ڕاگەیاندنی ‌هەڵمەتی ‌هشیاری پەتای کۆڤید-١٩ لە هەرێمی کوردستانی عێراق

هەڵمەتەکە نۆ ڕۆژ دەخایەنیت و لە ٢٣ی ئابی ٢٠٢٠ لە سولەیمانی دەستی پێکرد و ئەو شارەی کە ژمارەی تووشبووانی بە پەتاکە لە قۆنەغەکانی سەرەتادا ڕوو لە ‌هەڵکشان بوو لە بەر چەندین هۆکار بە تایبەتێش نزیکی لە وڵاتی ئێران و فراوانی سنوورەکەی لەگەڵی.

ڕێکخراوەکە ، کۆمەڵگە خۆجێییەکان بەشداری پێدەکات ئەمەش لە میانەی کۆکردنەوەی زیاتر لە ٢٥٠ خۆبەخش بۆ گەیشتن بە ٨٠٠٠٠٠ کەس لە ١٠ ناوچەی بە ئامانج کراو بە کەمپەکانی پەناهەندە و ئاوارەکانیش لە ناوچەکانی عەربەت و کەلار.

هەرێمی کوردستانی عێراق هەروەکو ناوچەکانی تری عێراق و جیهان کاریگەری پەتای کۆڤید-١٩ لەسەرە و بارگرانییەکی زۆریشی خستۆتە سەر سیستەمی چاودێری تەندروستی و خزمەتگوزارییەکانی ژیان ڕزگار کردن لە هەرێم کە تا ئێستاش میوانداری زیاتر لە 700.000 هەزار ئاوارەی نێوخۆیی و 220.000 هەزار پەناهەندەی سوریی دەکات.

لەم بارەیەوە دکتۆر ئەدهەم ئیسماعیل مونعیم ، نوێنەری ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی و سەرۆکی نێردەی ڕێکخراوەکە لە عێراق وتی" بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەکە ئالنگاریی دروست کردووە لە سەر سیستەمە تەندروستییەکان و تواناکانی بۆ گرتنە خۆی هەڵکشانە زۆرەکانی ژمارەی تووشبووان لە گشت وڵاتان . ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی و دەسەڵاتی تەندروستی لە سەرئاستی فیدڕالی لە عێراق و لە هەرێمی کوردستان بە وردیی و لە نزیکەوە چاودێری بڵاو بوونەوەی نەخۆشیەکە لە عێراق دەکەن. هەر لە مانگی شوباتی ئەمساڵەوە ڕێکخراوەکە هەوڵەکانی بۆ بە هاناوەچوونی پشتگیریکردنی وەزارەتی تەندروستی فیدڕال و ‌هەرێم چڕکردۆتەوە لە ڕێگای بە هاناوەهاتنیان بە پێشکەشکردنی کەرەستە و کۆمەکی پزیشکی خێرا و جێبەجێکردنی ‌هەڵمەتی هۆشیارکردنەوەی یەک لە دوای یەک لە زۆربەی ناوچەکانی وڵاتدا بە مەبەستی ڕێگرتن و سنوردارکردنی بڵاوبوونەوەی نەخۆشیەکەو نەگەیشتنی بە شوێنەکانی نیشتەجێبوونی ئاوەرە و پەناهەندەکان"

هەڵمەتەکەی ئێستا چەند چالاکییەک لە خۆوە دەگرێ وەک پەخشکردنی کۆمەڵێک پەیامی دەنگی لە ڕێگای چەند وێستگەیەکی ڕادیۆی کوردی و هەروەها دانانی چەندین شاشەی جوڵاو بۆ پێشاندانی کۆمەڵێک کورتە ڤیدیۆی فێرکاری ڕێکخراوەکە و وێنەی جوڵاو (کارتۆنی) کە جەخت لە بەکارهێنانی دەماک و خۆبەدوورگرتن و خاوێنی دەستەکان دەکەنەوە وێڕای دانانی چەندین کوشک لە دەروازەی بازاڕە خۆجێیەکان و شوێنە گشتییە سەرەکییەکان و شەقامە جەنجاڵەکان بۆ دابەشکردنی بڵاوکراوەکانی هۆشیاریی وەکو نامیلکە و پرۆشور وهەروەها پاکێجی خۆپاراستنی تایبەت بە هەڵمەتەکە کە بریتیە لە سێ دەمامک و تی شێرتێکی تایبەت و کاسکێتێک دەدرێتە ئەو پیادانەی کە بێ هیچ کەرەستەیەکی خۆپاراستن دەسوڕێنەوە.

لە میانەی ئامادەکارییە لۆجیستییەکانی دەستپێکردنی هەڵمەتەکە لە شاری سولەیمانی ، چاومان بە چەند کەسێک کەوت و باسیان لە ئەزموونە تاڵەکانی خۆیان لەگەڵ نەخۆشی کۆڤید-١٩ کرد . ئەحمەد سەدر کە برا بچوکەکەی دوای مانگێک مانەوە لە نەخۆشخانەی شەهید ئاسۆ بە هۆی ئەم نەخۆشیە گیانی سپارد وتی " زۆرێک لە خەڵکی ، یەکێکی لە خانەوادەکەی یانیش هاوڕێیەکی یانیش دراوسێیەکی یانیش خۆشەویستێکی بە هۆی ئەم نەخۆشیە لە دەستداوە و هەندێکیش دوای چەند ‌هەفتەیەک لە چەشتنی ئازاری تا و کۆکە و هەناسە تانگی ئەم نەخۆشیەیان پەڕاندوە و چاک بوونەتوە. بەڕاستی ئەزموونێکی خراپ بوو ، هیوادارم کەس تووشی نەبێت."

بارودۆخەکە بۆ لانا ڕەشاد زۆر ترسناک بوو ، ئەو لە پێنجەمین مانگی سکپڕیی بوو کاتێک تووشبوونی بە کۆڤید-١٩ ڕاگەیەندرا. لانا دەڵێت " بە هۆی خوشکەکەم توشی ئەم نەخۆشیە بووم ، ئەو ئێوارەیەک سەردانی کردم بێ ئەوەی بزانێت توش بووە. خوشکەکەم تەندروستی باش نەبوو ، بەڵام ئەو وای دەزانی تەنها ماندووبونێکە لە دەرەنجامی کاروباری ناوماڵ. لانا باس لە بەسەر هاتی خۆی دەکات پێش مانگێک و دەڵێت" خوشکم و مێردەکەی بۆ هەناسەدانی دەسکرد لە نەخۆشخانە هێلدرانەوە و منیش توشی سەرئێشەیەکی قورس و کۆکەیەکی بەردەوام و هەوکردنی قوڕگ و نیشانەکانی تربووم ، هەستم کرد بابەتەکە کۆتایی هاتووە و منیش دەمرم."

لە شەقامی مەولەوی ناوەراستی سولەیمانی چاومان بە خانەوادەیەکی شەش کەسی کەوت کە تازە و دوای دوو هەفتە لە وەرگرتنی چارەسەر لە نەخۆشخانە چاک ببوونەوە ، بۆیە سەباح موسا کە یەکێکە لە ئەندامنی خێزانەکە خەڵکی ئاگادار دەکاتەوە لە توش بوون بەم نەخۆشییە بۆ ئەوەی خۆیان و خۆشەویستانیان لە بە تەمەنەکان بپارێزن و دەڵێت " ئەگەر ئێمە پابەند باین بە داخستن و خۆدوورگرتن ئەوا تووشی ئەم دەردەسەرییە نەدەهاتین . نەخۆشییەکە هەقیقەت و ڕاستییە و درۆ نییە وەک چەند کەسێک لەو بڕوایەدان. "

چەندین چیڕۆکی تاڵی هاوشێوە هەن کە دەتواندرا ڕێگە لە ڕوودانی بگیردرێت ئەویش لە ڕێگای پابەندبوون بە ڕێنمایی ئاسان وەک بەستنی دەماک و خۆ بە دوورگرتن. لەم بارەیەوە دکتۆر سامی عەبدولرەحمان دەڵێت " خەڵکی لە مەترسی ڤایرۆسەکە گەیشتووە ، ئەم نەخۆشیە ڕاستییە و دەتواندرێت لە ڕێگای گرنگیدان بە پاک و خاوینی و خۆبەدوورگرتن و دەمامک بەستنی بە زۆرە ملێی ڕێگەی لێبگیردرێت- ئەوانەش ئەوەن ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی لەڕێگای پایەمەکان و هەڵمەتەکانی هۆشیاری بانگەشەی بۆ دەکات."

ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی و وەزارەتی تەندروستی لە هەرێمی کوردستان پێشبینی ئەوە دەکەن هەڵمەتەکە سەرکەوتن بەدەست بهێنێت لە هۆشیارکردنەوەی دانیشتوانی کوردستان لە سەر گرنگی بەستنی دەمامک لە دەرەوەی ماڵەکانیان و لە شوێنە جەنجاڵەکان و هەروها پابەند بوون بە خۆبەدوور گرتن و خاوێنکردنەوەی هەردوو دەست بە بەردەوامی.

ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی سوپاس و پێزانینی خۆی بەرامبەر حکومەتی کوێت و نووسینگەی کۆمسێۆنی ئەوروپی بۆ یارمەتی مرۆیی (ECHO)دەر دەبڕێت بۆ ئەو بەشدارییە سەخییانەی کردیان لە پشتگیریکردنی جێبەجێکردنی ئەم هەڵمەتە . هەروەها ڕێکخراوەکە سوپاسی هاوبەشە جێبەجێکارە خۆجێیەکەی "کۆمەڵەی پزیشکی یەکگرتووی عێراق بۆ بەهاناوەچوون و گەشە پێدان" دەکات لە هەمبەر هەوڵەکانی لە جێبەجێکردنی هەڵمەتەکە لە هەرێمی کوردستانی عێراق.