هاوکاری یاسایی یارمەتی پەنابەرانی سوریا دەدات بۆ بەدەستهێنانی بەڵگەنامەی سەرەکی و چارەسەری ڕزگارکەری ژیان لە عێراق

عەبیر تەمەن ٣٨ ساڵ و مونیر هاوسەری لە ساڵی ٢٠٢١ لە زێدی خۆیان لە شاری حەلەب لە سوریا هەڵاتوون، ماڵێکی بچوکیان لە شاری هەولێر، لە هەرێمی کوردستان بە کرێ گرتووە و هێواش هێواش دەستیان بە ئاوەدانکردنەوەی ژیانیان کردووە. هەر زوو دوای ئەوە هەردووکیان دڵخۆش بوون بە پێشوازیکردن لە یەکەم منداڵی کوڕیان کە ناوی جۆد ە. دوای ساڵێك هەستیان بە بەختەوەری کرد بە هەواڵی پێشوازیکردن لە منداڵی دووەم.

بەڵام، لە هەفتەکانی یەکەمی دووگیانیدا، عەبیر بەردەوام هەستی بە ناخۆشی دەکرد. بەهۆی ئەوەی نەیتوانی بەرگەی ئازارەکە بگرێت، خێزانەکەی نیگەران بوون و سەردانی نەخۆشخانەیەکی گشتییان کرد. ئەوە بوو کە تووشی شێرپەنجە بوو. عەبیر ئاماژە بەوەشکردووە "هەرگیز بیرم لەوە نەدەکردەوە کە شتێکی جددی لەم شێوەیە بێت. کاتێک پزیشکەکان پێیان وتم خەریک بوو بێهۆش بم. هەستم دەکرد جیهانەکەم داڕما. "

عەبیر دەستبەجێ پێویستی بە چارەسەری چڕ بوو. بەهۆی ناڕەحەتی بارودۆخەکەیەوە، لەبەر هاودەنگی، ئەو پزیشکە کوردە عێراقی یە ڕازی بوو یەکەم چارەسەری کیمیایی پێبدات. لە کاتێکدا چارەسەرەکە دەستی بە کارکردن لەسەر خانە شێرپەنجەییەکان کرد، بەداخەوە تووشی لەبارچوون بوو. پێویستی بەوە بوو هەر چارەسەرێکی دواتر بۆ ئەوەی گۆڕانکارییەکی پێ بدرێت بۆ ئەوەی لە ژیاندا بمێنێتەوە، بەڵگەنامەی ناسنامەی پێشکەش بکات.

"تەنانەت لەگەڵ سەختی حاڵەتەکەمدا، بەبێ بەڵگەی ناسنامە پزیشکەکە تەنها دەیتوانی یەك یان دوو چارەسەرم پێبدات. داوای بڕوانامەی کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران (UNHCR) یان کرد، بەڵام منیش ئەوەم نەبوو" عەبیر ئەو زانیاریانەی بەبیرهێنایەوە لە نەخۆشخانە وەرگیراوە. عەبیر ئاماژە بەوەکرد "ئەگەر بەڵگەنامەکانم وەرنەگرتبا، دەبوو چارەسەرەکەم بە تەواوی بوەستێنن. "

بەبێ بەڵگەنامە، پەنابەران ناتوانن بیسەلمێنن کە کێن. ئەوان ناتوانن دەستیان بە چاودێری تەندروستی لە نەخۆشخانە حکومییەکان بگات، منداڵەکانیان لە قوتابخانە تۆمار بکەن، دەستیان بە خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان بگات یان تەنانەت بە سەلامەتی هاتوچۆ بکەن، لە ترسی دەستگیرکردنیان لە بازگە ئەمنییەکان و دیپۆرتکردنەوە.

کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران (UNHCR) لە عێراق پەناخوازان بەبێ بەرامبەر تۆمار دەکات. لە ساڵی ٢٠٢٣دا، عەبیر یەکێك بوو لە زیاتر لە ٣١ هەزار پەنابەر کە لەلایەن کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران (UNHCR) تۆمارکرابوون و بڕوانامەی پەنابەرییان بەدەستهێناوە. بەمەش ئاوارەکان دەتوانن مۆڵەتی نیشتەجێبوونی مرۆیی لە حکومەتی هەرێمی کوردستان وەربگرن.

هەبوونی ناسنامەی ڕەوا وا لە پەنابەران دەکات ناسنامەی خۆیان بسەلمێنن و بە هاوتای عێراقییەکان دەستیان بە خزمەتگوزارییە گشتیەکان بگات و دامەزراندنیان دەستەبەر بکات. هەروەها دەیانپارێزێت لە دەستگیرکردن و دەستبەسەرکردن و گەڕانەوەی زۆرەملێی ئارەزوومەندانە.

عەبیر وتی "هەموو نیگەرانییەکانم نەماون بەهۆی هەبوونی مۆڵەتی نیشتەجێبوونی مرۆییەوە. لانیکەم ئێستا پێویست ناکات خەمی"

 لە کاتێکدا خزمەتگوزاری تۆمارکردن بەردەستە، و زۆربەی پەنابەران لە هەرێمی کوردستانی عێراق بڕوانامەی کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران (UNHCR) و مۆڵەتی نیشتەجێبوونی مرۆیی خۆیان لە حکومەت وەرگرتووە، هەندێکی دیکەش نەیانتوانیوە بە ئاسانی زانیاری لەسەر ڕێکارە کارگێڕییەکان وەربگرن بۆ وەرگرتنی بەڵگەنامەکانیان.

سوپاس بۆ وەرگرتنی ئەو پارە بەخشندەیە لە ژاپۆن، ٤٥٠٠ پەنابەر و پەناخوازان سوودمەند بوون لە هاوکاری یاسایی بێبەرامبەر لەوانەش ڕاوێژکاری و نوێنەرایەتی لەلایەن کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران (UNHCR) و هاوبەشەکانیەوە، لە کۆی گشتی ١٣٨٠٠ کە پشتگیریان کران بە بەشدارییەکانی وەرگیراو لە بەخشەرەکانەوە. هەروەها پاڵپشتی ژاپۆن و خێرخوازان توانیان بە گشتی ٧٧٠٠ پەنابەر و پەناخوازان لە ڕێگەی دانیشتنەکانی هۆشیاری یاساییەوە زانیاری لەسەر مافەکانیان و ڕێکارەکانی داوای نیشتەجێبوون وەربگرن.

عەبیر وتی "ئەستەمە بۆ من بتوانم لە نێوان بارودۆخەکەم و خێزانەکەم و ئەو چارەسەرەدا بگەڕێم کە ڕەنگە وەرمنەگرتبێت، کاتێکی زۆر چالاك بوو لە ژیانمدا، کاتێك پەیوەندییان پێوەکردین و پێیان گوتین کە منیش دەبم". توانیم چارەسەر بکەم، ئارام بوومەوە. "

عێراق میوانداری نزیکەی ٣٠٠ هەزار پەنابەر دەکات – زۆربەیان کوردی سوری نیشتەجێ لە هەرێمی کوردستان کە ئاسۆی گەڕانەوەیان بۆ سنووردار ماوەتەوە بەهۆی بەردەوامی نائارامی و پێشێلکاری و پێشێلکاریی یاسایی مرۆیی و مافی مرۆڤ و مرۆیی. پەنابەران بەردەوامن لە بەهرەمەندبوون لە ژینگەیەکی پاراستنی بەگشتی لەبار و دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە گشتیەکان، بەتایبەتی لە هەرێمی کوردستان. بەڵام سەرەڕای داکۆکیکردنی کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران (UNHCR) بۆ هەڵگرتنی سنووردارکردنەکانی ئێستا، دەستڕاگەیشتن بە خاک و پەنابەری هێشتا سنووردارە.