نوێترين
چیڕۆک
٠١ تشرینی یەکەم ٢٠٢٣
یونامی و تۆڕی عێراقی بۆ سۆشیال میدیا INSM ڕاهێنان لەسەر ئاسایشی دیجیتاڵی و مافە دیجیتاڵییەکان لە بەغدا ئەنجام دەدەن
بۆ زانیاری زیاتر
وێنە
٣٠ ئەیلوول ٢٠٢٣
ڕاهێنان لەسەر ئاسایشی دیجیتاڵی و مافە دیجیتاڵییەکان
بۆ زانیاری زیاتر
چیڕۆک
٢٦ ئەیلوول ٢٠٢٣
لە بارودۆخێکی دژوارەوە بۆ سەرکەوتن: عبدولمالیک وەلید خەلیل قوتابییەکی نائاسایی
بۆ زانیاری زیاتر
نوێترين
ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام له عيراق
ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام بانگەوازێکی نیشتمانین بۆ کارکردن لە پێناو کۆتاییهێنان بە هەژاری و پاراستنی ژینگە و کەشوهەوای گۆی زەوی و هەروەها بۆ دڵنیابوونیش لەوەی کە دانیشتوان لە هەموو شوێنێک لە ئاشتی و خۆشگوزەرانی بەهرەمەندن. ئەمانە ئەو ئامانجانەن کە نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق کاریان لەسەر دەکات.
بڵاوکراوە
٢٥ نیسان ٢٠٢٣
ڕاپۆرتی ئەنجامی ساڵانەی عێراق 2022
تیمی وڵاتی نەتەوە یەکگرتوو ەکان (UNCT) لە عێراق لە 23 ئاژانس و فەند و بەرنامە پێکهاتووە و لەلایەن ڕێکخەری نیشتەجێی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخەری کاری مرۆییەوە سەرکردایەتی دەکرێت کە نو ێنەری دیاریکراوی سکرتێری گشتییە بۆ ئۆپەراسیۆنی گەشەپێدان لە عێراق .
تیمی وڵاتی نەتەوە یەکگرتووەکان تیشک دەخاتەسەر بەدەستهێنانی پابەندبوونی عێراق بە ئەجێندای 2030 و ئامانجەکانی گەشەپێدانی دوورمەودا لەڕێگەی دابینکردنی کاری پشتبەستوو بە بەڵگە و پسپۆڕیی تایبەت.
بنەمای خێزانی نەتەوە یەکگرتووەکان بریتییە لە "نابێت کەس بەجێبهێڵرێت،" کە ئەمەش ڕێبەریی هەموو کارەکانی دەکات لە عێراق، لەڕێی پاڵپشتیی گونجاو بۆ ئەو دانیشتووانەی کە لە لاوازترین پێگەدان و بەرزیان کەوتووترین و پەراوێزخراوترینن.
نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق بەشێوەیەکی یەکگرتوو هەماهەنگی دەکات بۆ هاوکاریکردنی حکومەت لە بەدەستهێ نانی کارە لەپێشینەکانی گەشەپێدانی نیشتیمانی و پابەندبوونی گەشەپێدانی نێودەوڵەتی، وەکو ئامانجەکانی گەشەپێدانی دوورمەودا (SDGs.)
چوارچێوەی هاریکاریی گەشەپێدانی دوورمەودای نەتەوە یەکگرتووەکان (2024 - 2020) کورتەی ئامانجە سەرەکییە بڵاوکراوە کانی گەشەپێدانی سیستەمی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق دەخاتەڕوو.
تیمی وڵاتی نەتەوە یەکگرتووەکان تیشک دەخاتەسەر بەدەستهێنانی پابەندبوونی عێراق بە ئەجێندای 2030 و ئامانجەکانی گەشەپێدانی دوورمەودا لەڕێگەی دابینکردنی کاری پشتبەستوو بە بەڵگە و پسپۆڕیی تایبەت.
بنەمای خێزانی نەتەوە یەکگرتووەکان بریتییە لە "نابێت کەس بەجێبهێڵرێت،" کە ئەمەش ڕێبەریی هەموو کارەکانی دەکات لە عێراق، لەڕێی پاڵپشتیی گونجاو بۆ ئەو دانیشتووانەی کە لە لاوازترین پێگەدان و بەرزیان کەوتووترین و پەراوێزخراوترینن.
نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق بەشێوەیەکی یەکگرتوو هەماهەنگی دەکات بۆ هاوکاریکردنی حکومەت لە بەدەستهێ نانی کارە لەپێشینەکانی گەشەپێدانی نیشتیمانی و پابەندبوونی گەشەپێدانی نێودەوڵەتی، وەکو ئامانجەکانی گەشەپێدانی دوورمەودا (SDGs.)
چوارچێوەی هاریکاریی گەشەپێدانی دوورمەودای نەتەوە یەکگرتووەکان (2024 - 2020) کورتەی ئامانجە سەرەکییە بڵاوکراوە کانی گەشەپێدانی سیستەمی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق دەخاتەڕوو.
1 of 5

ڤيديۆ
٢٠ حوزەیران ٢٠٢٣
Remarks by SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert | Role of Media/Social Media in Countering Hate Speech
Opening remarks by the Special Representative of the United Nations Secretary-General for Iraq and Head of the United Nations Assistance Mission for Iraq (UNAMI), Ms. Jeanine Hennis-Plasschaert, at the event on Dialogue on Hate Speech Role of Media/Social Media in Countering Hate Speech, organized by the UNAMI Human Rights Office, held in Baghdad on Tuesday, 20 June 2023. In addition, SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert’s remarks is also available on the UNIraq website at the following links:
English: https://bit.ly/3pdVVxP
Arabic: https://bit.ly/44aoQS6
Kurdish: https://bit.ly/4463ky7
1 of 5

وێنە
١٦ تەمووز ٢٠٢٣
مافی مرۆڤ و هەستیاری جێندەری لە ڕۆژنامەگەریدا: نووسینگەی مافەكانی مرۆڤی یونامی و کۆڕبەندی ڕۆژنامەنووسانی ژنانی عێراق ڕاهێنانێکی دوو ڕۆژە پێشکەش بە ڕۆژنامەنووسانی عێراقی لە نەجەف دەکەن
نووسینگەی مافەكانی مرۆڤی یونامی بە هاوکاری کۆڕبەندی ڕۆژنامەنووسانی ژنانی عێراقی، ڕاهێنانێکی دوو ڕۆژەی تواناسازی لە نەجەف بۆ 20 ڕۆژنامەنووسی عێراقی پێشکەش کرد
1 of 5
https://www.flickr.com/photos/uniraq/albums/72177720309800201
چیڕۆک
١٨ ئایار ٢٠٢٣
Briefing to the UN Security Council, SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert | 18 May 2023
With UNAMI’s next mandate renewal around the corner, I would like to take the opportunity to reflect, just a bit, and more importantly: to look ahead.
In the past months, numerous people and entities have analysed the events that shook Iraq 20 years ago, as well as the developments since.
Few would deny that it has been a very rough road. A road that has seen not only the compounding of existing fragilities, inherited from the previous decades, but also the exposure of new weaknesses.
And while many acknowledged that Iraq, throughout its history, has overcome some very dark times - they also argued that the drivers of instability in the country’s more recent past remained, for the most part, the same.
Drivers such as corruption, weak governance, the presence of armed non-state actors, impunity, factional politics, poor service delivery, inequality, unemployment, and an overreliance on oil.
Having said this, Iraq’s enormous potential was also widely highlighted, as was the view that the moment to act is now - thereby reaffirming that the confirmation of Iraq’s Government, last October, opened a crucial window of opportunity. So, the question is: where do things stand now?
As I mentioned in my most recent briefing to the Council, last February, the Government has shown its resolve to tackle a number of the pressing issues I just mentioned. And that still holds true. It is focusing on its core priorities and trying to avoid distractions that could threaten to upend prevailing political stability.
That said, of course, it is early days. And we do not have a crystal ball to predict the unknowns, which could include the rise of potential disrupters.
As I keep on emphasizing what we do know is that any government in this position needs time. And that, in itself, is already a challenge. Amid low or no tolerance for a return to the status quo, which existed before October 2022, the harsh reality is that there is no time to lose.
Hence, I can only emphasize the necessity for relentless commitment from a wide range of actors; the significance of placing the national interest over that of any individual or party; the critical role of independent state institutions, and the need for an active, empowered and protected civic space.
Madam President, the Government Programme is leading the way - signed off on by all coalition parties united in the State Administration Alliance. Now, that does not mean that there are no disagreements or quarrels, as is the case in other countries governed by a coalition.
To bridge differences and to follow up on implementation in priority areas, regular meetings between government and coalition members take place. It is quite simple: the balancing of multiple differing opinions and interests requires constant compromise.
Now - does this mean that dynamics, trends, opinions and perceptions from outside the coalition are not relevant? Of course, they are very relevant, I would say.
In other words, the healthy interplay of opposition and coalition must be allowed to function, including through public exchanges between decision-makers, political leaders, authority figures and broader civil society.
Also, and given the delicate balance needed to succeed in tackling core priorities, it is important to take into account the potential wider impact of a new law, action, or proposal - whether initiated in Parliament, the Government or elsewhere.
Will it consolidate or potentially conflict with key objectives? Will it bridge or widen divisions between groups and communities? Will it unite or rather estrange people? In other words, to break with the cycles of recurring crises, what must the priorities be? The fact is that Iraq has a full “to do” list. And, narrow or partisan actions will not help in checking it off.
Madam President, the resources needed to turn certain Government goals into realities, such as adequate public service delivery, should be unlocked with the passage of a federal budget. This is yet to happen and, these days, all eyes are on Iraq’s Council of Representatives.
Needless to say: agreement on a functioning budget, sooner rather than later, is critical. Including for the timely organization of the long-awaited Provincial Council Elections, now announced for no later than 20 December this year.
Meanwhile, Iraq continues to rely on oil. And the public sector remains the biggest employer. Now, these phenomena are, of course, nothing new. But, as I have said so many times, neither can last indefinitely. Economic diversification and major structural reforms remain urgent.
And yes, there is no denying it: this will prove to be challenging. For various reasons, including public expectations. After all, rather than developing an employment-generating private sector, successive governments opted for the easy way out. That is, the creation of public sector jobs to “hush” civil unrest. This has led to a wage bill no country could afford.
In saying that, let me also (and once again) emphasize, that much-needed reforms will not take root if choked by the weeds of patronage and graft. Also, as I already mentioned, independent state institutions are critical. No training, capacity building or technical assistance programme can combat the ill effects of political interference.
The good news is that the Government has taken an express stance against the adverse effects of corruption, which stem from the system as constructed over the past two decades. And yes, vested interests will make the required systemic reform undoubtedly an uphill struggle. But it must be done.
In speaking of reforms, I would like to acknowledge the efforts of the Government in pushing Iraq closer to a state of energy independence. Again, this will not happen overnight. But, from the issuing of new licensing rounds to efforts to reduce energy waste, including a clampdown on gas flaring, this ambitious goal is increasingly closer to being reached.
Turning to the Kurdistan Region, Madam President. Disagreements between the two ruling parties in recent months drove the Region close to the brink. It was for good reasons that the political situation was described (by many) as increasingly reckless and irresponsible.
While it is our firm belief that outstanding fiscal, administrative, security and electoral disagreements could have been addressed months ago, the will to compromise was - for far too long - glaringly absent.
That said, repeated efforts by the Region’s President, as well as others, to have the parties return to the negotiation table, and a recent meeting between the Region’s Prime Minister and Deputy Prime Minister, led, at last, to some good news. After more than six months, the Kurdistan Region’s Cabinet met in full on Sunday.
At this stage, I can only express hope that parties will now step up, bridge differences, and work in the interest of all peoples. One glance at the history or geography of the Kurdistan Region reinforces just how urgent the need for sustainable solutions is.
Also, the Region’s parliamentary elections are long overdue. Initially scheduled for October 2022, an Election Day has now been set by the Region’s President, after consultations with all parties, for 18 November of this year. And, let me use this opportunity to remind parties that time is of the essence. Agreement on outstanding electoral issues must urgently be found. Another postponement would be detrimental to public trust.
With regards to Baghdad-Erbil relations, Madam President, I note that dynamics are still being described as good but complicated. Clearly, the political infighting in the Kurdistan Region did not help, as it also affected the relationship with partners in Baghdad.
On 4 April, following a ruling by the Paris-based International Court of Arbitration, and in the absence of the long-awaited hydrocarbon law, Baghdad and Erbil announced that they had reached a temporary agreement to allow for the resumption of oil exports through the Turkish port of Ceyhan.
On 10 May, Iraq’s government requested Türkiye to restart the exports. To date, however, they have not resumed. Since taps were turned off on 25 March, it is likely that hundreds of millions of dollars in revenues have been lost.
Allow me here to underline once more the importance of anticipatory governance and thus the structural institutionalization of relations between Baghdad and Erbil. Be it the budget, questions surrounding hydrocarbon resources, disputed territories, the implementation of the Sinjar Agreement, or any other outstanding issue for that matter, it remains essential to move beyond ad hoc engagements.
Zooming in on Sinjar, we can only express disappointment that little to no progress has been made in the implementation of the 2020 Sinjar Agreement. This is despite the repeated declarations of commitment. To state the obvious: such stagnation creates further space for spoilers (of different backgrounds and affiliations) to exploit the situation to their own ends. And, it blocks thousands of displaced Sinjaris from returning to their areas of origin.
Sadly, a recent rise in tensions between communities in Sinjar was in large part further fuelled by online disinformation targeting the Yazidi community. Local leaders from all sides have collectively worked to dispel this spike in tensions. But challenges to reconciliation will persist until meaningful steps are taken, including those towards a unified administration, stable security structures and reconstruction.
Now, with the inclusion of the 2020 Sinjar Agreement as an explicit priority in the Government Programme, it is high time to get things done.
Madam President, Iraq’s commendable commitment to the return of its citizens from Northeast Syria continues to serve as an example. While new rounds of returns are expected, work is ongoing to reintegrate previous returnees into their areas of origin or, where relevant, to pursue accountability aligned with applicable laws.
As we all know, the Iraqi caseload is overwhelming, and I can only emphasize the criticality of continued support to Iraq and the need for any country with nationals in Northeast Syria to follow suit by repatriating its citizens.
More generally, durable solutions for returnees from Northeast Syria and all other IDPs remain essential. This is particularly relevant following the sudden closure of a camp in Ninewa Governorate last April. Secondary displacement is difficult to control and creates new risks.
Something else, Madam President: water. Water represents the most critical climate emergency for Iraq. By 2035, it is estimated that Iraq will have the capacity to meet only 15% of its water demands. 90% of Iraq's rivers are polluted, and 7 million people are currently suffering from reduced access to water. This is a significant multiplier of threats to Iraq’s stability.
The priority placed on the issue of water security by Iraq’s Government is, therefore, most welcome. And, plans for the extensive updating of Iraq’s water management systems are said to be underway. This will be vital in meeting demands driven by population growth and urbanization.
The fair sharing of resources among Iraq’s neighbours is equally important. If water is a competition, everyone loses. Bold domestic actions and close regional cooperation offer the only winning solution.
On that note, I also wish to draw attention to a simple fact, which is that regional security, economic and political developments do - and will continue to - impact Iraq. I therefore cannot overstate the importance of the Government’s efforts to scale up diplomacy with and among its neighbours in a number of areas – from border security and trade to water-sharing and climate issues.
Of course, regional stability will also hinge on respect for the principles of sovereignty, territorial integrity, and good neighbourliness.
Madam President, allow me to turn now to the issue of missing Kuwaiti and third-country nationals and missing Kuwaiti property - including the national archives.
The Iraqi authorities, assisted by the ICRC and the Tripartite Commission, continue efforts to locate witnesses and possible burial sites for Kuwaiti and third country nationals.
It goes without saying that we welcome the Prime Minister’s decision to establish a committee, comprising members of security agencies, which is chaired by the Human Rights Directorate of the Ministry of Defence and mandated to support activities in this regard.
We continue to await progress on the retrieval of missing Kuwaiti property - including the national archives.
Madam President, as my last point, let me go back to something I mentioned at the start of my briefing: the need for an active, empowered and protected civic space.
Facilitating and allowing a plethora of different voices to be heard, including those which disagree or critique prevailing decisions, is both healthy and essential.
Hence, I would like to express our sincere hope that Iraq’s leaders and authorities publicly embrace civic engagement, and the freedom of expression at that, to avoid fomenting a renewed sense of isolation and disillusion among Iraqi people, particularly the younger generation and women.
To be clear: accountability, rule of law and respect for human rights are equally essential to preventing recurring cycles of crises.
Now, in closing, and as spelled out so often, Iraq has tremendous potential. And through ambitious Government plans, provided, of course, that they are fully implemented, many drivers of instability can be addressed.
Of course, all of this could be easily spoiled - whether through unchecked corruption, interference from within, intrusion from the outside, a groundswell of disillusion or political horse-trading against the common good.
So, what I am essentially saying is: now is not the time to be complacent, or to take for granted that Iraq has turned a corner. So, I sincerely hope that all remain committed.
Thank you.
BTSC
1 of 5

چیڕۆک
١٥ تەمووز ٢٠٢٣
Speech of DSRSG/RC/HC to the “Strengthening Public-Private Dialogue on Anti-Corruption and Integrity Issues” Conference
It is an honor to speak at this momentous occasion, the "Strengthening Public-Private Dialogue on Anti-Corruption and Integrity Issues" Conference, hosted here in Basra.
I extend my heartfelt appreciation to Judge Haider Hanoun, Head of the Federal Commission of Integrity of Iraq, for the kind invitation, and I congratulate the esteemed Federal Commission for organizing this significant event.
I would also like to express my gratitude to Governor Mr. Asaad Al Eidani, for graciously hosting this conference. The choice of venue in Basra reflects the deep connection between the public and private sectors. It showcases Basra's commendable efforts in creating an attractive business environment for foreign investments and fostering private sector development aligns well with our objectives.
Dear participants.
Corruption is a complex, multi-dimensional, and cross-sectoral phenomenon that hampers economic, political, and social development in all nations. Its consequences are far-reaching, affecting both governments and businesses. Small and medium-sized enterprises (SMEs) often find themselves in a particularly vulnerable position due to their limited capacity to tackle corruption effectively. Consequently, addressing corruption necessitates a holistic and systemic approach, involving the active participation of all stakeholders.
To overcome this global challenge and achieve national reconciliation, security, and good governance, it is imperative to establish effective and regular communication and coordination between the public and private sectors. Such collaboration serves as a foundation for trust-building in government institutions. When private sector stakeholders witness their effective representation and see their contributions valued, their confidence is bolstered. This results in tangible benefits not only for the private sector but also for the broader community.
Considerable progress has been made in the global fight against corruption, but much work remains to be done. Engaging the private sector in understanding the multifaceted nature of corruption, strengthening legal and institutional frameworks, and fostering a culture of change have been significant steps forward. These essential elements are enshrined in the United Nations Convention against Corruption (UNCAC).
Through active engagement with civil society and the private sector, governments can build robust governance systems, thereby enhancing the integrity of the business sector. This is crucial to ensure an attractive and competitive business environment, which, in the long run, leads to healthier markets and increased investor confidence. By encouraging companies to adopt stronger anti-corruption practices and robust corporate governance systems, as well as advocating for equitable and transparent competition through well-designed laws and regulations, governments foster innovation, efficiency, and value for consumers.
Therefore, in line with Iraq's commitments, the United Nations is fully committed to enhancing cooperation with the partners and stakeholders present here today. Together, we can turn the goals of anti-corruption and integrity into a sustainable reality. This collaboration aims to create an environment that attracts foreign investments and promotes private sector development.
In our quest to combat corruption, it is crucial to recognize the strong link between this fight and the Sustainable Development Goals (SDGs) set forth by the United Nations. The SDGs provide us with a comprehensive framework to promote inclusive and sustainable development, leaving no one behind. Goal 16 specifically calls for the promotion of peace, justice, and strong institutions, emphasizing the need to combat corruption and ensure transparent and accountable governance.
With the participation of nearly 150 key stakeholders from the private sector, associations, syndicates, national authorities, civil society organizations, and international organizations, we have the opportunity to strengthen the public-private dialogue, share knowledge and best practices, and forge partnerships that will drive real change. Together, we can make significant strides towards a future where integrity prevails, corruption is eradicated, and the SDGs become a reality for all.
In conclusion, it is our collective responsibility to uphold integrity and combat corruption. We must cultivate a shared belief that the fight against corruption is a joint obligation between the public and private sectors. By engaging multiple stakeholders, we can drive this agenda forward. This endeavor not only holds tremendous significance but also has the potential to stimulate economic growth in the future.
Let us join forces, with unwavering dedication, to build a culture of transparency, accountability, and integrity in Iraq.
Thank you.
1 of 5

چیڕۆک
٠١ تشرینی یەکەم ٢٠٢٣
یونامی و تۆڕی عێراقی بۆ سۆشیال میدیا INSM ڕاهێنان لەسەر ئاسایشی دیجیتاڵی و مافە دیجیتاڵییەکان لە بەغدا ئەنجام دەدەن
ڕۆژی ٣٠ی ئەیلولی 2023 نوسینگەی مافەكانی مرۆڤی یونامی و تۆڕی عێراقی بۆ سۆشیال میدیا INSM ڕاهێنانێکی هاوبەشی دوو ڕۆژەیان لەسەر ئاسایشی دیجیتاڵی و مافە دیجیتاڵییەکان ئەنجامدا. چالاكیەكە لە بارەگای (کۆمیسیۆنی باڵای مافەکانی مرۆڤ له عێراق) لە شاری بەغدا بەڕێوەچوو.
لە ڕاهێنانەکەدا 24 كەس (13 ژن و 11 پیاو) بەشداربوون. ئەم ڕاهێنانە نوێنەرانی کۆمەڵگەی مەدەنی و داكۆكیكارانی مافەكانی مرۆڤ و ڕۆژنامەنووسان و بلۆگەران و پارێزەران و كارمەندانی کۆمیسیۆنی باڵای مافەکانی مرۆڤی عێراقی لەخۆگرتبوو.
لە ڕاهێنانەکەدا ڕێنمایی سەبارەت بە چۆنیەتی گەڕان بە سەلامەتی لە فەزای ئەلیکترۆنیدا پێشکەشکرا، لە هەمان كاتدا گرنگی درا بە چۆنیەتی باشترکردنی ئاسایشی دیجیتاڵی بۆ داكۆكیكارانی مافەكانی مرۆڤ و بەرزکردنەوەی زانیارییان لەسەر مافە دیجیتاڵییەکان. هەر لە چالاكیەكەدا ئامرازی پراكتیكی بەهێزکردنی سەلامەتی بەشداربووان لە ژینگەی دیجیتاڵیدا، وەكو ئیتیكی پەیوەندیکردن و هەڵگرتنی داتا و پاراستن لە هاککردن، بەكارهێنرا.
بەڕێز دیمیتێر چالێڤ، بەرپرسی نوسینگەی مافەكانی مرۆڤی یونامی، بەبۆنەی تەواوبوونی ڕاهێنانەكە لە ٣٠ی ئەیلول پیرۆزبایی لە بەشداربووان كرد و وتی، “ئامانجی سەرەکی ڕاهێنانەکە بەرزکردنەوەی ئەو زانیاری و لێهاتووییانەی بەشداربووان بوو کە پەیوەندییان بە پاراستنی ئینتەرنێت وفراوانکردنی فەزای مەدەنی لە ئینتەرنێت هەیە”.
ئەم ڕاهێنانە یەکەم ڕاهێنانە لەمیانی زنجیرە ڕاهێنانێكی هاوشێوە کە بڕیارە ئەمساڵ لە کەربەلا و کەرکوک و ناسڕیە و هەولێر ئەنجام بدرێت و قۆناغی سێیەمی دەستپێشخەرییەکی بەردەوامە کە لە ساڵی ٢٠٢١ دەستی پێکردووە. تا ئێستا بە گشتی ٣٢٧ بەشداربوو ڕاهێنانیان لەسەر ئاسایشی دیجیتاڵی و مافە دیجیتاڵییەکان لە هەردوو عێراقی فیدراڵی و هەرێمی کوردستانی عێراق وەرگرتووە.
1 of 5
چیڕۆک
٢٦ ئەیلوول ٢٠٢٣
لە بارودۆخێکی دژوارەوە بۆ سەرکەوتن: عبدولمالیک وەلید خەلیل قوتابییەکی نائاسایی
عبدولمالیک وەلید خەلیل، کە لە بنەڕەتدا خەڵکی جوروف ئەلسەخرە، قوتابییەکی ئاسایی نییە. بەدەر لەوەی کە ئەو یەکێک بوو لە یەکەمەکان لە عێراق، ئەو لە چادرگەی ئاوارە عێراقییەکان گەورە ببوو و بۆ بەدەستهێنانی خەونەکەشی رووبەڕووی بەربەستەکان وەستایەوە. ئەو لەگەڵ باوک و دایک و ٧ کەسی خێزانەکەی لە ساڵی ٢٠١٤ ئاوارە بوون و تا ئێستاش نەیانتوانیوە بگەڕێنەوە سەر زێدی خۆیان.
"هەرچەندە من لەناو چادر و لە بارودۆخێکی زۆر دژوار و لە سەرما و گەرما و بێ کارەبایی دەمخوێند بەڵام توانیم لە تاقیکردنەوەکانی کۆتاییدا بە پلەی ٩٩ سەرکەوتن بەدەست بهێنم."
چیرۆکی ئەو کوڕە ١٩ ساڵییە هەروەک خۆی و باوکیشی باسیان کرد وێنەیەکی بچووککراوەی عێراقی تازەیە کە تێیدا هاوڵاتی ئاسایی لە هەموو چین و توێژەکان لەبەر ڕۆشنایی جۆرێک لە سەقامگیری دوای چەندین ساڵ لە شەڕ بەتوندی بۆ گۆرینی ژیانیان هەوڵ دەدەن. گەنجانی عێراق، وەک عبدولمالیک، سروش لە هیوایان بۆ ئایندەی وڵاتیان وەردەگرن.
عبدولمالیک ئێستا ئامانجێکی تازەی هەیە بۆ خوێندن لە بەشی پزیشکی. ئەو لە کۆبوونەوەیەکی لە بەغدا لەگەڵ جێنین هێنیس پلاسخارتی نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق بۆ ئەم مەبەستە هاندرا. خاتو پلاسخارت پێی وت "هەڵسانەوەت بەڕاستی مایەی سەرسوڕمانە. هەرگیز واز نەهێنیت. کوڕێکی گەنج بەم هەموو توانایەوە شایستەی هەموو یارمەتییەکە."
عبدولمالیک ئێستا ئامانجێکی تازەی هەیە بۆ خوێندن لە بەشی پزیشکی. ئەو لە کۆبوونەوەیەکی لە بەغدا لەگەڵ جێنین هێنیس پلاسخارتی نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق بۆ ئەم مەبەستە هاندرا. خاتو پلاسخارت پێی وت "هەڵسانەوەت بەڕاستی مایەی سەرسوڕمانە. هەرگیز واز نەهێنیت. کوڕێکی گەنج بەم هەموو توانایەوە شایستەی هەموو یارمەتییەکە."
1 of 5
چیڕۆک
٢١ ئەیلوول ٢٠٢٣
هاکاثۆنی سێیەمی نێردەی یونامی لە موسڵ 10 دەستپێشخەری گەنجان لەسەر گۆڕانی کەش و هەوا بەرهەم دەهێنێت
بە پاڵپشتی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاری عێراق (یونامی) ، لاوانی عێراق سێیەمین هاکاثۆنی کردەی گۆڕانی کەشوهەوای لە زانکۆی موسڵ لە پارێزگای نەینەوا ڕێکخست لە 14 تا 16 ی ئەیلول ، بە بەشداری کوڕان و کچانی گەنج لە پارێزگاکانی (میسان و زیقار و نەجەف و بەغدا و نەینەوا و ئەنبار و کەرکوک و سلێمانی و دهۆک) . لە کۆی 80 پێشنیار 10 دەستپێشخەری کە لەلایەن گەنجانەوە پێشکەش کرابوون هەڵبژێردران بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەی بیروڕا گۆڕینەوە و گەشەپێدانی پرۆژەکان بە ڕێنمایی پسپۆرانی تایبەت.
لە دەستپێکی وتەکەیدا ، بەڕێز مانۆج ماثیۆ بەڕێوەبەری نووسینگەی کاروباری سیاسی و شیکردنەوە ، پابەندبوونی نێردەی یونامی بە پشتیوانیکردنی گەنجانی عێراق دووپات کردەوە بۆ ئەوەی ببنە پاڵنەری گؤڕانکاری ئەرێنی کۆمەڵایەتیی بۆ پیادەکردنی دەستپێشخەرییەکان لە ناو جڤاکەکانیان لەوانە گۆڕانی کەشوهەوا . بەرێزیان ئامەژەشی بەوەدا کە هاکاثۆن بەشێکە لە هەوڵی فراوانتر بۆ پتەوکردنی بەشداریکردنی سیاسییانەی گەنجان.
لە سەکۆیکارەکەدا ، دە گروپی گەنج دەستپێشخەرییەکانیان سەبارەت بە چۆنیەتی چارەسەرکردنی گۆڕانی کەشوهەوا و کەمکردنەوەی کاریگەرییە لاوەکییەکانی لە عێراق بۆ پانێڵێک لە شارەزایان پێشکەش کرد ، کە پێکهات بوو لە نوێنەرانی وەزارەتی لاوان و وەرزش و بەڕێوەبەرایەتی کشتوکاڵی نەینەوا و بەڕێوەبەرایەتی سەرچاوە ئاوییەکانی نەینەوا . ئەم دەستپێشخەرییانە لەسەر گۆڕانی کەشوهەوا چەندین بواری لە خۆوە گرت، وەک چارەسەرکردنی ئاو و دووبارە بەکارهێنانەوەی پاشماوەکان و پاراستنی ژینگەیی و دووبارە بەکارهێنانەوەی دوانە ئۆکسیدی کاربۆن و سیستەمی سارکردنەوەی دۆستی ژینگەو و کشتوکاڵی ئاویی و چاندن. لێژنەی پسپۆڕان بۆ پشتگیریکردنی جێبەجێکردنی ئەم دەستپێشخەرییانە ڕێنمایی و ئامۆژگاری کردەییان پێشکەش بە گەنجان کرد .
بەرێز دکتۆر شەهبا ئەلعەزاوی ، ڕاوێژکاری سەرۆک وەزیران بۆ کاروباری لاوان و وەرزش لە دانیشتنی کۆتاییدا و لە سەر هێڵ وتەیەکی پێشکەشکرد و ستایشی ڕۆڵی گەنجان و دەستپێشخەرییەکانیانی کرد کە هانیان دەدات بەردەوام بن لەسەر ئەم ڕێگایە و ئامادەیی خۆشی دەربڕی بۆ هەنگاونانی زیاتر دەربارەی چۆنیەتی پشتیگیریکردنی دەستپێشخەرییە جیاوازەکان .
لەلایەکی ترەوە و لە پێناو دەستەبەرکردنی درێژخایەندا، بەشداربووانی هاکاثۆنی ساڵی رابردووش 2022 ناویان بۆ راهێنانەکان تۆمار کراون بۆ داڕشتن و جێبەجێکردنی چالاکییەکانی پێش هاکاثۆنی 2023 و هەروەها بۆ بەشداریکردن لە هاکاثۆنی ئەمساڵیشدا بانگهێشت کراون بۆ ئەوەی وەک راهێنەر ئاسانکاری و پاڵپشتی بۆ بەشداربووانی هاکاثۆنی 2023 فەراهەم بکەن. دوای هاکاثۆنەکەش، یونامی هەر درێژە بە پێدانی هاوکاری و پشتگیری خۆی دەدات بۆ بەشداربووە گەنجەکان لە ڕێگەی بەشداریپێکردنیان لەگەڵ ئاژانس و فەند و بەرنامەکانی تری نەتەوە یەکگرتووەکان لەپێناو هاوبەشکردنی داتابێسەکانیان لەگەڵ نووسینگەی سەرۆک وەزیران و دامودەزگا پەیوەنددارەکانی تری حکومەت بۆ هەماهەنگی لە ئایندەدا و هەروەها لە رێگەی دامەزراندنی کەناڵی پەیوەندیشەوە لەنێوان گەنجان و سەرکردایەتی عێراقدا.
1 of 5

چیڕۆک
٢٠ ئەیلوول ٢٠٢٣
ئۆفیسی مافەكانی مرۆڤی یونامی زنجیرەیەک ڕاهێنانی لەسەر ڕاپۆرتکردنی مافەكانی مرۆڤ بۆ کۆمیسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤی عێراقی لە شاری کەرکوک و دیالە و سەڵاحەدین ڕێکخست
20ی ئەیلولی 2023 - ئۆفیسی مافەكانی مرۆڤی یونامی لە ماوەی 10 ڕۆژی ڕابردوودا زنجیرەیەک ڕاهێنانی لەسەر ڕاپۆرتکردنی مافەکانی مرۆڤ بۆ کۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤی عێراقی لە پارێزگاکانی کەرکوک و دیالە و سەڵاحەدین ئەنجامدا. ئەم زنجیرە ڕاهێنانە لە میانی بەشێک لە هەوڵەکانی یونامی دێت بۆ پشتگیریکردنی هاوكارەكانی لە ڕێگەی چالاکییەکانی تواناسازی.
ڕاهێنانەکان - کە لە ١٠ی ئەیلول لە دیالە و لە ١٣ی ئەیلول لە سەڵاحەدین و لە ٢٠ی ئەیلول لە كەركوك بەڕێوەچوو - لایەنە جیاوازەکانی پرۆسەی داڕشتنی ڕاپۆرتی مافەكانی مرۆڤ و ڕۆڵی بنەڕەتیی ئەو پرۆسەیە لە خولی چاودێریکردنی مافەكانی مرۆڤدا لەخۆگرت. ئۆفیسی مافەكانی مرۆڤ تێڕوانین و زانیاری پراکتیکی سەبارەت بە داڕشتنی ڕاپۆرتەکانی مافەکانی مرۆڤ هەر لە ڕەچاوکردنی مەنهەج تا کۆکردنەوەی زانیاری و پشتڕاستکردنەوە و دواتریش تا کۆنترۆڵکردنی کوالیتی، پێشکەش بە بەشداربووان کرد. بەشداربووان ڕاهێنانی پراکتیکییان پێدرا لەسەر چۆنیەتی بەكارهێنانی زانیارییەکانی وەرگیراو و دواتر گفتوگۆی بەکۆمەڵی زانیاریەكانی هەر گروپێك. نموونەی پتەوی پەیوەست بە کارەکانی کۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤی عێراقی و ئەو گرفتانەی پێشتر ڕووبەڕوویان بووەتەوە باس کران، ئەمەش بە مەبەستی بەستنەوەی ناوەڕۆکی ڕاهێنانەکە بە بەرپرسیارێتیەکانی ڕۆژانەی کۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤی عێراقی بە شێوەیەکی گونجاو.
ئەمڕۆ دە کارمەندی کۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤی عێراقی سوودمەند بوون لە ڕاهێنانەکانی کەرکوک، بەمەش کۆی گشتی كارمەندانی كۆمسیۆن کە لە مانگی ئەیلولدا بەشدارییان لە ڕاهێنانەکانی هەر سێ پارێزگاکەدا کردووە گەیشتە 31 کارمەند. بەشداربووانی راهێنانەكەی کەرکوک جەختیان کردەوە لەسەر گرنگی کوالێتی ڕاپۆرتی مافەکانی مرۆڤ و ڕۆڵی بەرچاوی کۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤی عێراقی لەم ڕووەوە. یەکێک لە بەشداربووان وتی: "ئەو زانیاریانەی لەم ڕاهێنانەدا بەدەست هاتوون بە دڵنیاییەوە لە ڕاپۆرتەکانی داهاتووی کۆمسیۆنی باڵای مافەكانی مرۆڤی عێراقیدا بەکاردەهێنرێن."
ئەم چالاکییە بەشداری کرد لە بەدیهێنانی ئامانجی شازدەیەم لە ئامانجەكانی گەشەپێدانی بەردەوام لە عێراق: ئەم بۆنەیە بەشدار بوو لە گەیشتن بە ئامانجی گەشەپێدانی بەردەوام ژمارە ١٦ لە عێراقدا: پێشخستنی کۆمەڵگا ئاشتیخواز و گشتگیرەکان بۆ گەیشتن بە گەشەپێدانی بەردەوام، دابینکردنی گەیشتن بە دادپەروەری بۆ هەمووان و بنیاتنانی دامەزراوەی کاریگەر و لێپرسراو و گشتگیر لە هەموو ئاستەکاندا.
1 of 5

چیڕۆک
٣٠ ئاب ٢٠٢٣
نووسینگەی مافەکانی مرۆڤی یونامی میوانداری وۆرک شۆپ دەکات لەسەر هەمەچەشنی وەک ئامرازێک بۆ پێشخستنی گشتگیربوونی مافەکانی مرۆڤ وەک بەشێک لە یادکردنەوەکانی ٧٥ ساڵەی جاڕنامەی جیهانیی مافەکانی مرۆڤ
نووسینگەی مافەکانی مرۆڤی یونامی بۆنەیەکی سەبارەت بە هەمەچەشنی وەک ئامرازێک بۆ پێشخستن وپاراستنی مافەکانی مرۆڤ سازکرد، بە گرنگیدانێکی تایبەت بە مافەکانی کەمینەکان. وێرک شۆپەکە لە بەغدا بەڕێوەچوو و ٢٦ نوێنەر (١٤پیاو و ١٢ ئافرەتی بەیەکەوە کۆکردەوە کە لەنێویاندا کەسێکی خاوەن پێداویستیەکی تایبەت ئامادەبوو) وە بریتی بوون لە نوێنەرانی پێکهاتە ئیتنۆ-ئاینییە جۆراوجۆرەکان و ڕاوێژکاری سەرۆکوەزیران بۆ کاروباری پێکهاتەکان و نوێنەرانی ئەوقافە ئاینییەکان و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی.
وێرک شۆپەکە دوواهەمینە لە زنجیرەیەک کە بریتی بوو لە سێ وێرک شۆپ، و بەشێکە لە دەستپێشخەری مافەکانی مرۆڤی ٧٥ بۆ یادکردنەوەی ٧٥ ساڵەی جاڕنامەی جیهانی مافەکانی مرۆڤ (UDHR).
بەشداربووان باسیان لە پاشخانی مێژوویی پەسەندکردنی جاڕنامەی جیهانی مافەکانی مرۆڤ UDHR و بڕگە سەرەکییەکانی پەیوەست بە مافی کەمینەکان و گرنگیی بۆ پێشخستن و پاراستنی مافەکانی مرۆڤ لە عێراق کرد. چالاکییەکە گفتوگۆیەکی پانێڵی لەخۆگرتبوو کە تیایدا تیشک خرایە سەر بابەتی – “هەمەجۆریی وەک ئامرازێک بۆ پێشخستنی گشتگیری و بەشبەش نەکردنی مافەکانی مرۆڤ”. هەروەها بەشداربووان چەندین ستراتیژیەتیان پێشنیار کرد بۆ بەهێزکردنی هاوکاری لە نێوان هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکان سەبارەت بە پێشخستن و پاراستنی مافەکانی کەمینەکان لە عێراق لەڕێگەی بەکارهێنانی جاڕنامەی جیهانی مافەکانی مرۆڤ UDHR.
لە ووتەی دەستپێکدا، ڕاوێژکاری سەرۆکوەزیران بۆ کاروباری پێکهاتەکان، بەڕێز نوفل بهاء، پابەندبوونی حکومەتی عێراقی بە برەودان و پاراستنی مافەکانی کەمینەکان لە عێراق دووپاتکردەوە.
نوێنەری کۆمیسیۆنی باڵای مافەکانی مرۆڤی عێراق، بەڕێز قیس حسێن، تیشکی خستە سەر هەندێک لەو لەئالنگاریانەی کە ڕووبەڕووی کەمینەکان دەبنەوە وە ڕوونیشیکردەوە کە کۆمسیۆن کاردەکات بۆ پاڵپشتی حکومەت بۆ بەدەستهێنانی مافەکانی مرۆڤ بۆ هەموو عێراقییەکان.
لە گفتوگۆکاندا زیاتر تیشک خرایە سەر ڕێوشوێن و ڕاسپاردەی کۆنکرێتی بۆ بەهێزکردن و بەرەوپێشبردن و پاراستنی مافەکانی کەمینەکان لە عێراق.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٢٣ ئەیلوول ٢٠٢٣
کورتەیەك سەبارەت بە کۆبوونەوەی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لەگەڵ بەڕێز محمد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی کۆماری عێراق
هەروەها تاوتوێی هاریکاری نێوان نەتەوە یەکگرتووەکان و وڵاتی عیراق کرا.
سکرتێری گشتی دووپاتی کردەوە کە نەتەوە یەکگرتووەکان بە تەواوی پابەندە بە پاڵپشتیکردنی حکومەت و گەلی عێراق.
نیویۆرك، ٢٢ی ئەیلولی ٢٠٢٣
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
١٢ ئەیلوول ٢٠٢٣
زیادکردنی رێکاری ئاسایشی لە زنجیرەی دابینکردنی بازرگانی لە فڕۆکەخانەی بەغدای نێودەوڵەتیدا
ئەم هاوبەشکارییە بووە مایەی دامەزراندنی "بەشی کۆنترۆلکردنی کارگۆی ئاسمانی" لە فڕۆکەخانەی بەغدای نێو دەوڵەتی. کردنەوەی فەرمی ئەم "بەشە" ش لەژێر چاودێریی "کۆمیسیۆنی بەندەری سنوور"دا لە 10ی ئەیلوولی 2023 دا لەگەڵ بەشی کارگۆی فڕۆکەخانەدا ئەنجام درا.
ڕێوڕەسمەکە بە ئامادەبوونی بەڕێز قاسم ئەعرەجی، ڕاوێژکاری نیشتمانیی عێراق و راگەیاندنی کردنەوەی لەلایەن بەڕێز عومەر وائیلی، بەرپرسی کۆمیسیۆنی بەندەرەکانی سنوور، بەڕێوەچوو کە تێیدا خاتو ئەلینا رۆمانۆسکی، باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق، ئامادە بوو کە وڵاتەکەی دارایی "بەرنامەی تیمی سنووری کۆنترۆلکردنی کارگۆ و گەشتیاران" دابین دەکات و هەروەها بە ئامادەبوونی نوێنەرانی ئەو وڵاتانەش کە هاوکاری ئەم "بەرنامە"ن وەك خاتو پاولا گاندی، باڵیۆزی ئوسترالیا لە عیراق، نوێنەرانی باڵای کەنەدا و ئەڵمانیا لەگەڵ نەتەوە یەکگرتووەکانیش. هەر لەو ڕێوڕەسمەدا، بەڕێز حەسان ئەلعگیلی، بەڕێوەبەری گشتیی گومرگی عێراق و نوێنەرانی هێلی ئاسمانی و وەزارەتی ناوخۆ و بەشی خزمەتی دەزگای هەواڵگری و هێلە ئاسمانییەکانی عێراق کە هاوبەشکاری سەرەکیی "بەرنامە"کەیە ئامادەی کردنەوەکە بوون و بەڵێنی هاوکاریی بەردەوامیش یان دا.
دامەزراندنی ئەم بەرنامەیە عێراق بەتوانا دەکات لە بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیی نایاسایی لە دەروازە سنووریەکاندا.
شایانی باسە، لەم بەشەدا، چەندین بەرپرس لە چەندین ئاژانسی جۆراوجۆرەوە کە لەگەڵ بەشی کارگۆی فڕۆکەخانە کار دەکەن کە ڕاهێنانیان لەسەر شیکارکردنی مەترسی و دروستکردنی پرۆفایل و پشکنینی کارگۆی گوماناوی پێکراوە. هەروەها، ئەم کارمەندانە بەردەوام راهێنان و پشتگیری وەردەگرن.
لەمەش زیاتر، بە پابەندبوون بە باشترین پێوەرە نێودەوڵەتییەکان، ئەم کارمەندانەی هەماهەنگی لە ئاژانسە جۆراوجۆرەکانی جێبەجێکردنی یاسا و کۆنترۆڵکردنی کارگۆی فڕۆکەخانە دواتر دەتوانن ببنە کارمەندی ئەو "بەش"ە.
سەرۆکی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ تاوان و ماددەی هۆشبەر وتی "ئێمە شانبەشانی عێراق دەوەستین بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگارییە سەختەکانی تاوانی بەرنامە بۆداڕێژراو لەڕێگەی فراوانکردنی بەرنامەی پشتگیری کە کۆنترۆلکردنی سنووریش دەگرێتەوە."
بەڕێز وۆلفگانگ ئاگنەر، هەماهەنگسازیی هەرێمیی ڕێکخراوەکە ئەوەی دووپات کردەوە کە هەرچەندە پڕۆژەکە بە سروشت تەکنیکییە بەڵام دامەزراندنی بەشی کۆنترۆلکردنی کارگۆ و هەروەها هەوڵەکانیشی بۆ دامەزراندنی رێکاری کارگۆ و گومرگی سەلامەت پەیامێکی بەهێزە بۆ بەشداریکردن و خۆتەرخانکردن لەگەڵ کۆمەڵگای نێودەوڵەتیدا.
لەلایەکی ترەوە، ڕێکخراوەکە سوپاسی هاوبەشکارە عێراقییەکان و وڵاتە کۆمەکبەخشەکانی وەک ئەمریکا و نەرویج و ئەڵمانیا و ئوسترالیا دەکات بۆ پشتگیرییان و لەگەڵ پیرۆزبایی کردنیشی بۆ ئەم هەنگاوە گرینگە لەپێناو بەرەنگاربوونەوەی تاوانی بەرنامە بۆ داڕێژراو لە زنجیرەی جیهانیی دابینکردنی کەلوپەلدا.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٣٠ ئاب ٢٠٢٣
رێکخراوی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ نیشتەجێ مرۆییەکان- یوئێن هابیتات عێراق بە سەرکەوتووانە کۆتایی بە پرۆگرامی "پشتیوانی بۆ بوژانەوەی شارەکان و بنیاتنانی ئاشتی لە ڕۆژئاوای نەینەوا" ڕادەگەیەنێت کە فەند کراوە لە لەلایەن یەکێتی ئەوروپاوە
هەولێر، ٣٠ی ئابی ٢٠٢٣- پڕۆگرامی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ نیشتەجێ مرۆییەکان (یو ئێن هابیتات) لە عێراق بە شانازییەوە کۆتا کۆبوونەوەی لیژنەی بەڕێوەبردنی پڕۆژەی "پشتیوانی کردنی بوژانەوەی شارەکان و بنیاتنانی ئاشتی لە ڕۆژئاوای نەینەوا" بانگهێشت کرد، کە ئەمڕۆ لە هەولێر بەڕێوەچوو ، ئەم دەستپێشخەرییە لە لایەن یەکێتی ئەوروپاوە لەڕێگەی سندوقی متمانەی هەرێمیی بۆ وەڵامدانەوەی قەیرانی سوریا (سندوقی مەداد) فەندەکەی دابین کراوە، پڕۆژەکە دەستکەوتی بەرچاوی بەدی هێناوە، کە ژیانی خەڵکی ڕۆژئاوای نەینەوای عێراقی بەشێوەیەکی بەرچاو باشتر کردووە.
بەڕێزعلي عمر خضر ، یاریدەدەری پارێزگاری نەینەوا بۆ کاروباری ڕێکخراوەکان و ئاوارەکان و ئەندامانی دەستەی بەڕێوەبردن؛ بەڕێز وائل الأشهب، پڕۆگرامی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ نیشتەجێ مرۆییەکان لە عێراق؛ بەڕێز نایف سیدو قاسم، قائیمەقامی قەزای شەنگال؛ بەڕێز أحمد يوسف حمد ، قائیمەقامی قەزای بەعاج؛ و بەڕێز نشأت صادق محمد ، قائیمەقامی قەزای تەلەعفەر، بۆ پێداچوونەوەی دەستکەوتەکانی بەرنامەکە کۆبوونەوە. بەڕێز گێرهارد کراوس، بەڕێوەبەری بەرنامەی ناوچەیی سندوقی متمانە بەناوی یەکێتی ئەوروپا، جەختی لەسەر پشتیوانی بەهێزی یەکێتی ئەوروپا بۆ دەستپێشخەرییەکە کردەوە.
دەستپێک لە ساڵی ٢٠٢٠، بە وەبەرهێنانێکی بەرچاو بە بڕی ١٠ ملیۆن یۆرۆ، ڕێکخراوی (یو ئێن هابیتات) هەوڵەکانی لە قەزاکانی شنگال، بەعاج و تەلعەفەر چڕکردەوە. ئەم پڕۆژە گشتگیرە سێ بواری سەرەکی لەخۆوە گرتبوو: باشترکردنی بارودۆخی ژیان و شوێنی نیشتەجێبوونی ئەو خەڵکانەی هەژارو بێ دەرامەتن و گەڕاونەتەوە ناوچەکانی ڕۆژئاوای نەینەوا، بوژاندنەوەی بژێوی ژیانیان، و پاراستنی مافی نیشتەجێبوون و زەوی و خاوەندارێتی ئەو خەڵکانەی گەڕاوەنەتەوە زێدی خۆیان. لە ڕێگەی ئەم هەوڵانەوە، بەرنامەکە ئاسانکاری بۆ گەڕانەوەی خۆبەخشانەی بەردەوام کردووە، لە کۆتاییدا یارمەتی ٢٣٥ هەزار کەسی لە ڕۆژئاوای نەینەوا دا داوە.
بە درێژایی سێ ساڵی ڕابردوو، بەرنامەی فرەلایەنەی بوژانەوەی شارەکان کۆمەڵێک دەسکەوتی گرنگی بەدەستهێناوە، لەوانە:
· گەشەپێدانی پرۆفایلی گشتگیری گەڕەکەکان لە ناوچە گرنگەکانی ڕۆژئاوای نەینەوا.
· بنیاتنانی ٣٢٣ یەکەی نیشتەجێبوون لە شوێنەکە ودابینکردنی شوێنی نیشتەجێبوونی سەلامەت بۆ خەڵکانەی گەڕاونەتەوە زێدی خۆیان.
· نۆژەنکردنەوە و فراوانکردنی چوار قوتابخانەی بنەڕەتی بۆ زیاتر لە ٨٠٠ قوتابی.
· نۆژەنکردنەوەی دوو یاریگای تۆپی پێ لەگەڵ ژووری گۆڕینی جل و بەرگ و لەگەڵ پێداویسیە تەندروستیەکانی ئاو و ئاوەڕۆ، کە نزیکەی ٥٠٠ گەنج سوودی لێ دەبینێت.
· دروستکردنی شوێنی سەوزایی و گۆڕەپانی یاری منداڵان لەگەڵ پێداویسیە تەندروستیەکانی ئاو و ئاوەڕۆ، کە ژیانی نزیکەی شەش هەزار ئاوارە گەڕاوەکانی باشتر کردووە.
· نۆژەنکردنەوەی دوو بازاڕ کە ٢٤ دوکانیان تێدایە، بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی نزیکەی ٣ هەزار کەس.
· ئاسانکردنی گەیشتن بە ئاو بە لێدانی دوو بیر و نۆژەنکردنەوەی یەکێکیان کە سوودی بۆ سێ هەزار کەس دەبێت.
· دابینکردنی ڕاهێنانی پیشەیی بۆ زیاتر لە ١٢٠٠ گەنج.
· ئەنجامدانی هەڵمەتێکی هۆشیاری سەبارەت بە ڤایرۆسی کۆرۆنا بۆ زیاتر لە ٣٠ هەزار کەس.
· دەرکردنی ٤٠٠٠ بڕوانامەی نیشتەجێبوون بۆ ئەو خێزانانەی کە بەڵگەنامەی خاوەندارێتییان نییە.
· پشتگیری یاسایی پێشکەش بۆ ١٠٥٠ ئەو ئاوارانەی گەڕاونەتەوە زێدی خۆیان سەبارەت بە داواکاری قەرەبووکردنەوەی موڵک و ماڵ.
· ڕێکخستنی کۆبوونەوەی هۆشیاری لەسەر مافی نیشتەجێبوون و زەوی و موڵک و ماڵ بۆ ٢٢٢٧ ئەو ئاوارانەی گەڕاونەتەوە.
· ڕاهێنانی ١٨٣ کارمەندی حکومەتی ناوخۆیی لەسەر بەڕێوەبردنی مافی نیشتەجێبوون و زەوی و موڵکایەتی.
بەڕێز گێرهارد کرۆز بە ئاماژەدان بە پابەندبوونی درێژخایەنی یەکێتی ئەوروپا بۆ پشتیوانیکردن لە هەموو ئەو کەسانەی کە بەهۆی قەیرانەکانی سوریا و عێراقەوە زیانیان بەرکەوتووە، وتی: یەکێتی ئەوروپا بە خۆشحاڵییەوە پشتگیری لەم دەستپێشخەرییە چارەنووسسازە دەکات، کە بووەتە هۆی گەڕانەوەی بەردەوام و بوژاندنەوەی شارەکان و پێشکەوتنی ئاشتی لە ڕۆژئاوای نەینەوا، ئەم دەستکەوتانە بەڵگەی هاوکاری بەرهەمدارن لە نێوان حکومەتی عێراق و یەکێتی ئەوروپا و بەرنامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ نیشتەجێ مرۆییەکان (یو ئێن هابیتات).
بەڕێز وائل الأشهب ، بەڕێوەبەری پڕۆگرامی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ نیشتەجێ مرۆییەکان لە عێراق، جەختی لەسەر ئەرکی ڕێکخراوەکە کردەوە بۆ پێشخستنی کۆمەڵگای گشتگیر و سەلامەت و خۆڕاگر و بەردەوام. پێشوازی لە پشتیوانی ئەندامانی لیژنەکە کرد بۆ ئەم ئەرکە، کە ڕەنگدانەوەی میراتی نەتەوە یەکگرتووەکان-هابیتاتە کە هاوبەشیکردنە بۆ زیاتر لە ٢٥ ساڵ بۆ بەدەستهێنانی چارەسەری درێژخایەن، لە هاوکاری مرۆییەوە بۆ گەشەپێدان.
لە کاتێکدا ئاوارەبوونی ناوخۆ وەک ئاستەنگیەک لە بەردەم عێراق ماوەتەوە، بەڵام هەوڵە هاوبەشەکانی یەکێتی ئەوروپا، ڕێکخراوی (یو ئێن هابیتات) و ئەندامانی لیژنەی بەڕێوەبردن هەنگاوی بەرچاویان بە ئاراستەی گەڕانەوەی بەردەوام و بوژانەوەی شارەکان و بنیاتنانی ئاشتی لە ڕۆژئاوای نەینەوا بەدەستهێناوە. بەڕێز علی عمر خضر، جێگری پارێزگاری نەینەوا، ستایشی ڕێبازی گشتگیرانەی بەرنامەکە و کاریگەرییە ئەرێنییەکانی لەسەر ناوچەکە کرد، هەروەها هیوای دەربڕی بۆ پرۆژە و وەبەرهێنانی زیاتر بۆ پاڵپشتیکردنی پابەندبوونی حکومەتی عێراق بە خۆشگوزەرانی گەلەکەی و ئامانجەکانی گەشەپێدان.
کۆتایی هاتنی پرۆگرامی "پشتیوانی کردن لە بوژانەوەی شارەکان و بنیاتنانی ئاشتی لە ڕۆژئاوای نەینەوا" بڕگەیەکی گرنگە لە هەوڵی باشترکردنی ژینگەی شارەکان بۆ زیانلێکەوتووەکانی ململانێ. لە ڕێگەی هاوکاری بەردەوام، ڕێکخراوی (یو ئێن هابیتات) عێراق و یەکێتی ئەوروپا عێراقیان لە گەیشتن بە ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام نزیک کردووەتەوە بە گرنگیدان بە دڵنیابوون لە دەستڕاگەیشتن بە خانووبەرەی گونجاو و سەلامەت و بەهای گونجاو و باشترکردنی ناوچە زەرەرمەندەکان.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٢٩ ئاب ٢٠٢٣
جێگری نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری نشینگە و مرۆیی سەردانی بنکەی شیاندنەوەی جەدعە ١ دەکات لە نەینەوا
بەڕێزیان بەشدارییان لە تاوتوێی بەکۆمەڵ کرد لەگەڵ دانیشتوواندا کە لە کەمپی ئەلهۆلی لە باکووری ڕۆژهەڵاتی سوریاوە گەڕابوونەوە. ئەو هەروەها لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی کەمپەکە و ئەوانەش کە خزمەت پێشکەش دەکەن کۆبوویەوە کە لە ژێر وەزارەتی کۆچ و کۆچبەراندا کار دەکات. مەبەست لە سەردانەکەش بۆ تێگەیشتن بوو لەو گیروگرفتانەی کە تووشی گەڕاوەکان دەبن و دانیشتوانیشی لە کاریگەریی هەوڵەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان و هاوبەشکارانی دڵنیا کردەوە بەگرتنەخۆی ئەو پرسانەی کە پەیوەندییان بە تەندروستی و پەروەردە و خزمەتە دەروونییەکانەوە هەیە بە چەقی زیاتریش لەسەر ژنان.
بەڕێزیان تێبینیی ئەوەشیان کرد کە زۆربەی ئەو پرسانەی کە باس کران دەکرێت لە رێگەی "یەک پلان بۆ دەسپێکردنێکی تازە" دا تاوتوێ بکرێن لەژێر چوارچێوەیەکی جیهانیدا کە بەم دواییە لەگەڵ "لێژنەی باڵا" رێککەوتنی لەسەر کراوە سەبارەت بە گێڕانەوەی هاوڵاتیانی عێراقی لە کەمپی ئەلهۆلەوە.
ئەو جەختی لەسەر ئەوە کردەوە کە پێویستە خزمەتگوزارییەکان پەرەیان پێ بدرێت و تێکەڵکردنەوە بە کۆمەڵگا خێراتر بکرێت و مانەوەی گەڕاوەکان لەو بنکەیە بۆ ئەوپەڕی کەمتر بکرێتەوە.
ئەو باسی لە رۆڵی بنچینەیی عێراق کرد لە دابینکردنی هێنانەوەی شکۆمەندانە و سەلامەت بۆ هاوڵاتییەکانی لە کەمپی ئەلهۆلەوە و هەروەها ئاسانکاری کردنی گەڕانەوەیان بۆ زێدی خۆیان.
ئەو جەختی لەسەر ئەوەش کردەوە کە پێویستە چارەسەری درێژخایەن هەبێت بۆ دڵنیابوون لە دابینکردنی خزمەتگوزارییەکان. ئەو هەروەها سوپاسی ئەوانەشی کرد کە خزمەتگوزارییەکان پێشکەش دەکەن و بەڕێوەبەرایەتی بنکەکەش بۆ هاریکارییان. ئەو ستایشی هەوڵەکانی ئاژانسەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان و حکومەتی عێراق و هاوبەشکارە نێودەوڵەتییەکانیشی کرد بۆ ئاوڕدانەوە لەم پرسانە.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
١٠ ئاب ٢٠٢٣
ڤۆڵکەر تورک، کۆمیساریای باڵای مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان کۆتایی بە سەردانە فەرمییەکەی بۆ عێراق هێنا
السلام عليكم . سوپاس بۆ هاتنتان. کۆتاییم هێنا بە یەکەم سەردانی کۆمیساریای باڵای مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق. زۆر سوپاسی حکومەتی عێراق دەکەم بۆ بانگهێشتەکەی، هەروەها بۆ ئەو گفتوگۆ بەرفراوانانەی کە لە بەرزترین ئاستەکاندا لە ماوەی مانەوەم لێرەدا ئەنجاممان داوە. هەست بە پەیوەندییەکی قووڵ لەگەڵ خەڵکی ئەم وڵاتە دەکەم و وەک هاوڕێیەک هاتووم بۆ ئێرە.
چوار ڕۆژی ڕابردووم لە بەغدا و هەولێر و بەسرە بەسەر برد، چاوم بە سەرۆکوەزیرانی عێراق و سەرۆک و سەرۆکوەزیرانی هەرێمی کوردستان و بەرپرسانی باڵای دیکە کەوت، لەنێویشیاندا وەزیری دەرەوە و وەزیری داد، هەروەها سەرۆکی پەرلەمان و سەرۆکی ئەنجومەنی باڵای دادوەری و سەرۆکی دادگای تێهەڵچوونەوە لە بەسرە.
هه روەها چەندین دیدارم له گه ڵ کۆمەڵگەی مەدەنیدا هەبوو، له نێویاندا ژنانی داکۆکیکار لە مافەکانی مرۆڤ و چالاکوانانی ژینگه پارێز و ڕۆژنامەنووس و یاساناس و هونەرمەند و ئەندامانی کۆمەڵگەی عرب الاهوار (معدان)، لەگەڵ نوێنەرانی فه ڕهەنگە دەوڵەمەندو که لتووری و ئایینییەکانی عێراق.
ئەوەبووپێش هەموو شتێک واقیعی گۆڕانی کەشوهەوام لە ناوچەی ئەلسەلحیە لە قەزای شەت ئەلعەرەبی بەسرە، لە باشووری عێراق بەدیکرد.
لە گەرمای 50 پلەی سەدیدا، لە ناوەڕاستی کێڵگە وشک و بێ بەرهەمەکاندا، سەرکردە و نوێنەرانی کۆمەڵگەی ناوخۆیی وێنەی ئەو دارخورما گەشاوانەیان پیشاندام کە – تەنها 30 ساڵ لەمەوبەر – بەشێک بوون لە ڕێڕەوی ئاوی شەت ئەلعەرەب کە لە ئێستادا ووشک بووە.
لە گەرمای سووتێنەردا لەو دیمەنە پەڵەدارەدا وەستابووم، هەوای پیسبووم بەهۆی ئەو بڵێسە زۆرەی گازی کێڵگە نەوتەکانەوە کە ناوچەکەی گرتووەتەوە هەڵدەمژی، بۆم دەرکەوت کە بەڕاستی سەردەمی کوڵانی ئەم گەردوونە دەستیپێکردووە.
ئەمە حاڵەتێکی نائاسایی کەشوهەوایە. وە کاتی ئەوە هاتووە وەک یەک مامەڵەی لەگەڵدا بکرێت. نەک تەنها بۆ عێراق بەڵکو بۆ جیهان. ئەوەی لێرەدا ڕوودەدات پەنجەرەیەکە بۆ داهاتوویەک کە بۆ بەشەکانی دیکەی جیهان دەگوازرێتەوە – ئەگەر بەردەوام بین لە شکستهێنان لە بەرپرسیارێتی خۆمان لە گرتنەبەری ڕێوشوێنی خۆپارێزی و کەمکردنەوە دژی گۆڕانی کەشوهەوا.
عێراق لە ڕیزبەندی ئەو وڵاتانە دایە کە زۆرترین زیانی کەشوهەوای لە جیهاندا بەرکەوتووە. تێکچوونی ژینگەی مەترسیدار لێرەدا بەهۆی تێکەڵەیەکی ژەهراوی توندوتیژی و زیادەڕەوی پیشەسازی نەوت و قەتیسبوونی گەرما و کەمبوونەوەی ڕێژەی بارانبارین و نەبوونی ڕێکخستن و بەڕێوەبردنێکی کاریگەری ئاوەوەیە.
هەر دوێنێ وەزیری سەرچاوەکانی ئاو ڕایگەیاند کە ئاستی ئاو لە عێراق لە نزمترین ئاست دایە تاکو ئێستا. پرسی ئاو کاریگەریی ناوچەیی فراوانتری هەیە و هەموو وڵاتان دەبێ کاربکەن بۆ بەڕێوەبردنی ئەم سەرچاوە بەنرخە وەک سوودێکی گشتی. ئاو سوودێکی گشتی جیهانییە.
نوێنەرانی کۆمەڵگەی مەدەنی چەندین پرسیان بۆ باس کردم سەبارەت بە پیسبوونی درێژخایەن لە بەسرە و کێشە تەندروستییەکانی و دەرئەنجامەکانی لەنێو کۆمەڵگاکەدا، لەوانەش ڕێژەی بەرزی نەخۆشی شێرپەنجە و نەخۆشییە مەترسیدارەکانی دیکە. هەروەها جەختیان لەسەر پێویستی زیادکردنی شەفافیەت کردەوە. یەکێک لە داکۆکیکارنی مافەکان پێی وتم: "خەڵک مافی ئەوەیان هەیە بزانن چی ڕوودەدات دەربارەی مەترسییەکانی سەر تەندروستی و ژینگەکەیان، هەروەها هاوکاری لە ستراتیژییەکان بۆ کارکردن پێکەوە بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا".
پێشوازی لە پابەندبوونی ئاشکرای حکومەت دەکەم بۆ چارەسەرکردن وەک ئەولەویەت بۆ ئالنگاریەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و کەمی ئاو. کاری زۆرمان لە پێشە – لە هۆشیاری و چاکسازی یاسایی و سیاسەت و بنیاتنانی توانای دامەزراوەکان. زۆر گرنگە کە ئەم کارانە بە بەشداریپێکردنی مانابەخشی ئەو کەسانە ئەنجام بدرێت کە زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە.
بەڵام نیگەرانم لەوەی کە زنجیرەیەک پڕۆسە لەلایەن کەسانی خاوەن پێگەی دەسەڵاتەوە ئەنجامدراون – بۆ نموونە بەرزکرنەوەی داوای یاسایی تاوانی ناوزڕاندن لە دژی ڕۆژنامەنووسان و ئەکتەرانی کۆمەڵگەی مەدەنی – کاریگەرییەکی مەترسیداری لەسەر ئازادی ڕادەربڕین دروستکردووە. هەروەها ڕاپۆرتەکان باس لە توندوتیژی و تۆقاندن و هەڕەشەی کوشتن لە چالاکوانانی ژینگەپارێزی دەکەن، لەنێویاندا لەلایەن توخمە چەکدارەکانەوە، کە فەزای گفتوگۆی کراوەی خنکاندووە کەئەم فەزایە زۆر گرنگە بۆ چارەسەرکردنی ئەم پرسانە.
یەکێک لە چالاکوانان داوای پاراستنی داکۆکیکارانی مافەکانی کرد و وتی: نابێت هاوبەشکردنی داتا و هۆشیارکردنەوەی خەڵک لە کێشەکە مەترسیدارەکان بێت. پێویستە پێکەوە کار بکەین بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکان – ژیان لە مەترسیدایە.”
ئەمە بابەتێکە کە ئێمە لە نزیکەوە کارمان لەسەر کردووە و پلانیشمان هەیە بۆ ڕاپۆرتێک سەبارەت بە ئازادی ڕادەربڕین لە عێراق.
عێراق لە ڕووی مێژووییەوە بەشداری کردووە – لەڕووی فەرهەنگی و ئەدەبی و هیزری و، شارستانیەوە – لە داڕشتنی جیهانی ئەمڕۆماندا. مێژوویەکی سەرسامکەری هەیە لە جوانی و هەمەچەشنییدا.
بەڵام وەک زۆر باش دەزانین عێراق مێژوویەکی سەرکوت و نادادپەروەری و ململانێ و زەبر و زەنگ و هەندێک لە خراپترین پێشێلکارییەکانی ماف و کەرامەتی مرۆڤیشی هەبووە کە جیهان شایەتحاڵی بووە. تەنیا سەرسامم بە خۆڕاگری باوەڕپێنەکراوی گەلی عێراق کە لە ماوەی تەمەنی خۆیاندا لەواقیعێکی لەم شێوەدا ژیاون.
خەمڵاندنەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە نزیکەی یەک ملیۆن کەس لەژێر دەسەڵاتی سەدام حوسێن و سەدان هەزار کەسی دیکە لەو کاتەوە دیارنەماون، لەنێویاندا لە نێوان ساڵانی ٢٠١٤ بۆ ٢٠١٧ کاتێک داعش کۆنترۆڵی بەشێکی بەرفراوانی خاکی عێراقی کرد وە هەروەها لە ئۆپەراسیۆنە ئەمنییەکانی دواتردا. ئەستەمە لەم جۆرە ژمارە سەرسوڕهێنەرانە تێبگەین. لە پشت هەریەکێک لەم تاکانە خێزانێک هەیە – هاوسەرێک یان منداڵێک یان دایکێک یان باوکێک یان کەسانێکی خۆشەویست هەن کە شایەنی دانپێدانانن و مافی زانینی ڕاستیەکان و دادپەروەری و لێپرسینەوەیان پێشێل دەکرێت.
پێشوازی لە بانگهێشتی حکومەت دەکەم بۆ لیژنەی بێسەروشوێنکردنی زۆرەملێی نەتەوە یەکگرتووەکان، کە ساڵی ڕابردوو سەردانی عێراقی کرد وە داوای جێبەجێکردنی ڕاسپاردەکانی لیژنەکە دەکەم. وا تێگەیشتووم کە بڕیارە پڕۆژە یاسایەک سەبارەت بە بێسەروشوێنکردنی زۆرەملێ بدرێت بە ئەنجومەنی نوێنەران – ئەمە هەنگاوێکی پێشوازی لێکراوە بە ئاراستەیەکی دروست. کاتی ئەوە هاتووە یاسایەک دەربکرێت کە لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکانی مافەکانی مرۆڤدا بگونجێت. نووسینگەکەم لە نزیکەوە بەدواداچوون بۆ تێپەڕاندنی ئەم پڕۆژە یاسایە دەکات و ئامادەیە بۆ پێسکەشکردنی ئامۆژگاری و پشتگیریکردن، بە پشتبەستن بە ئەزموونی ئێمە لە وڵاتانی دیکە کە ڕوبەڕووی هەمان پرس بونەتەوە.
هەروەها مێژوویەکی پڕ لە ئازاری بەکارهێنانی ئەشکەنجە و مامەڵەی تری دڕندانە و نامرۆڤانە و ڕیسواکەر هەیە – لە سەردەمی سەدام حوسێن و دواتر لە سەردەمی داگیرکاری ئەمریکا بۆ سەر عێراق تا دەگاتە کاتی شەڕی داعش و بەردەوامیی هەیە تا ئێستای عێراق. دڵخۆش بووم بەو شتانەی کە بیستم هەم لە سەرۆکوەزیران و هەم لە وەزیری داد سەبارەت بە ڕووبەڕووبوونەوەی پرسی ئەشکەنجەدان لە وڵاتەکەدا و گرتنەبەری ڕێوشوێنی خۆپارێزی بۆ دڵنیابوون لەوەی کە ئەشکەنجەدان جێگەی لە داهاتووی عێراقدا نەبێتەوە. پێشوازی لە پابەندبوونیان دەکەم كە بیر لە پەسەندکردنی پرۆتۆکۆڵی ئیختیاری ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان دژی ئەشکەنجەدان دەكەنەوە. پرۆتۆکۆڵی ئیختیاری فەرمانی دروستکردنی میکانیزمێکی خۆپارێزی نیشتمانی دەکات، کە تیایدا سەردانی بەردەوام بۆ شوێنەکانی دەستبەسەرکردن ئەنجام دەدات و دەتوانێت ڕۆڵێکی گرنگ بگێڕێت لە بنبڕکردنی ئەشکەنجەدان. لەم بارەیەوە پشتگیری خۆمان پێشکەش کردووە.
رێگای سەرەكی وەستاندنی ئەم جۆرە پێشێلکارییە جددیانەی مافی مرۆڤ کۆتاییهێنانە بەو بێ سزایەی کە ئەنجامدەرانی ڕابردووی پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ سوودیان لێبینیوە. من بە شێوەیەکی بەرفراوان لەگەڵ حکومەت و کۆمەڵگەی مەدەنی باسم لەم بابەتە کرد، بە تایبەتیش سەبارەت بە ناڕەزایەتییەکانی تیشرین لە مانگی ئۆکتۆبەری ٢٠١٩.
بەڵگەمان دۆزییەوە کە لە خۆپیشاندانەکانی نێوان ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ تا ٣٠ی نیسانی ٢٠٢٠، بەهۆی بەکارهێنانی هێز لەلایەن هێزە ئەمنییەکانی عێراق و گروپە چەکدارەکانەوە دژی خۆپیشاندەران، لانیکەم ٤٨٧ خۆپیشاندەر کوژراون و ٧٧١٥ خۆپیشاندەر زیانیان پێگەیشتوە. حکومەت لیژنەیەکی دۆزینەوەی ڕاستییەکانی پێکهێنا و لە رێگەی بەرنامەی قەرەبووکردنەوە یارمەتی قوربانیانی دا. لەهەمان كاتدا، لەبەر ئەوەی کات تێپەڕیوە و کەس بەرپرسیار نەبووە، داوای ئەوەم كرد كە خێرا و روون هەنگاو بنرێت بۆ وەستاندنی هەستی ئەوەی کە هیچ دەرئەنجامێک نیە بەرامبەر ئەوەی لە ناڕەزایەتییەکانی تیشریندا ڕوویدا.
بۆ ئەوەی بتوانن بە شێوەیەکی سەربەخۆ و کاریگەر کاربکەن، بەهێزکردنی دامەزراوە دادوەری و نیشتمانییەکانی مافی مرۆڤ بە هەمان بڕ گرنگە– من ئەمەم لە گفتوگۆکانمدا لەگەڵ بەرپرسانی باڵا باسكرد. پێشوازی لە هەموو هەوڵێكی چاکسازیی یاسایی بەردەوام دەکەم کە لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکانی مافی مرۆڤدا بگونجێت.
هەروەها داوام لە دەسەڵاتداران کرد کە ڕاگرتنی فەرمی بۆ بەکارهێنانی سزای لەسێدارەدان لە عێراقدا ڕابگەیەنن – کە زیاتر لە ١١ هەزار کەس لەسەر سزای لەسێدارەدان ماونەتەوە.
ئەو پرسە گرنگانەی کە لە زۆربەی هەرە زۆری سەردان و چاوپێكەوتنەكانمادا بەدیم كرد، گەیشتن بە خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان و پێویستی بە حوکمڕانی باش و شەفافیەت و پرسی و گەندەڵی بوون. زۆر گرنگە کە ڕێوشوێنی بەهێزی دژە گەندەڵی دەستی پێبکرێت و کولتوورێكی شەفاف و کراوە بۆ لێکۆڵینەوەی گشتی پەروەردە بکرێت. هەروەها شارەزایی ئۆفیسەکەمانم سەبارەت بە مافەكانی مرۆڤ پێشکەش کرد لە ئامادەكردنی بودجەی نیشتمانیدا، بۆ ئەوەی بودجە بە باشی بۆ خزمەتگوزارییەکان بەکاربهێنرێت و یارمەتی هەمووان بدات و بنیاتنرابێت لەسەر بنەمای گرنگی تۆڕی سەلامەتی کۆمەڵایەتی حکومەت بۆ خزمەت كردنی ئەوانەی کە زۆرترین مەترسییان لەسەرە.
من لە كاتێكدا لە عێراقدام کە زاراوەكانی "جێندەر" و "بەهێزکردنی ژنان" – بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر – لە ژێر هێرشدان و شێوێندراون و تێكەڵیەككراون. ئەمە لە بەرامبەر ئەو گرفتە گەورانەی کە وڵاتەکە هەیەتی، هیچ مانایەکی نییە.
هەموو بەڵگەکان پێمان دەڵێن کە پێویستمان بە ژنانی زیاترە لە پۆستەكانی بڕیاردان و پاراستنی زیاتریان زۆر پێویستە لەلایەن یاسا و سیاسەت و کۆمەڵگادا لە بەرامبەر توندوتیژی دژی ژنان. ڕێژەی لەسەدا ٢٥ بۆ ژنان لە ئەنجومەنی نوێنەران و دەسەڵاتی یاسادانانی عێراق، جێگەی دەستخۆشییە – و ئەو ڕێژەیە پێویستی بە زیادکردن هەیە. هەوڵدان بۆ قەدەغەکردنی بەکارهێنانی زاراوە پەسندكراوە جیهانیەكان کە بۆ گەیشتن بە یەکسانی و جیاکاری نەکردن زۆر گرنگن، زیانبەخشە، لەهەمان كاتدا هەڕەشە و تۆقاندن لە دژی ئەو ژنانەی کە کار لەسەر ئەم پرسانە دەکەن زیانبەخشە.
داوا لە سەرکردەکان دەکەم لە سەرانسەری کۆمەڵگادا واز لە سیاسەتی سەرقاڵکردن بهێنن. مافی مرۆڤ نابێت ئامرازێک بێت بۆ دابەشکردنمان – مافی مرۆڤ یەکماندەخات و وەک مرۆڤایەتی لە کەرامەتدا کۆمان دەکاتەوە. ڕێگە مەدەن گوتاری پۆپۆلیستی دووبەرەكی زیاتر لە کۆمەڵگایەکدا دروست بکات کە خۆی پێشتر تووشی پارچەپارچەبوون بووە. هەڵمەتەکانی زانیاری ناڕاست و قسەی ڕقاوی و هاندان بۆ توندوتیژی نابێت ئازادییان پێ بدرێت.
لە کاتێکدا ئەمساڵ یادی ٧٥ ساڵەی جاڕنامەی جیهانی مافەکانی مرۆڤ دەکەینەوە، بنەماکانی ئەو جاڕنامەیە زۆر گرنگن بۆ دەوڵەتێک كە وەک عێراق هەمەچەشن بێت، بە تایبەتی گەرەنتی ئەو جاڕنامەیە بۆ مافەکانی مرۆڤ بەبێ جیاوازی لەسەر بنەمای نەتەوە، ڕەگەز، ڕەچەڵەکی نەتەوەیی یان ئیتنیكی، ئایین، زمان، ئاراستەی سێکسی یان هەر پێگەیەکی تر.
بیست ساڵ لەمەوبەر و لەم مانگەدا، ٢٢ هاوکارم لە نەتەوە یەکگرتووەکان، لەنێویاندا سێرجیۆ ڤیێرا دی مێلۆی پێش من، لە تەقینەوەیەکی خۆکوژیدا لە هۆتێلی کەناڵ لە بەغدا کوژران و ١٥٠ هاوپیشەی دیکەش برینداربوون. ئەوان هاوپیشەمان بوون و بە خواستێکی دڵسۆزانە بۆ پشتیوانی و هاوکاریکردنی گەلی عێراق لە خواستەکانیان بۆ داهاتوویەکی باشتر و دادپەروەرتر لە عێراق بوون. من شایەتحاڵی ئەوە بووم کە ئەم ئاواتانە چۆن لەمڕۆدا دەژین.
تامەزرۆیی بۆ دیدگایەکی هاوبەش بۆ داهاتوویەک هەیە کە لەسەر مافەکانی مرۆڤ بنیاتنرابێت بۆ ئەوەی بتوانێت مامەڵە لەگەڵ ئەو پرسە زۆر سەخت و درێژخایەنانەدا بکات کە ڕووبەڕووی دەبێتەوە، بە مەبەستی ئەوەی برینەکان چاک ببنەوە و ئەو دەستکەوتانەی کە بە ئازارەوە بەدەست هاتوون بتوانرێت بپارێزرێن.
بە ڕێز و پێزانینێكی زۆر بۆ پێشکەوتن و هەوڵ و دەستکەوتەکانی خەڵکی ئەم وڵاتە جوان و هەمەچەشنە – لە هەمان كاتدا بەو نیگەرانییەشەوە کە دەستکەوتەکان بە ناسکی ماونەتەوە، عێراق بەجێدەهێڵم.
داوا لە هەموو ئەو کەسانە دەکەم کە لە پۆستی كاریگەر و دەسەڵاتدان، خۆشگوزەرانی و مافەكانی مرۆڤی گەلی عێراق وەک خەمی سەرەکی خۆیان لە پێشینە دابنێن و ڕووبەڕووی گەندەڵی و جیاكاری و بێ سزایی و گۆڕانی کەشوهەوا و بەربەستەکانی بەردەم سەقامگیری و ئاشتیی بەردەوامدا ببنەوە.
بۆ ئەوەی بتوانین چارەسەری ئاستەنگە گەورەکانی ئەو سەردەمە بکەین، پێویستە سوود لەو داهێنانانە وەربگرین کە گەشە دەكەن لەو كاتەی كە خەڵک دەتوانن پێکەوە گفتوگۆ لەسەر پرسەکان بکەن و چارەسەریان بۆ پێشنیار بکەن. ئەمەش بە واتای ئەوە دێت كە ئەو ئازادیانە تا دەتوانرێت فراوان بكرێن.
تیمی مافەكانی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکانمان لە عێراق وەک هەمیشە ئامادەیە بۆ هاوکاریکردن و ئامۆژگاریکردن و پشتیوانیکردن لە بەرەوپێشبردن و پاراستنی مافەکانی مرۆڤ بۆ هەموو عێراقییەکان.
سوپاس.
1 of 5
نوێترين سهرچاوهكان
1 / 11
سەرچاوەکان
٢٨ شوبات ٢٠٢٣
سەرچاوەکان
٣١ تشرینی یەکەم ٢٠٢٢
سەرچاوەکان
٢٢ کانونی یەکەم ٢٠٢١
1 / 11