەواوە.
كەمیی توانای گەشتنە بازاڕەكان بە هۆی سنووربەندییەكانی هاتووچۆكردن، پەیوەست بە كۆڤید -19ەوە، بەرزبوونەوەی نرخی ئالیك و ئامێرەكان لەو كاتەوەی كە بەهای دیناری عێراقی 18% نرخی لە دەستدا، هەروەها كەمیی بارانبارینیش كاریگەری لە سەر جوتیارە ئاژەڵدارەكان دەكات، بەهۆی كەمبوونەوەی ناوچەی لەوەرگاكانەوە و بەردەستبوونی ئالیكەوە. پارێزگاكانی نەینەوا و سەڵاحەدین لە باكوور، خراپترین كاریگەریی كەمیی بارانبارینیان لە سەربووە، شیكارییەكانی بەرنامەی خۆراكی جیهانی WFP دەریانخست كە ئاستەكانی بەكارهێنانی، خۆراك خواردن كەمە و بەكارهێنانی ستراتیژییەتی چارەسەرە نەرێنییەكانی وەك پارە قەرزكردن یان كەمتر خۆراك خواردن لە ناو خێزانەكاندا، بە نزیكەیی دوو هێندەی تێكڕای نیشتمانییە. هەردوو پارێزگاكە زێدی 2.5 ملیۆن كەسی گەڕاوەن، كە گەڕاونەتەوە شوێنی خۆیان لە پاش ساڵانێك لە ئاوارەیی: زیاتر لە نیوەی گەڕاوەكانی هەموو عێراق پێكدەهێنن.
لێكۆڵینەوەیەكی نوێی رێكخراوی كۆچی نێودەوڵەتی IOM، تیشك دەخاتە سەر كۆچكردن بە هۆی كەش و هەواوە لە لایەن دانیشتووانە گوندنشین و كشتوكاڵییەكانەوە، بۆ شاری بەسرەی باشوور، بە ئامانجی گەڕان بۆ دۆزینەوەی هەلی كاری تر.
ئالنگاری و سەختی زیاتر ڕووبەڕووی كۆچبەران دەبێتەوە لە چوارچێوەی گۆڕانی كەش و هەوا و هەوڵدان بۆ سەقامگیربوون لە ژینگەی نوێدا، كە خاوەن سەرمایەی دارایی و كۆمەڵایەتی سنووردارن و لەوانەیە كاربكاتە سەر توانایان لە دەستگەشتن بە خزمەتگوزارییەكان و داخوازی بۆ بەدەستهێنانی مافەكانیان. شارەكانی باشوور بەردەوامن لە تێكۆشان و هەوڵدان لە گەڵ ئاسایشیی ئابووری و ڕێبەری و لەوانەیە باش ئامادەسازییان نەبێت بۆ گرتنەخۆی لێشاوی هاتنی كۆچبەران. ڕاپۆرتی شیكاری سندوقی دانیشتوانی نەتەوە یەكگرتووەكان UNFPA دەریدەخات، كە كۆچكردنی بەردەوام بووەتە هۆی نایەكسانی لە دابەشبوونی دانیشتواندا، نزیكەی 70% خەڵكی لە ناوچە شارستانییەكاندا دەژین كە نەرێنییانە كاردەكاتە سەر گەشەپێدانی كشتوكاڵی. چاوەڕوانكراوە كە ژنان و كچان دوورییەكی درێژتر ببڕن بۆ بەدەستهێنانی ئاو، كە دەیانخاتە بەر مەترسییەكی زیاتری توندوتیژی لە سەر بنەمای ڕەگەزیی. لەوانەیە لە دەستدانی بژێویی ببێتە هۆی زۆربوون لە هاوسەرگیریی پێشوەختە و هەروەها دووگیانبوونی كچانی گەنج. بە پیی پێنوێنی مەترسیی كەش و هەوای منداڵانی، سندوقی منداڵانی نەتەوە یەكگرتووەكان UNICEF، منداڵان و گەنجان لە ئاستی مەترسیی، مامناوەند بۆ ئاستی مەترسیی بەرزی كەش و هەوادان، لە عێراقدا، لە گەڵ بوونی كۆمەڵە هەژار و لاوازەكان كە لە دۆخی مەترسیی ئاست بەرزدان لە هەندێك لە ناوچەكانی ووڵاتەكەدا.
عێراق بەرزترین ئاستی گەشەی دانیشتوانی ساڵانەیی هەیە لە ناوچەكەدا بە ریژەی 2.8% و هەروەها 57% ی دانیشتوانی لە تەمەنی كاركردندان. ئێستا كاتیەتی، بۆ كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی كە پشتگیریی عێراق بكەن لە بەكارهێنانی تواناكانی بۆ گەشەكردنی بەردەوام، پێشخستنی پێشكەوتن بەرەو ئامانجەكانی پەرەپێدانی بەردەوام، زاڵبوون بە سەر قەیرانەكانی كەش و هەوا و چارەسەركردنیان، پشتوانیكردن و پابەندیی بە مافەكانی مرۆڤ، بۆ نەهێشتنی شوێنەوارە چاوەروانكراوەكانی گۆڕانی كەش و هەوا و هەروەها خۆگونجاندن لە گەڵ ئەوانەی كە ڕوویانداوە و ڕوودەدەن، لە هەموو كۆمەڵگە جیاوازەكانی عێراقدا و دابینكردنی ژیانێكی شایستە بۆ سەرجەم هاووڵاتییەكانی.
لە پێش و لە پاش كۆنگرەی COP26، نەتەوە یەكگرتووەكان پشتگیریی عێراق دەكات لە سووكتركردنی مەترسییەكان و خۆگونجاندن لە گەڵ گۆڕانی كەش و هەوادا، لە رێگەی دیزاینكردن و نەخشەكێشانی ئەو پرۆژە بەردەوامانەی، كە تیشك دەخەنە سەر دروستكردنی بژێویی و هەروەها گەشەپێدانی مامناوەند – دوور مەودا، كە دەبێتە بەهێزكردنی وەبەرهێنانی كاریگەر لە ژێرخانی ئاو و ئاوەڕۆ، ئاودێریی و هەروەها بەڕێوەبردنی بەكارهێنانی ئاو، سەرەڕای بەكارهێنانی ووزەی نوێبووەوەی وەك ووزەی خۆر. هەروەها نەتەوە یەكگرتووەكان لە گەڵ حكومەتدا كار دەكات بۆ ڕاهێنان، پەرەپێدانی لێهاتووییەكان و هەروەها بەهێزكردنی تواناكان بۆ زاڵبوون بەسەر گۆڕانی كەش و هەوا و چارەسەركردنیدا. هەوڵەكانی داكۆكیی، هۆشیاری گشتی زیاد دەكات لە سەر بابەتەكانی ئاو بەكارهێنان و هەروەها بەرێوەبردنی بەردەوامیی سەرچاوە ئاوییەكان. دۆخی ئابووری ووڵات هێشتا ناجێگیرە. ئەو كۆمەڵگانەی كە دۆخ هەژار و لاوازن، زۆرینەیان پشت دەبەستن بە كشتوكاڵ، ڕاوە ماسی، ئاژەڵداریی بۆ ژیان، گۆڕانی كەش و هەواش چینێكی تری زەبر و فشارە لە سەریان و ناتوانن خۆیان بە تەنها بەرگەی بگرن.
بە هاندان لەلایەن رێككەوتنامەی پاریس، حكومەت و كۆمەڵگەی پەرەپێدانی مرۆیی ئێستا پیویستییان بە وەڵامدانەوە هەیە و هەروەها پێویستە هەماهەنگی بكەن لە گەڵ هاوبەشە گشتی و تایبەتەكان، كۆمەڵگەی مەدەنی، ژنان، گەنجان، كۆچبەران، ئاوارەكان و كۆمەڵگە زیانڵیكەوتووەكاندا، بۆ وەبەرهێنان لە چارەسەركردنەكان و باشتركردنی ڕوانینەكان بۆ ئاسایشیی خۆراكیی دوور مەودا، نەهێشتنی گەورەبوونی ئالنگارییە كۆمەڵایەتی – ئابوورییەكان و بەكارهێنانی ڕێبازێك لە سەر بنەمای مافەكانی مرۆڤ، بۆ دڵنیابوون لەوەی كە كاریگەریی گۆڕانی كەش و هەوا لە سەر خەڵكی عێراق، بەتایبەتی ئەوانەی كە لە هەژارترین دۆخدان، بتوانرێت كەمبكرێتەوە و هێوربكرێتەوە. ئێمە پێویستە پاڵپشتیی حكومەت بكەین لە وەرگرتنی بڕیارەكاندا بۆ بەریوەبردنی بەردەوامی سەرچاوە سروشتییەكانیدا، كە لە ئاوەوە دەستپێدەكات، وەبەرهێنان و سەرمایەگوزاری لە داهێنانە تەكنەلۆژییەكانی وەك بەكارهێنانی ووزەی نویبووەوە و هەروەها تەرخانكردنی سەرچاوەی شیاو و پێویست بۆ چارەسەرە بەردەوامەكان. ئیرینا ڤۆیاشکۆڤا-سۆلیۆرانۆ، ڕێکخەری نیشتەجێی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخەری مرۆیی بۆ عێراق
د. سەلاح ئەلحاج حەسەن، نوێنەری ڕێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق
جۆرج گیگۆری، نوێنەری ڕێکخراوی نێودەوڵەتیی کۆچ لە عێراق
دانیێڵ بێڵ، نوێنەری نوسینگەی کۆمسیاری باڵای مافەکانی مرۆڤ لە عێراق
زێنە علی احمد، نوێنەری نیشتەجێی بەرنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدان لە عێراق
د. ڕیتا کۆڵۆمبیا، نوێنەری سندوقی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ دانیشتوان لە عێراق
شیما سين گوپتا، نوێنەری یونسێف لە عێراق
عەلی ڕەزا قورەیشی، نوێنەری بەرنامەی خۆراكی جیهانی لە عێراق

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

لێدوانی ڕۆژنامەوانی

٣٠ تشرینی دووەم ٢٠٢١

لە وۆرکشۆپێکدا لە بەغدا لە ڕۆژانى 16-14 ی تشرینی دووهەم، شارەزایانی هەردوو ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی و وەزارەتی تەندروستی هەستان بە داڕشتن و جێبەجێکردنى ڕاهێنانێکی تایبەت بۆ 25 ئەندامى تیمە جیاجیاكانی وەزارەتەکانی حکومەتی عێراق. دانیشتنەکان جەختیان خستە سەر دۆخی تەندروستی جیهانی لە عێراق و تێگەشتن لە فریاگوزارى سەرەتایی تەندروستی و دەروونی بەڕووی قەیرانەکان و تێگەشتن لە سەختییەکان و فشار و کارامەییە کاریگەرەکانی پەیوەندیگرتن. ئەم نوێنەرانە پشتیوانی بۆ خێزانە گەڕاوەکان دابین دەکەن بۆ دڵنیابوون لەوەی بە ساکاری و ئاسودەیی دەچنەوە ناو کۆمەڵگەکانیان، کە ئەمە درێژکراوەی کارکردنە لەسەر بەرنامەی ئاشتەوایی و یەکخستنەوەی کۆمەڵگاى سەر بە بەرنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدانە لە عێراقدا بەمەبەستى دڵنیابوون لەوەی ئەو کەسانەی بەهۆی ململانێکانەوە لەگەڵ داعشدا ئاوارەبوون، بۆ ئەوەی بە سەلامەتی و شێوازێکى شکۆمەندانە بگەڕێنەوە و بچنەوە ناو کۆمەڵگاكانيان. زێنە عەلی ئەحمەد، نوێنەری نیشتەجێی بەرنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدان لە عێراق، گوتی:" بەرنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدان پابەندە بەوەى هیچ کەسێك پشتگوێ نەخرێت لە عێراقدا. پشتیوانیکردنی تەندروستی و دەروونی بۆ گەڕاوەکان و ئەو کۆمەڵگایانەی خێزانەکانیان بۆ گەڕاوەتەوە بەشێکی گرینگن لە بەرنامەڕێژییەکەمان بۆ جێبەێکردنی چارەسەری درێژخایەن بۆ ئەوەی جارێكی تر خێزانەكان بگەڕێنەوە نێو كۆمەڵگاكانیان و هەروەها مەبەستی برەودان بە ئاشتی و پێکەوەژیانی کۆمەڵایەتی لە عێراقدا." نوێنەری ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی، دکتۆر ئەحمەد زوتین، گوتی:"تەندروستی دەروونی بەشێکی دانەبڕاوە لە تەندروستی و بە دڵنیاییەوە بەدیهێنانی تەندروستی بەشێوەیەكی تەواو و گشتگیر بەبێ گرنگیدانی تایبەت بە کێشەکانی تەندروستی دەروونی بەدەست ناهێنرێت. هەروەها لە عێراق داواکاری بۆ دابینكردنی خزمەتگوزاری تەندروستی دەروونی لە زیادبووندایە ئەمەش لە میانی بڵاوبوونەوەی پەتای ڤایرۆسی كۆرۆنا و بەهۆی قەیرانی ئاوارەبوون و ئەوبارودۆخە مرۆییەی کە کاریگەری لەسەر هەندێک لە ناوچەكانی وڵاتدا هەیە. ئەم ڕاهێنانە هاوبەشە هەنگاوێکە بە ئاراستەیەکی دروست بۆ فراوانکردنی پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریی تەندروستی دەروونی و پشتیوانیی دەروونیی كۆمەڵایەتی كە بەشێوەیەكی بەرچاو خواستی لەسەرە." سەعید ئەلجەیاشی، ڕاوێژکاری ستراتیژی لە نوسینگەی دەستەی ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتیمانی، گوتی: "ئەم ڕاهێنانە ئەو تیمەی بە ئامانج گرتووە کە لە دەزگا حکومییە جیاوازەکان بەبنەما لەسەر ڕێنمایی سەرۆک وەزیران پێکهێنراوە. ئێمە گەشبینین بەوەی ئەم ڕاهێنانە کارامەیی و تێگەشتنی ئەندامانی تیمەکە زیاد دەکات و توانستیان بنیاد دەنێت بۆ پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری پشتیوانی دەروونی و کۆمەڵایەتی و تەندروستی بۆ خێزانە گەڕاوەکان و ئاوارەکان." دکتۆر عیماد عەبدولرەزاق، ڕاوێژکاری نیشتیمانی بۆ تەندروستی دەروونی لە وەزارەتی تەندروستیی عێراق، گوتی: "ئەم ڕاهێنانە بۆ توانادارکردنی ئەم تیمە و دابینکردنی دڵنیایی جۆری خزمەتگوزاریەکانی پشتیوانی دەروونی و کۆمەلایەتی و تەندروستی گرنگە بۆ ئەو کەسانەی گەڕاونەتەوە ناو کۆمەڵگەکانیان. پێویستە وەزارەتە حکومییەکان پشتیوانی بۆ ئەم چینە زیانلێکەوتووە دابین بکەن بۆ ئەوەی بتوانن بگەڕێنەوە شوێنە ڕەسەنەکانی خۆیان و دووبارە خۆشگوزەرانى بەدەستبهێننەوە." لە ساڵی 2020 دا، بەرنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدان لە عێراق هەستا بە خستنەگەڕى بەرنامەی پێكەوەژیانی كۆمەڵایەتی بۆ ماوەی پێنج ساڵ بەمەبەستى برەودان بە کۆمەڵگای بەهێزتر و ئاشتیخوازتر و پێکەوەژیاوتر لە هەموو ناوچەکانی عێراقدا، ئەمەش بە پشتیوانی هەریەک لەحکومەتەکانی دانیمارک و ئەڵمانیا و یابان و هۆڵەندا هاتووەتە دى.

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

لێدوانی ڕۆژنامەوانی

٢٩ تشرینی دووەم ٢٠٢١

ئەڵمانیا، ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ (IOM) دووپاتی هاوبەشیکردن دەکاتەوە بۆ پاڵپشتیکردنی بوژانەوەی ئابوری لە عێراق دا

ئەو زەحمەتیە ئابوریانە هاوکات و یەکانگیر بوو لەگەڵ کاریەگەریە زۆر بەهێزەکانی تێکچوونی ژینگەیی لە سەرانسەری عێراق دا، ئەمەش وایکرد پڕۆژەکارە کۆمپانیا بازرگانیە بچووک و مامناوەندەکان و کارمەندانیان پێویستیان بە پاڵپشتی زیاتر بێت لەڕێگەی بەرەو بوژانەوەی ئابوری-کۆمەڵایەتیان دا. حکومەتی ئەڵمانیا، لەڕێگەی بانکی گەشەپێدانی حکومەتی ئەڵمانیا (KfW) پاڵپشتی ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ دەکات لە هەوڵ و کۆششە بەردەوامەکانی بۆ باشترکردنی بوژانەوەی ئابوری و بەردەوامبوونی ڕەخساندنی دەرفەتی کار لە عێراق دا، ئەم پاڵپشتیەش بە پێدانی هاوکاری دارایی زیاتر بوو لە تشرینی دووەمی ٢٠٢١ دا تا تشرینی دووەمی ٢٠٢٥. ئەمە چوارەمین بەخشینی داراییە لە لایەن وەزارەتی گەشەپێدان و هەماهەنگی ئابوری ئەڵمانیای فیدڕاڵ (BMZ) کە پاڵپشتییەکانی لەڕێگەی بانکی گەشەپێدانی حکومەتی ئەڵمانیاوەیە، یەکەمین بەخشینی دارایی لە ٢٠١٨ بوو و تا ئێستا وەزارەتی گەشەپێدان و هەماهەنگی ئابوری ئەڵمانیای فیدڕاڵ پابەندی پێدانی ٨٦ ملیۆن یۆڕۆیە بە ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ لە ڕێگەی بانکی گەشەپێدانی حکومەتی ئەڵمانیاوە. نێردەی گشتی ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ، جیۆرجی گیگواری گوتی "حکومەتی ئەڵمانیا و بانکی گەشەپێدانی حکومەتی ئەڵمانیا پاڵپشتییە بەخشندەیە بەردەوامەکەیان وایکردووە لینک و پەیوەدییەک لە نێوان کۆچکردن و گەشەپێدانی ئابوری دروست بێت بۆ کارکردن بەرەو چارەسەرە هەمیشەییەکانی ئاوارەبوون. ئەم هاوبەشیکردنە بەردەوامە و پێدانی پاڵپشتی دارایی زیاتر وادەکات ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ پاڵپشتییەکانی فراوانبکات لە کاروکاسبی بژێوی ژیان پەیداکردن و ڕەخساندنی هەلی کار ئەمەش بە هەماهەنگی لەگەڵ حکومەتی عێراق و کۆمەڵگە لۆکاڵی و ناوخۆییەکان." پرۆژە نوێیەکە (بەشداریکردن لە بوژانەوەی ئابوری لە عێراق لە ڕێگەی ڕەخساندنی کارپێدان و بوژاندنەوە و ژیاندنەوەی ئابورییە لۆکاڵی و ناوخۆییەکان-قۆناغی ٤) لەسەر ئەزموونی قۆناغەکانی پێشوو بنیاتدەنرێت، بەتایبەتی بەئامانجگرتنی گروپە کەمدەرامەتەکان، لەوانەش: ئاوارە ناوخۆییەکان، گەڕاوەکان و ئەو هاوڵاتیانەی دیکە کە ململانێیەکان کارتێکردوون. هەروەها قۆناغی ٤ مەودا و ڕووماڵێکی جوگرافی فراوانی هەیە بۆ ئەوەی هاوڵاتیە عێراقییە جیاوازەکان بگرێتەخۆ. د. ئانا کرستینا جانکی، بەڕێوبەری ئۆفیسی پارەپێدانی کاش بۆ کار لە عێراق گوتی "ئێمە زۆر دۆڵخۆشین بە پێدانی بەخشینی دارایی ٣٠ ملیۆن یۆڕۆی دیکە، کە وامان لێدەکات بتوانین بەردەوامبین لە بەشداریکردن لە ڕەخساندنی هەلی کار و بوژاندنەوە و ژیاندنەوەی ئابوری خۆجێ و لۆکاڵی گروپە کەمدەرامەتەکان لە عێراق دا." بەهۆی ئەم پێدانە داراییە لەلایەن حکومەتی ئەڵمانیاوە، ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ پاڵپشتییەکانی بۆ کەرتی پڕۆژەکارە کۆمپانیا بازرگانیە بچووک و مامناوەندەکان زیاتر دەکات لە ڕێگەی میکانیزمی سندوقی گەشەپێدانی پڕۆژەکان (EDF)، کە بەشداری ڕەخساندنی هەلی کاری بەردەوام و ژیاندنەوەی کەرتی تایبەت دەکات. هەروەها ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ پاڵپشتی هەوڵ و کۆششەکانی بەرزکردنەوە و زیاترکردنی دەرفەتی ئابوری ئافرەتان و بەشداریپێکردن دەکات و هاوکاریان دەکات کە دەستکەوتنی کاریان باشتر بێت و لەڕێگەی مەشق و ڕاهێنانی پیشەیی و دابینکردنی پاکێجەکانی پاڵپشتی کار و بزنس بۆ دامەزراندن و دەستپێکردنی پڕۆژەی بچووک یان فراوانکردنی. لەپاڵ ئەمانەشدا، بەخشینە داراییەکە وادەکات پارەی کاش زیاتر بخرێتە ناو کۆمەڵگەکان لەڕێگەی پڕۆگرامەکانی پارەی کاش بۆ کار (CfW)، کە ئەمەش پاڵپشتی دووبارە بنیاتنانەوەی ئەو کۆمەڵگەیانە لەدوای شەڕ و ململانێیەکان لەگەڵ داعش دا دەکات کە تا ئێستا لە بوونیاتنانەوەدان. لە کۆتاییدا، ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ ژێرخانە سەرەکییەکانی کۆمەڵگە وەگەڕ دەخاتەوە بۆ بەرزکردنەوە و باشترکردنی کار و بزنسەکان و گەشەپێدانیان. لەوەتەی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ەوە، حکومەتی ئەڵمانیا و ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ لە عێراق، بە کۆی گشتی پاڵپشتی ٣٦٩ پڕۆژەکار و کۆمپانیای بازرگانی بچووک و مامناوەندیان کردووە لە ڕێگەی بەخشینە داراییەکانی سندوقی گەشەپێدانی پڕۆژەکانەوە، بوونەتەهۆی ڕەخساندنی ١٩٤١ هەلی کار. سەرەڕای ئەمەش، ٣١٤٦ کەس یان پاکێجەکانی پاڵپشتیکردنی پڕۆەکاری بچووک یان مەشق و ڕاهێنانی پیشەییان وەرگرتووە، ١٨٩١ کەسیش بەشداری کاروچالاکییەکانی پارەپێدانی کاش بۆ کاریانکردووە کە ئامانج لێی باشترکردنی جێگیری دارایی ئەو هاولاتیانە بووە، هەروەها ٢٥ خزمەتگوزاری و کارئاسانی ژێرخانی ئابوری بەپێی کۆمەڵگە وەگەڕخراونەتەوە.

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

لێدوانی ڕۆژنامەوانی

٢٩ تشرینی دووەم ٢٠٢١

نووسینگەى نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت بە مخەدەرات و تاوان و حکومەتى هەرێمى کوردستان-عێراق باس لە هەڕەشەکانى شەڕکەرە تیرۆرستە بیانییەکان دەکەن لە رێگاى هاوکارى تەکنیکى بۆ جێبەجێکردنى یاسا و چاکسازى و دادوەرى

بە بەشدارى وەزیرى ناوخۆ بەڕێز رێبەر ئەحمەد و وەزیرى کار و کاروبارى کۆمەڵایەتى بەڕێز کوێستان محمد و بەڕێز ئەحمەد نەجمەدین، بەڕێوەبەرى گشتى چاکسازى کۆمەڵایەتى لە حکومەتى هەرێمى کوردستان و کوسوڵى گشتى ئەمریکا لە هەولێر بەڕێز رۆبەرت پاڵادینۆ و رێکخەرانى نێودەوڵەتى نووسینگەى نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت بە مخەدەرات و تاوان و پسپۆرى شارەزاى نێودەوڵەتى: نووسینگەى نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت بە مخەدەرات و تاوان لە عێراق یەکەم وێرکشۆپى تایبەتى بە هەڵسەنگاندنى پێویستى مەترسییەکان و پڕۆتۆکۆڵ لە بەندیخانەکان و پلانى جێبەجێ کرنى حکومەکان و پەرەپێدانى سیاسەت و پڕۆتۆکۆڵەکان تایبەت بە جێبەجێکردن و بەکرداریکردنى هەڵسەنگاندنى دیاریکراوى پێویستى و مەترسییەکانى تیرۆرست و بەندکراوە گەڕاوە شەڕکەرە بیانییەکان بۆ بەڕێوەبەر و کارمەندانى بەندیخانە و سەنتەرەکانى چاکسازى لەژێر دەسەڵاتى حکومەتى هەرێمى کوردستان سازکرد. ئەو وێرکشۆپە لە چوارچێوەى بەرنامەى بەندکردنى تیرۆرستانى گەڕاوەى شەڕکەرى بیانى و لە ژێر چاودێرى نووسینگەى هەرێمى نەتەوە یەکگرتووەکان لە رۆژهەڵاتى ناوەڕاست و باکورى ئەفریقیا دەدرێت. لە وتاری کردنەوەى وێرکشۆپەکەدا، بەڕێز على ئەلبڕێر، رێکخەرى باڵا و بەرپرسى نووسینگەى نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت بە مخەدەرات و تاوان لە عێراق بەگەرمى بەرپرسانى حکومەت و کونسوڵى گشتى ئەمریکا و شارەزا نێودەوڵەتییەکانى بەخێرهێنا و گووتى ئامانجى سەرەکى ئەو بەرنامەیە بۆ بەهێزکردنى تواناى دامەزراوەکانى حکومەتە بۆ ئەوەى بتوانن هەڕەشەى تیرۆرستە بیانیەکان بەڕێوەببەن لە رێگاى پێشکەشکردنى هاوکارى تەکنیکى بۆ کەرتەکانى رێگەگرتن لە تاوان و سیستەمى دادوەرى تاوان. هەروەها رایگەیاند کە نووسینگەى نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت بە مخەدەرات و تاوان لە عێراق لە نزیکەوە کاردەکات لەگەڵ حکومەتى فیدڕاڵى لە بەغدا و حکومەتى هەرێمى کوردستان و هاوکاریى بەهێزى دروست کردووە لەسەر بنەماى ئامانج و کارى لە پیشینەى هاوبەش و متمانەى دوولایەنە بۆ جێبەجێکردنى ئەو بەرنامەیە بەسەرکەوتوویى لەسەرانسەرى عێراق و هاوکات سوپاسى ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکاى کرد بۆ دابینکردنى ئەو کۆمەکى داراییە سەخیان بۆ ئەو بەرنامەیە. بەڕێز ئەلبڕێر باسی ئەوەى کرد کە ئەو بەرنامەیە ئامانجیەتى کە ستراتیجى تایبەت پەرەپێبدات بە لەبەرچاوگرتنى هەستیارى گێندەرى بۆ مامەڵکردن و رووبەرووبوونەوەى بیرۆکەى تیرۆر لە بەندیخانەکان هاوتەریب لەگەڵ ئەولیاتى نشتیمانى و یاسا مرۆیى نێودەوڵەتیى و یاساى مافى مرۆڤ وە بەگوێرەى یاسا نێودەوڵەتییە پەیوەندارەکانى تر وەکو کەمترین بنەماکانى مامەڵەکردن لەگەڵ بەندکراوان کە ناساراوە بە (رێساى نێڵسن ماندێلا). دواتر لە میانەى وتارەکەیدا، بەڕێز رێبەر ئەحمەد وەزیرى ناوخۆ بەناوى حکومەتى هەرێمى کوردسان سوپاس و پێزانینى دەربڕى بۆ نووسینگەى نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت بە مخەدەرات و تاوان و ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا بۆ ئەو پاڵپشتییە زۆر پێویستە بۆ بەهێزکردنى تواناى لایەنە پەیوەندارەکانى حکومەت بۆ بەڕێوەبردن و کەمکردنەوەى هەڕشەکانى بەندکراوە تیرۆرستەکان. هەروەها بەڕێز ئەحمەد باسى لە کێشە و تەحدییەکان کرد بەهۆى تیرۆرستە بەندکراوەکان و پێویستى دانانى ستراتیجى و سیاسەت بۆ رێگەگرتن لە بڵاوبوونەوەى توندڕەوى و توندوتیژى لە بەندیخانەکان و سەنتەرەکانى چاکسازى. هاوکات بەڕێز رێبەر دووپاتى لە هاوکارى و کرانەوەى تەواوى حکومەت کردەوە بۆ هێنانى باشترین ئەزموونى نێودەوڵەتى و سوود وەرگرتن لە شارەزایى تەکنیکى نووسینگەى نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت بە مخەدەرات و تاوان بۆ باشترکردنى سیستەمى بەڕێوەبردنى بەندیخانەکان لە کوردستان هاوتەریب لەگەڵ یاسا و بنەماکانى مافى مرۆڤ. پاشان بەڕێز کوێستان محمد، وەزیرى کار و کاروبارى کۆمەڵایەتى وتەیەکى پێشکەش کرد و لەسەرەتادا سوپاسى نووسینگەى نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت بە مخەدەرات و تاوان کرد بۆ ئەو دەست پێشخەرییە و پێشکەش کردنى هاوکارى تەکنیکى بە بەندیخانەکان و سەنەتەرەکانى چاکسازى لە ژێرچاودێرى وەزارەتەکەیاندان. هاواکات بەڕێز وەزیر دووپاتیکردەوە کە پێویستە مەبەستى بەندیخانەکان بگۆڕدرێت لە سەنەتەرى بەندگرتن و سزادان بۆ سەنتەرى چاکسازى و گونجاندنەوە بۆ یارمەتیدانى تاوانباران و چاککبوونەوەیان و دووبارە گونجاندنەوەیان لە ناو کۆمەڵگا دواى تەواوکردنى ماوەى حوکمەکانیان. هەروەها بەڕێز رۆبەرت پاڵادینۆ، کونسوڵى گشتى ئەمریکا لە کوردستان وتارێکى پێشکەش کرد و رایگەیاند کە وەکو بەشێکى بەهێزى هەوڵەکانى کۆمەڵگاى نێودەوڵەتى بۆ رووبەرووبوونەوەى تیرۆر و راگرتنى هاتووچۆى تیرۆرستە شەڕکەرە بیانیەکان بریتیە لە رووبەرووکردنەوەى هەموو ئەو ئەوانەى تاوانى تیرۆرستیان ئەنجامداوە بە یاسا و بەرپرسیار بکرێن لەبەرامبەر کردەوەکانیان، بەگوێرەى بنەما یاساییەکان و مافەکانى مرۆڤ. بەڕێز رۆبەرت لە درێژەى وتەکەیدا رایگەیاند کە لە ساڵى ٢٠١١ وە ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا پاڵپشتى هاوبەشەکانى کردووە لەسەرانسەرى جیهان بۆ زیادکردنى هۆشیارى دەربارەى پڕاکتیزە مرۆییەکانى بەڕێوەبردنى تیرۆرستە بەندکراوەکان و یارمەتى پێشکەش کردوون بۆ جێبەجێ کردنى چاکسازى بەمەبەستى رێگەگرتن لە بڵاوبوونەوە و زیاتر توندڕەو بوونى تیرۆرستەکان لە بەندیخانەکان. هاوکات وێرکشۆپى ئەو هەفتەیە یەکێکە لە زنجیریەک چاڵاکى کە نەخشەکراون بۆ یارمەتیدانى عێراق بۆ بەڕێوەبردن و کەمکردنەوەى مەترسى ئاسایش بەهۆى بەندکراوە تیرۆرستە شەڕکەرە بیانییەکان و رێگەگرتن لە بڵاوبوونەوەى زیاترى توندڕەوى لەلایەن بەندکراوەکانى تر لە سیستەمى بەندیخانەکانیان. دواتر بەڕێز تۆڕبن ئادەمز، رێکخەرى نێودەوڵەتى نووسینگەى نەتەوە یەکگرتووەکان تایبەت بە مخەدەرات و تاوان لە ڤیەنا پوختیەکى پێشکەش بە ئامادەبووان کرد دەربارەى ئامانجەکانى هەڵسەنگاندنى پێویستى مەترسییەکان و گووتى لە مانگى نیسانى ئەمساڵ، پێکهاتەى نەتەوە یەکگرتووەکان بەگشتى هەڵوێستێکى هاوبەشى داڕشت و پەسندکرد لەسەر بەندکردن لەگەڵ چوراچێوەى هاوبەش بۆ پاڵپشتى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ وڵاتە ئەندامەکان دەربارەى بابەتە پەیوەندارەکان بە بەندکردن. ئەو هەڵوێستە هاوبەشە دووپاتى ئەوە دەکاتەوە کە سیستەمى بەندیخانەکان لەسەرانسەرى جیهان بەردەوام رووبەرووى تەحدى بنەڕەتى بۆتەوە کە بۆتە هۆى لاوازکردنى مەبەستى سەرەکى حوکمەکانى بەندیخانە. لەبڕى پاراستنى کۆمەڵگا لە تاوان و رێگەگرتن لە گەڕانەوە سەر تاوان بۆ ئامادەکردنى بەندکراوان بۆ دووبارە گونجاندنەوەیان لەناو کۆمەڵگا لە دواى بەربوون، بەندکردنى درێژخایەن و قەڕەباڵغى لەناو بەندیخانەکان و پشتگوێخستن و مامەڵەى خراپ بۆتە هۆى بەهێزکردنى نادادپەروەرى و بێبەش کردن و پشتگوێخستن لە زۆر وڵاتدا. هەروەها رایگەیاند کە هەڵوێستى هاوبەش تاکید لەسەر چاکسازى لە بەندیخانەکان و مامەڵەکردن لەگەڵ بەندکراوان لە کارى هەرە لە پێشینەى داناوە وەکو دادگەرى و حوکمى یاسا و وەکو بەشێکى تەواوکارى ئەنجێنداى ٢٠٣٠ بۆ پابەندبوون بە گەشەسەندنى بەردەوام “بەجێ نەهێشتنى کەس لە دواوە “.

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

لێدوانی ڕۆژنامەوانی

٢٥ تشرینی دووەم ٢٠٢١

نەتەوە یەکگرتوەکان لە گەڵ بەخشەرەکان کۆدەبێتەوە بۆ گفتوگۆکردن دەربارەى ستراتیژى گەشەپێدان بۆ عێڕاق

خاتوو ئیرینا فۆلجاکۆفا سۆلۆرانۆ, جێگرى نێردەى تایبەتى سکرتێرى گشتى نەتەوەیەکگرتوەکان کەلەهەمان کاتدا ڕێکخەرى نیشتەجێى کاروبارى مرۆیی نەتەوە یەکگرتوەکانە و نوێنەرایەتى نەتەوەیەکگرتوەکانى کرد لەو کۆبونەوەدا. هەروەها بە ئامادەبوونى نوێنەرانى تیمى وڵاتى نەتەوە یەکگرتوەکان (یو ئێن سى تى) لە عێڕاق, کە پێ: هاتووە لە 22 ئاژانس و فەند و پرۆگرامەکان. چەندین سەفیر و نوێنەرى ئاست بەرزى سەفارەتەانى عێڕاق نوێنەرایەتى کۆمەڵگاى بەخشەرەکانیان کرد لە عێڕاق و لەوانەش ئوسترالیل و بەلجیکا و کەنەدا و دانیمارک و یەکێتى ئەوروپا و ئەڵمانیا و ئیتالیا و هۆڵەندا و فینلەندا و ڕۆمانیا و سوید و شانشینى یەکگرتوى بەریتانیا و وێلایەتە یەکگرتوەکانى ئەمریکا. خاتوو ئیرینا فۆجاکۆفا -سۆلۆرانۆ ڕایگەیاند : ئێستا کاتى ئەوەیە کە پێکەوە کۆببینەوە بۆ هاوکاریکردنى و بەهێز.کردنى عێڕاق و ڕزگارکردنى وڵاتەکە لە دواى قەیارنەکانى وەک پەتاکە, بەدەستهێنانى چارەسەرى درێژخایەن بۆ پرسى ئاوارەبوون و خێراکردنى بەرەوپێشچوونەکانى بەدەست هێنانى ئامانجە درێژخایەنەکانى نەتەوە یەکگرتوەکان و زامنکردنى کۆمەڵگایەکى ئاشتى و خۆشگوزەران بۆ هەموو عێڕاقیەکان. پێکەوە لەگەڵ کۆمەڵگاى عێڕاق بۆ سوودوەرگرتن هەموو سەرچاوەکان و ژێرخانەکان و بەدی هێنانى ئامانجە درێژخایەنەکان كۆبونەوە. هەر لەوكۆبونەوەیەدا ئاژانسەكانی سەر بە نەتەوە یەكگرتوەكان تیشكیان خستە سەر دەستيوەردانە سەرەكیەكان و هەوڵەكانی هاریكاریكردنی عێراق و ئەولەویەتەكانی گەشەپيدان و پيداویستیەكانی عيڕاق تا ساڵی ٢٠٢٤ و باسكردنی ڕۆڵی گرنگی بەخشەرەكان لە هاریكاریكردنی ئەم هەوڵە پيكەوەییە.

زياتر بخوێنه‌وه‌

1 of 5

هه‌مووى ببينه‌