ئەنگێلا مێركڵ خەڵاتی نانسینی پەنابەریی UNHCR وەردەگرێت لە پای پاراستنی پەنابەران لە لوتكەی قەیرانەكانی سوریادا

خەڵاتەكە كە بەناوی گەڕیدە و زانا و ڕامیار و هەروەها مرۆدۆست فریدجۆف نانسنی نەرویژییەوە ناونراوە، ساڵانە دەدرێتە ئەو كەسایەتی، گروپ یان ئەو ڕێكخراوانەی كە لە ئەركی بەدەمەوەچوون بۆ پاراستنی پەنابەران، كەسانی ئاوارەی ناوخۆیی و خەڵكانی بێلانەدا زۆر كاریگەربوون و هەموو چاوەڕوانییەكانیان تیپەڕاندووە.

لە سه رده می سەرۆكایەتی ڕاوێژكار مێركڵدا، ئەڵمانیا پێشوازیكرد لە زیاتر لە 1.2 ملیۆن پەنابەر و پەناخواز لە 2015 – 2016 دا – لە كاتی لوتكەی قەیرانی سوریا و هەروەها لە كاتی توندوتیژییە كوشندەكان لە شوێنەكانی تریشدا.

ئەو كات ڕاوێژكار ووتی: “ ئەمە بارودۆخێكە كە هەموو بەها ئەوروپای  خستوەتە بەر تاقیكردنەوە و لە سەنگی مەحەكداین بە شێوەیەك كە پێشووتر لە وێنەی نەبووە. ئەمە هیچ زیاتر و كەمتر نییە لە پێویستییەكی مرۆیی. “ئەو داوای لە هاووڵاتییە ئەڵمانییەكانی كرد كە بەرپەرچ و دژی ڕوانگەی نیشتمانیی بن كە دەبێتە مایەی دابەشكاریی و لە بری ئەوە هانیدان كە متمانە بە خۆ و ئازاد بن، هاوسۆز و میهرەبان و كراوە بن “.

فیللیپۆ گراندی، كۆمیسیاری باڵای پەنابەران، ستایشیڕاوێژكاری پێشووی ئەڵمانیا، خاتوو مێركڵی كرد بە هۆی سووربون و بەهێزی ئیرادەیان لە پاراستنی پەنابەران و پەناخوازان  و پاراستنی مافەكانی مرۆڤ، بنەما مرۆییەكان و یاسای جیهانی. “لە رێگەی یارمەتیدانی زیاتر لە ملیۆنێك پەنابەر بۆ ڕزگاربوون و بنیاتنانەوەی سەر لە نوێی ژیانیان، ئەنگێلا مێركڵ مۆراڵێكی مەزن و ئازایەتییەكی سیاسی گەورەی نیشاندا “.

“ رێبەرایەتییەكی ڕاستەقینەیی بوو، بانگەوازكردن بۆ هاوبەشیی مرۆڤایەتی، وەستانەوەی بەهێز لە دژی ئەوانەی كە بانگەشە بۆ جیاكاریی و ترس دەكەن. گرنگی ئەوەی نیشاندا كاتێك سیاسییەكان لە سەر ڕێگای ڕاست دەرۆن و كردارەكانیان دەبێتە دۆزینەوەی چارەسەر بۆ ئاڵنگارییەكانی جیهان، نەوەك بە ئاسانی لێپرسراوێتییەكان بگوازرێتەوە بۆ كەسانی تر “.

لیژنەی هەڵبژاردن ڕایگەیاند، كە ڕاوێژكاری پێشووی ئەڵمانیای فیدڕاڵ  ئەنگێلا مێركڵ، دەناسێنێت بە “ ڕێبەرایەتیكردن، ئازایەتی و هەروەها هاوسۆزبوون بۆ دڵنیایی لە پاراستنی سەدان هەزار كەسی داما و وبێچارەدا “ هه روه ها هه وله کانی بۆ دۆ زینه وه ی چاره سه ری درێژخایه ن بۆ ئه وانه ی به دوای سه لامه تی ده گه رێن.

سەرباری پاراستنی ئەو خەڵكانەی كە بە زۆر ناچاركران كە لە شەڕ و جەنگ هەڵببێن و پێشێلكارییەكانی مافەكانی مرۆڤ، ڕاوێژكاری پێشوو، هێزێكی پاڵنەر بوو لە هەوڵە گشتگیرەكانی ئەڵمانیا بۆ وەرگرتنیان و پارمەتیدانیان لە یەكخستن و تێكەڵبوونیان بە كۆمەڵگا، لە رێگەی خوێندن و پرۆگرامەكانی ڕاهێنان و پلانەكانی دامەزراندن و كاركردن و تێكەڵكردنیان بە بازاڕی كار. هەروەها ئەو ڕۆڵێكی گەورەی گێڕا و كلیلی فراوانكردنی پرۆگرامی سەرلەنوێ نیشتەجێبوون بوو، كە یارمەتی پاراستنی دەیان هەزار پەنابەری بارودۆخ لاوازیدا.

هەورەها ئەو ڕۆڵێكی گەورەی گێڕا لە دڵنیلبوون لەوەی كە گەشەی ئەڵمانیا هاوتەریب بێت بەوەی كە هاوبەشێكی مرۆیی ئەكتیڤ و بەردەوام بێت، لەوانەش اە بەڕێوەچوونی پرۆگرامەكانی پەنابەران لە سەرتاپای جیهاندا. هەردوو سیاسەتەكانی و ڕاگەیاندنە گشتییەكانی هێزی ئەرێنی بوون لە گفتوگۆ ئەوروپی و جیهانییەكاندا دەربارەی كیشەكانی پەناهەندەیی و هەورەها لە بەڕێوەبردنی قەیرانی ئاوارەبوونی زۆرەملێیدا.

هەورەها لیژنەی هەڵبژاردنی نانسینی  UNHCR چوار براوەی هەریمایەتیشی خەڵاتكرد:

• لە ئەفریقیا تیمی ئاگركوژێنەوەی مبیرا، كە گروپێكی خۆبەخشی پەنابەرانن لە مۆریتانیادا و توانیویانە كە ئاگری زیاتر لە سەد دارستان بكووژێننەوە و هەزاران داریان ناشتوە بۆ پاراستنی ژیان، بژێویی و هەورەها ژینگەی لۆكاڵ و ناوخۆیی.
• لە ئەمریكادا، ڤیسینتا گۆنزالێس، كە نزیكەی  50 ساڵە خزمەتی ئاوارە و  خەڵكانی لێقەوماوی تر دەكات، لەو كارانەشی دامەزراندنی كۆمەلەیەكی كاكاوە لە كۆستاریكا بۆ پاڵپشتیكردنی پەنابەران و ژنانی كۆمەڵگە خۆجییەكان، لەوانەش ڕزگاربووانی توندو تیژیی خێزانی.
• لە ئاسیا و زەریای ئارامدا، مایكسوەی میانمار، كە ڕێكخراوێكی مرۆییە و یارمەتی كۆمەڵگە خاوەن پیداویستییەكان دەدات، لەوانەش خەڵكانی ئاوارەی ناوخۆیی لە ریگەی پێشكەشكردنی  كاڵای فریاگوزاریی، چاودێری كۆمەڵایەتی، خوێندن و هەروەها دابینكردنی هەلەكانی بژێویی.
• لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقیا، دكتۆرە نەغەد حەسەن، كە دكتۆری ژنانە و چاودێری پزیشكی و دەروونی و كۆمەڵایەتی پێشكەش بەو كچ و و ژنەێزیدیه کان  دەكات که رزگاربووی چەوساندنەوە و كۆیلە بوون و توندوتیژیی لە سەر بنەمای ڕەگەزی بوونەتەوە لە سەر دەستی گروپە توندڕەوەكان لە باكووری عێراقدا.

خەڵاتەكە لە 10 ئۆكتۆبەر لە ئاهەنگێكدا له جنێڤ پێشكەش بە ڕاوێژكاری پێشووی ئەڵمانیای فیدڕاڵ دەكرێت، لە گەڵ براوەی هەرێمایەتییەكانی تریشدا.

لە گەڵ تێپەڕبوونی ژمارەی ئاواربونی  زۆرەملێ لە سەرتاپای جیهاندا بۆ یەكەم جار، بۆ زیاتر لە 100 ملیۆن ، گراندی ووتی، زۆر گرنگە كە دانیشتوان و خەڵكانی گشتی هەستی هاوسۆزی بپارێزن بۆ ئەوانەی كە بە زۆر لە ماڵ و لانەكانیان دەردەكرێن و هەروەها پێویستە ووڵاتانیش ئەو داب و نەریتە كۆنەی ئاوارە بوون بەرزڕابگرن، هەر وەك زۆربەی ووڵاتان، لەوانەش خانەخوییە لە مێژینە و دڵفراوانەكانی وەك توركیا، پاكستان، ئۆگەندا و ئەوانی تریش.

ئەم ساڵ، یادی سەدەیەك لە یەكەم خەڵاتی فریدجۆف نانسنی – كۆمیسیاری  باڵای پەنابەران دەكەینەوە، كە براوی خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بوو لە ساڵی 1922 دا بۆ هەوڵەكانی لە گەڕاندنەوەی گیراوانی جەنگ و هەورەها بۆ پاراستنی ملیۆنەها پەنابەر كە ئاوارە و بێلانە بوون بە هۆی قەیران، شۆڕش و هەورەها بەهۆی لەناوچوون و كەوتنی ئیمپراتۆره کانی  ڕۆمانۆڤ، عوسمانی و نەمسایی – هەنگارییەوە.

هەروەها 100 ساڵ تێپەڕ دەبێت بە سەر دروستكردنی پاسپۆرتی  نانسیندا، كە بەڵگەنامەیەكی پێناسە بۆ پەنابەران، كە زۆریان خاوەن  ڕەگەزنامە نین و لە م ڕێگەیەوە، هەڵگرەكەی دەتوانێت بە سنوورەكاندا تێپەڕ بێت لە هەوڵە دۆزینەوی كاردا.

پەیجی میدیا: https://www.unhcr.org/media-nansen-refugee-award-2022 

تێینییەكان:

• لە ساڵی 1954 دامەزرا، خەڵاتی نانسینی پەنابه ری  UNHCR ، ئاهەنگی كەلەپوری فریدجۆف نانسین دەگیڕێت، كە زانایەك، گەڕیدەیەكی نەرویژی و یەكەم كۆمیسیاری باڵای پەنابەران بوو بۆ كۆمەڵەی نەتەوە یەكگرتووەكان. لە ساڵی 1921 بۆ ئەو ڕۆڵە دەستنیشانكرا ، نانسی دەستبەجێ خۆی تەرخانكرد بۆ دۆزینەوەی چارەسەرەكان بۆ پەنابەرانی ڕوسی و ئەرمەنییەكان، هەروەها پەنابەرانی یۆنانی و توركی، كە ئاوارە بوون لە ئەنجامی روخانی  ئیمپراتۆرییەتی عوسمانیدا و هەروەها لە جەنگی سەربەخۆیی توركیدا.
• ملیۆنان لە پەنابەران ئاوارە بوون لە جەنگی جیهانی یەكەمدا و هەروەها به هۆی روخانی هەر سێ گەورە ئیمپراتۆره کان  بێ ڕەگەزنامە مانەوە، نەخشەی ئەوروپا سەرلە نوێ دارێژرایه وه ووڵاتانی زێدی هەندێك لە پەنابەران سڕانەوە. یەكێك لە چارەسەرییەكانی نانسین بریتی بوو لە دەركردنی دۆكیۆمێنێكی نوێ، هەردوو مەبەستی ناسنامە و بەڵگەی رێگەپێدانی گەشتكردن بێت، كە لە رێگەیەوە هەڵگرەكەی دەتوانێت گەشت بكات بە ووڵاتی سێیەم لە پشت سنووری ئەو ووڵاتانەی كە خانەخوێیانن. نزیكەی  450000 په نابەری ڕووسی و ئەرمینی پاسپۆرتی نانسینیان وەرگرت.  
• كارە مرۆییەكانی تری نانسین لە هەمان ماوەدا، بریتیبوون لە گەڕاندنەوەی هەزاران لە گیراوانی جەنگ بۆ ووڵاتەكانیان و هەروەها كاری فریاگوزاری بۆ یارمەتیدانی قوربانیانی ڕوسی لە برسێتییدا.
• خەڵاتی نۆبڵ بۆ ئاشتی درایە نانسین سەد ساڵ پێش ئێستا لە ساڵی 1922 دا، ئەم ساڵیش ڕێكەوتی سەدەی دامەزراندنی پاسپۆرتی نانسینە كە لە ساڵی 1942 دا كۆتایی هات. خەڵاتی نانسینی پەناهەندەیی كە لە لایەن UNHCR دەبەخشرێت لە ساڵی 1954 دامەزرا و  یەكەم خەڵاتیش بۆ لاورێت ڕۆەفیڵت بوو  یەكەم سەرۆكی لیژنەی مافی مرۆڤ و خاتوونی یەكەمی ویلاەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا و لە گەڵ سەرۆك فرانكلین د. ڕۆزەفیڵتدا.
• لە ناوە زۆر دیارییەكانی براوەكاندا هەر یەكە لە سیناتۆری ئەمریكی ئێوارد كەنەدی، گۆرانی بێژه ری ئۆپرا لویسیانۆ پاڤارۆتی، مرۆڤ دۆست گراكا مارشڵ، ڕێكخراوی پزیشكانی بێسنوور و خەڵكانی كەنەدا. زۆربەی جار خەڵاتەكە دەدرێتە رێكخراوێكی جەماوەری یان تاكێك كە كارە نایابە تەواونەكراوەكەی شایەنی یارمەتی دارایی و ناساندنی زیاترە. لە ساڵی 2017 ەوە، UNHCR براوە هەرێمایەتییەكانیشی ناساند و خەڵاتیان پێدەدرێت.