نوێترين
وتار
٢١ ئازار ٢٠٢٣
پەیامی سكرتێرى گشتى بە بۆنەی ڕۆژی جیهانیی نەورۆز
بۆ زانیاری زیاتر
وتار
١٥ ئازار ٢٠٢٣
خاتوو جینین هێنیس-پلاسخارت نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق لە کۆربەندی سلێمانی
بۆ زانیاری زیاتر
چیڕۆک
١٥ ئازار ٢٠٢٣
خاتوو جینین هێنیس-پلاسخارت نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق لە کۆربەندی سلێمانی
بۆ زانیاری زیاتر
نوێترين
ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام له عيراق
ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام بانگەوازێکی نیشتمانین بۆ کارکردن لە پێناو کۆتاییهێنان بە هەژاری و پاراستنی ژینگە و کەشوهەوای گۆی زەوی و هەروەها بۆ دڵنیابوونیش لەوەی کە دانیشتوان لە هەموو شوێنێک لە ئاشتی و خۆشگوزەرانی بەهرەمەندن. ئەمانە ئەو ئامانجانەن کە نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق کاریان لەسەر دەکات.
ڤيديۆ
٢١ شوبات ٢٠٢٣
یادکردنەوەی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک
لە ٢١ی شوبات یادی ڕۆژی جیهانیی زمانی دایک دەکرێتەوە ، کە یونیسکۆ لە ١٩٩٩ پەسندی کردووە، بەو پێیەی فرە زمانیی لەوانەیە برەوە بە تێکەڵاویی بدات و هەروەها تیشکخستنە سەر ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوامیش " جێنەهێشتنی کەس" چڕ تر دەکات. زمانەکانی لەم ڤیدیۆیە پیشان دەدرێن نمونەیەکە لە فرە کەلتوریی کارمەندانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق . بەیەکەوە کار دەکەین لە پێناو بەهێزکردنی زمانی دایکمان و پاراستنی.
ئهم ڤيديۆيه له لايهن نوسينگهى راگهياندنى نێردهى نهتهوه يهكگرتووهكان بۆ هاريكارى عيراق بهههرم هێنراوه
1 of 5

چیڕۆک
٠٢ شوبات ٢٠٢٣
Briefing to the UN Security Council, SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert | 2 February 2023
In May 2003, nearly 20 years ago, the Council adopted Resolution 1483 to chart a way forward for post-Saddam Iraq. Sergio Vieira de Mello was appointed as the Secretary General’s Special Representative, for four months, to help set up UN operations at their early stages.
At the time, he stated: The people of Iraq, as we know only too well, have suffered and have suffered enough. It is time that we all […] come together to ensure that this suffering comes to an end, and that Iraqi people take their destiny into their own hands […].
That same year, mid-August 2003, the Council established the United Nations Assistance Mission for Iraq, UNAMI. A few days later Sergio de Mello and 21 colleagues lost their lives in an attack on the United Nations headquarters in Baghdad. Another 150 colleagues were wounded in the blast. And while they fell victim to the violence they were committed to stop, our work continued. But yes, 2023 will surely be a year of remembrance – in many ways. And I would like to use this opportunity to thank the successive Iraqi governments for the constructive working relationship that they have maintained with the United Nations throughout these two decades.
Madam President,
In the past 4 years, I often said that Iraq’s situation could hardly be judged without placing it in the context of Iraq’s history as decades of trouble continue to impact the present. And this still holds true today. Iraq’s challenges did not arise overnight. And dealing with both the legacy of the past and the many challenges of the present it will take time – no matter who is in the driving seat. It should also be underlined that no government can go it alone. In other words: it is of the greatest importance that political parties and other actors prioritize the country’s interest above all else. At the end of the day, it is and remains a joint responsibility.
Now – as any government will require both time and broad political support to move Iraq forward, let me emphasize the importance of managing public expectations. Overpromising and underdelivering can have dire consequences. And sugar-coating the situation will only add to feelings of frustration and disillusion.
Madam President,
Some three months ago, the Council of Representatives confirmed Iraq’s new President and Government – ending more than a year of tensions, political discord, and power play. Three out of 23 cabinet ministers are women. Needless to say: we eagerly await a further increase of women in decision-making positions. Looking ahead, and as I explained, no one can expect Iraq’s challenges to be resolved overnight, but I’d also like to see the glass half full.
In my most recent briefing to the Council, last October, I emphasized (not for the first time) that, since 2003, too many opportunities to conduct meaningful and much-needed reform have been wasted, while stressing that pervasive corruption is a major root cause of Iraqi dysfunctionality. I made it clear that it is past time to act on several key issues, and that the window to do so is only brief.
In its first three months in office, Iraq’s new government – under the lead of Prime Minister Mohammed Shia al-Sudani – showed its commitment to tackle the most pressing challenges facing the country, including endemic corruption, poor public service delivery and high levels of unemployment.
On the fight against corruption, the government has taken a number of important steps, including with regards to the recovery of stolen funds and the investigation of corruption allegations.
And I can only encourage the Iraqi government to persevere, as those who stand to lose will undoubtedly seek to hinder these efforts. But if Iraq is to build a system that serves the need of society instead of serving a closed community of collusion, then ensuring accountability across the spectrum, is absolutely essential. This means giving no respite to those who extract state resources for private and/or other interests. Moreover, systemic change will prove vital. I spelled it out so many times: throughout the years Iraq’s corruption turned into a system – that is, going beyond a collection of individuals or a series of events.
Ongoing government efforts to improve public service delivery should also be acknowledged. That said, and being mindful of managing public expectations, I would like to recall that effecting meaningful change (that positively impacts the lives of all citizens) it will take time – as this can only happen through structural change that requires systemic, socio-economic reform, stronger institutions and better governance at all levels.
Also, and there is no denying it, delays in much-needed and long-awaited economic, fiscal and financial reform are palpable throughout the country. Most recently, it has been concerning to see the increase in the exchange rate on the parallel market adding to the pressure on everyday Iraqi women and men. On the short-term, it is obviously essential that the federal budget is passed ASAP. A further delay will only result in worsening the situation due to the well-known spending constraints.
Now - on this topic, I would like to (yet again) caution against measures that will result in further bloating Iraq’s public service. Despite the pressing need to address high levels of unemployment, Iraq can simply not afford to add to the burden of an already extremely inflated public sector. And in a related observation, let me reiterate that oil dependency leaves the Iraqi economy more vulnerable to external shocks. Iraq should thus prioritize sustainable economic diversification, including the development of a value-adding, employment-generating private sector.
Madam President,
There are of course many other areas that require the immediate attention of Iraq’s government. From the significant environmental challenges; the importance of energy independence; the continued returns of Iraqi nationals from Al-Hol and other camps and prisons in North-eastern Syria; the need to swiftly implement the Sinjar Agreement; the long-awaited finalization of the Kirkuk-dialogue; the transition from humanitarian response towards durable solutions and development; to issues such as constitutional amendments and substantive progress on security sector reform - to name but a few.
I will certainly report on these issues in future briefings but there’s one more area I would like to mention now. That is, the protection and promotion of human rights, including accountability for human rights violations and abuses. To again quote Sergio Vieira de Mello - before he flew out to Baghdad in 2003: I believe, he said, that respect for human rights is the only solid foundation for durable peace and for development. In line with these words, let me here emphasise that silencing, obstructing, dismissing or undermining constructive criticism achieves one thing only: it tarnishes the image of the State and erodes public trust. Whereas encouraging public discourse enables institutions to flourish and to adapt. Needless to say: genuine commitment to human rights is pivotal to any country, including Iraq.
Madam President, turning to Baghdad-Erbil relations. The government programme expressed commitment to resolve outstanding issues between the federal and the Kurdistan Regional Governments, including legislating the oil and gas law within six months.
Some initial steps have been taken to this end, including a number of high-level visits and the creation of joint technical committees. Dynamics were generally described as positive, and that is a good thing. Yet a structured dialogue, which remains of great importance to institutionalize relations, such dialogue is still missing. And crucially, these consultations are yet to translate into concrete agreements, including, as mentioned, on the pressing issue of the 2023 federal budget.
All things considered, it is our hope that the recent ruling of the Federal Supreme Court does not stymie ongoing negotiations on the budget. We wish instead that both Baghdad and Erbil remain incentivised to reach a lasting arrangement so as to move away from constant crisis management.
Zooming in on the Kurdistan Region. In my previous briefings, I outlined the risks of political infighting. Regrettably, divisions among ruling parties in the Kurdistan Region continue to have adverse effects on its institutions and its people. It even translated into one coalition party boycotting the cabinet sessions since October.
Last Saturday, a meeting of the parties in Sulaymaniyah offered a glimmer of hope. While this meeting in itself was an important message, I cannot but emphasize the need to act quickly and pragmatically. To be clear: the Kurdistan Region’s political parties cannot afford to lose more time. Hence, swift compromises on outstanding fiscal, administrative, security and electoral disagreements are urgently needed.
On Iraq’s external relations, Madam President, I am pleased to report that the Iraqi government continued its policy of openness and balance, based on mutual interests and also respect for the principles of sovereignty, territorial integrity and good neighbourliness. And as I stated during the “Baghdad II” conference in Amman on 20 December, I wholeheartedly support Iraq’s Prime Minister in his endeavour to make Iraq a platform for dialogue and investment. That said, Iraq continues to face repeated and destabilising violations of its sovereignty and territorial integrity.
To state the obvious: messaging by strikes does nothing but recklessly heighten tensions, kill people and destroy property. Again, established diplomatic instruments are at everybody’s disposal, also when neighbours are faced with perceived national security threats. For Iraq to further bolster its domestic stability, it is incumbent on us all to help foster an enabling environment.
Madam President,
Anticipating the next speaker, let me just reiterate that Iraq remains one of the most explosive ordnance-contaminated countries in the world. Nationally-led clearance efforts, including national budget allocations, are truly commendable. However, the sector as a whole remains underfunded. Consequently, Iraqi civilians pay the price. In 2022, explosive remnants of war continued to be the leading cause of child casualties in Iraq and caused overall one third of civilian casualties. I can therefore only encourage the international community to continue its support.
Madam President, allow me to turn to the issue of missing Kuwaiti and third-country nationals and missing Kuwaiti property - including the national archives. We, of course, highly welcome the steps taken by the Government of Iraq to encourage more witnesses to come forward. We also commend the continuous cooperation of the Members of the Tripartite Commission on the provision of satellite imagery. Both are vital to efforts for the identification of other potential burial sites.
In conclusion, Madam President, I would like to convey both a sense of hope, and a sense of urgency. The hope is that the confirmation of Iraq’s new government will provide an opportunity to structurally address the many pressing issues facing the country and its people. The urgency is for Iraq’s political class to seize the brief window of opportunity it is awarded, and to finally lift the country out of recurring cycles of instability and fragility.
Lastly, allow me to congratulate (once more) Iraq’s national football team for its recent Arabian Gulf Cup victory. It is worth noting that Iraq hosted the tournament for the first time since 1979 – after decades of isolation, violence, strife, and tensions. In my humble opinion, a great testimony to Iraq’s return to normality and its potential to rally not only the nation but also regional partners around a common and positive objective.
Thank you.
1 of 5

چیڕۆک
٢٨ تشرینی دووەم ٢٠٢٢
جێگری نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق بۆ کاروباری نشینگە و مرۆیی، بەڕێز غولام ئیسحاقزای، سەردانی پارێزگای ئەنبار دەکات
هێنانەوەی ئاوارە ناوخۆییەکان بۆ ناو کۆمەڵگا یەکێکە لە کارە لە پێشینە سەرەکییەکانی حکومەتی عێراق و نەتەوە یەکگرتووەکان لە عیراق. پرۆژەی ئاشتەوایی و هێنانەوە ناو کۆمەڵگا بووە مایەی یارمەتیدان لەسەر گەڕانەوەی ئاوارە ناوخۆییە عێراقیەکان بۆ چوار شوێن لە پارێزگاکانی ئەنبار و سەلاحەدین و نەینەوادا.
ئەمڕۆ، جێگری نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق بۆ کاروباری نشینگە و مرۆیی، بەڕێز غولام ئیسحاقزای، لەگەڵ پارێزگاری ئەنبار، بەڕێز عەلی فەرحان کۆبوویەوە بۆ تاوتوێکردنی هەوڵی هاوبەشانە بۆ هاندانی هێنانەوەی ئاوار ناوخۆییەکان بۆ ناو کۆمەڵگا لە ئەنباردا. ئەو هەروەها لەگەڵ لێژنەی ئاشتیی ناوخۆیی حەبانییە، بەڕێز عەلی داودیش کۆبوویەوە بۆ دەربڕینی پشتیوانی بۆ ئەو لێژنەیە کە تا ئێستا ٥٢٤ خێزانی بۆ ناوچەکە گێڕاوەتەوە لەوەتەی "رێککەوتنی ئاشتی" لە مانگی دووەمی ٢٠٢٢ وە واژۆ کراوە. بەڕێز ئیسحاقزای زۆر خۆشحاڵ بە بینینی هەوڵەکانی حکومەتی خۆجێیەتی و لێژنەی ناوخۆیی ئاشتی پشتیوانی بەهێزی نەتەوە یەکگرتووەکانیش بۆ هێنانەوەی ئاوارە ناوخۆییەکان بۆ ناو کۆمەلگا. تاوتوێکردنێکی بەرهەمداریش ئەنجام درا وەک ئاڵوگۆڕ سەبارەت بە زانیاری و ئاڵنگارییەكانی پەیوەست بە ژیان و پشتگیریی درێژخایەن بۆ ئاوارە گەڕاوەکان.
ئەو هەروەها سەردانی بنکەی ڕاهێنانی پیشەییشی کرد لە رومادی کە لەوێدا خێزانەکان و ئەندامانی کۆمەڵگا بەشدارن لە ڕاهێنان لەسەر ژیان. ئەو لە نۆرینگەی تەندروستیی ئەلماسیکیش چاوی بەو خێزانانەش کەوت کە هەواداریی ڕێکخراوی داعشیان دەدرێتە پاڵ کە بۆ سەر زێدی خۆیان گەڕاوەتنەوە بۆ لێکۆڵینەوە لەو گیروگرفتانەی کە رووبەڕوویان دەبنەوە. .
شێوازی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ گەشەپێدان (یو ئێن دی پێ) سەبارەت بە هێنانەوە ناو کۆمەڵگا راهێنان لەسەر بواری ژیاریش دەگرێتەخۆ. یەکەم قۆناغی پڕۆژەی ئاشتەوایی و هێنانەوە ناو کۆمەڵگا کە لەسەر بنەمای کۆمەڵگادا بەند بێت لەلایەن حکومەتی یابانەوە پشتیوانی لێ دەکرێت.
1 of 5

چیڕۆک
٠٤ تشرینی یەکەم ٢٠٢٢
Briefing to the UN Security Council, SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert | 4 October 2022
Calls for Iraq’s leaders to overcome their differences, and form a government, have abounded since elections were held a year ago.
Over the past 12 months, we underlined (time and again) the importance of maintaining calm, of maintaining dialogue, constitutional compliance, respect for democratic principles, the unimpeded working of state institutions, and a functioning government to effectively address the legitimate demands for better public services, jobs, security, an end to corruption, and justice and accountability - to name a few.
But regretfully, discord and power play prevailed over a sense of common duty. And as a direct result of protracted political inaction, Iraq experienced some very critical and dangerous hours.
With protests and counter-protests being staged, tensions were on the rise for months. Supporters of political parties, many of whom carry weapons, got increasingly worked up. And one did not need a crystal ball to see where this could lead. Meanwhile, the ordinary Iraqi citizen was being held hostage to an unpredictable and untenable situation.
A dire situation, that culminated on Monday August 29, when the country stood on the brink of total chaos. Political tensions degenerated in armed clashes in the heart of the capital and elsewhere. The sad result: dozens of people killed, and hundreds wounded.
Now, these tragic developments are indisputably the result of the inability of Iraq’s political class to cast the die.
In other words: actors across the spectrum failed to place the national interest first. They left the country in a prolonged impasse, further fuelling already simmering anger.
And while one would expect that recent events would have served as a wake-up call, the harsh reality is that, to date, intra-Shia strife has not abated, nor have Kurdish parties come closer to agreeing on a presidential candidate.
So where do we stand now? The situation remains highly volatile.
After more than two months of paralysis, parliament resumed its sessions last Wednesday, September 28, amid tight (very tight) security measures. These measures, however, did not prevent further incidents, including a number of IDF impacts as well as clashes between protesters and security forces.
To be clear: there is zero justification for violence. Yet in this instance again, many were injured, 11 civilians and more than 120 members of the Iraqi Security Forces - all sons of the country.
And we have not seen the end of it yet. Last night, after three days of rocket attacks, Basra witnessed intense fighting, while smaller incidents were reported in other southern governorates.
Mr. President,
On the first of October, last Saturday, we remembered the victims of the Tishreen demonstrations.
Three years ago, as you recall, Iraqis took to the streets to protest a lack of political, economic and social prospects. It was a mobilisation of an unprecedented scale, and it turned into a tragedy. Several hundreds of Iraqis died, and many more were severely injured, abducted, threatened or intimidated.
As a result of these protests, the previous government stepped down, and early elections were organized, a year ago. In other words, and I said it often: last year’s elections were extremely hard-earned. And with this in mind, the absence of a functioning government 12 months later is hard to justify.
It has to be said that last Saturday, new protests were expected. The hope was that they would be held peacefully. But in the early morning hours, we woke up to another call of our “sense and warn” alarm system. The day was not off to a promising start.
Throughout the day, however, protester numbers remained relatively low. Not because Iraqis are now suddenly content, but because they do not wish to be instrumentalized in the ongoing power struggle - as made abundantly clear by many of those who took to the streets in 2019.
The Iraqi Security Forces demonstrated great restraint in their response, adhering strictly to given orders. But regretfully, some disruptive elements were present on the streets. And I can only reiterate the importance of keeping any protest away from violence. The fact is: the smallest spark can suffice to trigger a major disaster.
Mr. President,
We brought our full support to the National Dialogue under the auspices of Iraq’s Prime Minister. A forum that, so far, convened twice. For this initiative to bear fruit, however, it is crucial that all parties take their seat. I repeat, all parties.
As an aside, it is worth noting that none of the parties were represented by women.
That said, it is also incumbent on all to act responsibly in times of heightened tensions. This means refraining from making provocative statements and feeding into counter-productive, not to say harmful, discourses.
And while I am usually disinclined to air our initiatives publicly, I would like to emphasize our intense engagements during the past months and weeks; from participating in dialogue and holding countless bilateral meetings to drafting roadmaps and conducting shuttle diplomacy in various forms. Believe me, we tried, non-stop.
That said: we do not have a magic wand. Ultimately, it all comes down to political will.
Equally important is the understanding that, at the end of the day, one can only be influential if you accept the influence of others. If only there was a willingness to compromise.
One thing is clear: the persistent and overt lack of trust perpetuates a zero-sum game, a game in which commitment to concrete solutions is being avoided.
Having said this, Mr. President: there are solutions.
Of course, every situation has its own history and idiosyncrasies. But let me be clear: since the elections were held a year ago, all sides - and I mean all sides - made strategic mistakes and miscalculations. More importantly still, they missed many valuable opportunities to resolve their differences. And with risks of further strife and bloodshed still very tangible, dwelling on who did what when is no longer an option.
Hence, it is high time for Iraq’s leaders (all of them) to engage in dialogue, collectively define core Iraqi needs and pull the country back from the ledge.
In other words, all leaders should assume responsibility and return the spotlight where it must be: on the people of Iraq.
Make no mistake, public disillusion is running sky-high. Too many Iraqis have lost faith in the ability of Iraq’s political class to act in the interest of the country and its people. And a continued failure to address this loss of faith, will only exacerbate Iraq’s problems.
Focus is equally important. We have seen the announcement of a plethora of initiatives since the elections in October last year. But too many tracks and too many cooks distract, confuse and blur the picture.
As I said, there are solutions. But for solutions to see daylight, genuine and timely dialogue is essential, including a willingness to compromise.
And yes, it goes without saying: delivering a functioning government is merely the first step to overcoming the current crisis in a sustainable way. A wide range of critical issues must be addressed. Chief amongst them is the adoption of a federal budget, absent which state spending could come to a halt by the end of the year.
And work towards transformative change has to kick off.
Let us face it: since 2003, too many opportunities to conduct meaningful and much needed reform have been wasted. Nearly 20 years on, Iraq’s leaders must acknowledge that systemic change is vital for the country’s future.
Attempts to push through incremental reform, including in the fight against corruption, have failed so far – having been actively undermined or obstructed.
I said it many times, also in your chamber: corruption is a core feature of Iraq’s current political economy, built into everyday transactions. This is not just me saying it. It is widely recognized.
A related feature is Iraq’s reliance on patronage and clientelism. This has resulted in a ballooning, inefficient public sector that functions more as an instrument of political favour than as a servant of the people.
And while Iraq is by no means a poor country, private and partisan interests conspire to divert resources away from critical investment in national development.
What I am saying is: Iraq’s political and governance system ignores the needs of the Iraqi people, or even worse, actively works against them.
Pervasive corruption is a major root cause of Iraqi dysfunctionality. And frankly, no leader can claim to be shielded from it.
Keeping the system “as is” will backfire, sooner rather than later. That said, it is important to frame it as precisely that: a system, rather than a collection of individuals or a series of events.
Mr. President,
As calls for early national elections have become more pronounced, let me elaborate further on this topic.
Besides the obvious benefits for political parties to clarify a number of matters in advance, we emphasized the importance of following established (legal) procedures and mechanisms.
We also made clear that - at this point in time - we would not be able to confirm UNAMI’s ability to assist in new elections, as this would depend on a formal request of the Iraqi Government addressed to your Council, and (of course) subsequent deliberations.
Other questions are also worth raising, for instance:
What are the guarantees that new national elections will not be held in vain once again?
How will Iraqi citizens be persuaded that it is worth casting their vote?
And what reassurances would the international community need for them to support new elections?
Mr. President,
On the topic of elections, we have also actively engaged Kurdistan Region authorities and political parties on several outstanding issues related to the 6th Kurdistan Region parliamentary elections.
These elections were initially scheduled for the first of October, that is, three days ago. To date, however, Kurdistan Region political parties are yet to find common ground, with again the “yellow and green” divide as the single most disruptive factor impeding progress.
In no uncertain terms, we made clear that, here also, we do not have a magic wand. Here also, it comes down to political will. Here also, party leaders should understand that one can only be truly influential if they accept the influence of others. Hence, a willingness to compromise is essential. More generally: monopolizing power breeds instability. That goes for both Iraq as a whole and for the Kurdistan Region.
Now, let me stress the following: the political fallout of not conducting timely Kurdistan Region parliamentary elections, of not properly managing public expectations, of neglecting basic democratic principles, will bear a high cost. And if that were to happen, it would not be for lack of warning.
Hence, we are impatiently waiting for parties to fulfil their many promises and to act in the service of the peoples of the Kurdistan Region.
Mr. President,
Addressing the Council in May, I raised the alarm at Turkish and Iranian shelling in the North having become the “new normal” for Iraq. And with last week’s Iranian attacks, I can now only repeat myself.
These reckless acts, which have devastating consequences, killing and injuring people, must cease.
No neighbour should treat Iraq as its backyard. No neighbour should be allowed to routinely, and with impunity, violate Iraq’s sovereignty and territorial integrity. Yet it is happening. Time and again.
Mr. President,
On the issue of missing Kuwaiti and third-country nationals and missing Kuwaiti property, including the national archives:
We are pleased to see that Iraq’s efforts to reach new witnesses continue unhindered. These witnesses are of great importance to help locate new potential burial sites. Equally important is the contribution of Tripartite Member states through their provision of satellite imagery analysis.
The handover by Iraq on July 4 of additional missing Kuwaiti property, including a historical sword, two historical copies of the Holy Quran, and items belonging to the Kuwaiti Ministry of Information, marks another positive step.
It is hoped that, with persistence, determination and commitment from all, more results will soon emerge.
Mr. President,
To conclude my remarks, let me again emphasize the importance of embarking on a path towards political stability. And let me say it once more: there are solutions.
It is in the power of any Iraqi leader to drag the country into a protracted and deadly conflict, as it is in their power to place the national interest first and lift the country out of this crisis.
Thank you, Mr. President.
BTSC
1 of 5
بڵاوکراوە
٠٦ ئەیلوول ٢٠٢١
United Nations Sustainable Development Cooperation Framework IRAQ (UNSDCF)
For decades, Iraq has suffered political instability caused by armed conflict, waves of internal displacement, and the resulting socio‐economic crises. The decline in the oil prices, on which the Government2is heavily dependent, the proliferation of armed actors operating outside State control, and the COVID‐19 pandemic exacerbated existing vulnerabilities. The youth popular uprisings, which started in October 2019, called for improved governance system, meaningful political reforms, economic growth, accountable political institutions and job opportunities.
1 of 5

چیڕۆک
١٥ ئازار ٢٠٢٣
خاتوو جینین هێنیس-پلاسخارت نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق لە کۆربەندی سلێمانی
پایەداران
خانمان ، بەڕێزان
لە میانەی بەشداریکردنم لەم کۆڕبەندە ، پێش چوار ساڵ، لە ئاداری ٢٠١٩، بەوە دەستم پێکرد کە من ڕاشکاوانە دەدوێم ، بە شێوازێک کە هانی بیرکردنەوە دەدات ، بۆ ئەوەی بتوانین ڕاستگۆیانە و بونیاتنەرانە هەوڵی چارەسەرکردنی چەند کێشەیەکی ڕەگداکوتراو لە پرۆسە و دامودەزگا عێراقییەکان بدەین. ئەگەر ئێوە ڕێگام پێبدەن، ئەوا ئەمڕۆش هەمان شت دووبارە دەکەمەوە.
ئەو کات وتم تەنیا بە تیشک خستنە سەر نیگەرانییە سیستەماتیکییەکان دەتوانرێت متمانەی جەماوەر بەدەستبهێنینەوە . هۆشداری ئەوەشم دا توڕەیی لەڕادەبەدەر بە هەڵچوونی خێرای لێدەکەوێتەوە و هەر شکستێکیش لە هەڵسوکەوت کردندا بە حەتمی دەبێتە هۆی گەڕێکی نوێی توندوتیژیی.
دواتر چی ڕوویدا؟ ئێستاش شتەکان بە کوێ گەیشتوون ؟
بە دڵنیاییەوە ، هەموومان خۆپێشاندانە جەماوەرییەکانی مانگی تشرینی یەکەمی هەمان ساڵمان بە بیر دێتەوە.
زۆرێك لە عێراقییەکان، لە گشت چینەکانی کۆمەڵگا، ڕژانە سەر شەقامەکان و دژ بە نەبوونی ئاسۆیەکی ڕوونی ئابووری و کۆمەڵایەتی و سیاسی ناڕەزایەتییان دەربڕی. ئەوان بەدەست گەندەڵی و بەرژەوەندی حیزبی، جەماوەری ماندوو بوون . دوای ١٦ ساڵ ئەوان ئارامییان نەما ، بە سادەیی ، لەبەر جێبەجێنەکردنی ئەو بەڵێنانەی کە پێیان درا بوو .
ئەوەی ئەوان داوایان دەکرد: وڵاتێك بوو کە بگاتە ئەوپەڕی تواناکانی بۆ بەرژەوەندی هەموو عێراقییەکان.
ئەوەی ماوەتەوە بریتیە لە مێژوو . گیانلەدەستانی ژمارەیەکی زۆر و بریندار بوونی چەندان و نەبوونی لێپرسینەوە و ڕفاندنی خۆپیشاندانە ئاشتیخوازییانەکان بە هەموو شێوازە داینەمیکییەکانی هێزەوە، بوونە هۆکار بۆ بەخێرا فراوانبوونی قەیرانێکی گەورەی متمانە کە پێشتر هەر هەبوو.
کورتەی ئەم چیڕۆکە درێژە: ئەم ڕووداوانە وەك هەموومان دەزانین بوونە هۆی دەستلەکارکێشانەوەی سەرۆك وەزیران و پێکهێنانی حکومەتێکی نوێ و لەوەش گرنگتر ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختەی پەرلەمان دوای دوو ساڵ لە تشرینی یەکەمی ٢٠٢١.
لە کاتێکدا ئەم هەڵبژاردنانە بە شێوەیەکی فراوان بە شەفاف و باوەڕپێکراو ناسێنران - کە ئەمەش کەم نییە بۆ دیموکراسییەکی گەنج – دواتر ، عێراق خۆی لە ژینگەیەکی ناجێگیر و بارگاوی سیاسی دوای هەڵبژاردنەوە دۆزیەوە.
داواکردن لە لایەنەکان بۆ زاڵبوون بەسەر جیاوازیەکانیان گوێی لێنەگیرا. لەگەڵ هەڵکشانی گرژییەکان بۆ ماوەی چەند مانگێک مرۆڤ پێویستی بە تۆپێکی کریستاڵی نەبوو بۆ ئەوەی بزانێت ئەمە بەرەو کوێ ئەڕوات: بارودۆخێك کە بووە هۆی پێکدادانی چەکداری لە ناو جەرگەی پایتەخت و شوێنەکانی تر.
بەڵام دواجار لەمانگی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ دا و دوای زیاتر لەساڵێك ناکۆکی و یاریکردن بە دەسەڵات، ئەنجومەنی نوێنەران متمانەی بەخشیە حکومەتی نوێی عێراق بە سەرۆکایەتی موحەمەد شیاع سودانی . ئەمەش کاتی هاتبوو.
خانمان و بەڕێزان، بە گەڕانەوە بۆ ئەو پوختە وەرزییانەی کە پێشکەشی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانم کردووە لە ماوەی چوار ساڵی ڕابردوودا، بێگومان و بەڕوونی ئەوە دەبینین: ئاڵنگارییە سیاسی و ئەمنی و ئابووری و ژینگەیی و دامەزراوەییەکان –بە ئاستێکی بەرز - هەر بەردەوامە.
ئەمە واتای چ دەگەینێت؟
ئەمە واتای ئەوەیە زۆربەی ئەو ئاوات و داخوازیانەی کە لە مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ دا هاتنە ئاراوە ، هێشتا زیندوون. مانای ئەوەیە کە چارەسەرە کاتییەکان هیچ سوودێکی نیە. واتە دەبێت واز لە تەمبەڵی سیاسی بهێندرێت.
هەروەها واتای ئەوەش دەگەینێت کە ئارامی و خۆڕاگریی عێراقییەکان بەردەوام لە ژێر تاقیکردنەوە دایە.
بۆ؟ چونکە کەس ناتوانێت پێشبینی ئەوە بکات کە حکومەتی نوێ ، ئەم حکومەتە ، لە شەو و ڕۆژێکدا موعجیزە ئەنجام بدات. مامەڵەکردن لەگەڵ میراتی گەورەی ڕابردووی عێراق و چەندین ئاڵنگاری ئێستا کات دەخایەنێت.
بە دڵنیاییەوە، عێراق بەسەر هەندێك لە بەربەستە کورتخایەنەکاندا زاڵ بووە کە ڕاستەوخۆ دوای لابردنی سەدام حوسێن ڕووبەڕووی بۆتەوە. بەڵام لەو کاتەوە وڵات لەگەڵ کۆمەڵێك ڕووداو و ڕەوتە ناسەقامگیرەکانی ناوخۆ و دەرەکیدا لە ململانێ دایە.
هەر لەتوندوتیژییە خوێناوییەکانی تایفەگەری و جەنگی دژی داعش و گروپە چەکدارییەکانی کە لە دەرەوەی دەسەڵاتی دەوڵەت کار دەکەن و و کێبڕکێی جۆراوجۆری هێزی دەرەکی تا دەگاتە پەتای کۆڤید-١٩ و ئاڵنگارە ژینگەییە بەرچاوەکان و کاریگەرییە خراپەکانی گۆڕانی کەش و هەوا ئەمانە تەنها نموونەن .
ئێستا ئەم ڕووداوانەی ٢٠ ساڵی ڕابردوو نەک هەر بوونە هۆی چەندجارکردنی ئەو خاڵە لاوازانەی کە لە دەیەکانی تری ڕابردوودا بە میراتەوە مابوونەوە، بەڵکو چەندین خاڵی لاوازیی نوێشیان خستە ڕوو .
بە دەستەواژەیەکی تر : کاتێک عێراق بەدرێژایی مێژووی خۆی چەند سەردەمێکی زۆر تاریک و دژواری تێپەڕاندووە، بەڵام تا ئێستا هۆکارەکانی نائارامی و ناسەقامگیریی لە ڕابردووی نزیکی ئەو وڵاتەدا تا ڕادەیەکی زۆر وەک خۆی ماونەتەوە و ئەمانەش بوونەتە هۆی دروستبوونی ئەوەی شێوازێک لە قەیرانە دووبارەکان.
کە بریتین لە : گەندەڵیی ڕێکخراو و حکومڕانی لاواز و خراپی پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییەکان و بێکاری و پشتبەستنی لە ڕادەبەدەر بە داهاتی نەوت و چەندین بابەتی تر . ئەمانەش لەلایەن خۆیانەوە کاریگەری خراپ بەسەر هاوڵاتی ئاسایی عێراقی جێدەهێڵێ و سکاڵای جەماوەری لەسەر نادادیی و ستەمکاری برەو پێدەدات و دەبنە هۆکاری هەڵکشانی گرژییەکانی ناو کۆمەڵگا و نێوان کۆمەڵگەکان.
سەرەڕای ئەمانەش ، هەروەها ئێمەش دەزانین کە لەوانەیە لە نێو هەر قەیرانێک چەندین دەرفەتی نوێ بێتە ئاراوە. و با جەخت لەسەر ئەوە بکەمەوە پێش ئەوەی کەسێک ئەو هەستە وەربگرێت کە عێراق کەیسەکی دۆڕاوە . نەخێر وا نیە .
عێراق توانای زۆر مەزنی هەیە ، ئامانجی من لێرە وێناکردنی هەڵکشانی هەستکردن بە لەناوچوون نییە.
بۆیە ، جارێکی تر ڕێگام پێبدەن ئەوە دووپات بکەمەوە : متمانە بەخشینی ئەم دواییە بە حکومەتی نوێی عێراق بە سەرۆکایەتی موحەمەد شیاع سودانی دەرفەتێکی یەکلاکەرەوە دەڕەخسێنێت . دەرفەتێک بۆ گەڕانەوەی وڵات بۆ رەوتی سەقامگیری.
لە نوێترین پوختە کە لە سەرەتای مانگی شوبات پێشکەشی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکانم کرد، ئاماژەم بەوە کرد کە حکومەتی عێراق ویستی خۆی نیشانداوە بۆ چارەسەرکردنی چەند کێشەیەکی گرنگ.
هەرچەندە و بە دڵنیاییەوە هێشتا زووە. بۆیە دەتوانم تەنیا جارێکی تر جەخت لەسەر ئەوە بکەمەوە کە هەر حکومەتێک پێویستی بە کات هەیە بۆ ئەوەی کارەکان ئەنجام بدات. هەروەها بۆ هەر حکومەتێک کە بیەوێت پێشکەوتنێکی بەرچاو بەدەست بهێنێت، پشتگیری فراوان – چ لە ناوەوە یان لە دەرەوەی هاوپەیمانێتییەکە- مەرجی سەرەکییە.
ئەمە زۆر سادەیە: ئەو جۆرە گۆڕانکارییە قوڵەی کە ئێستا پێویستە ، پێویستی بە پابەندبوونێکی توندو تۆڵی کۆمەڵێکی فراوانی لایەنە پەیوەندارەکان هەیە. وە بە دڵنیاییەوە، هەروەها پێویستی بە دانانی بەرژەوەندی نەتەوەیی لەسەرووی هەموو شتێکەوە هەیە.
لە بەرامبەردا پێویستە گەلی عێراق ئەوە ببینێت (بە هێواشی بەڵام بە دڵنیاییەوە) پێشوەچوون بۆ هەموو عێراقییەکان بەدەستدەهێنرێت و ئەم بەرەو پێشچوونە ژنان و کەمینەکان و گەنجانیش دەگرێتەوە.
ئەوان پێویستیان بەوەیە ئەوە ببینن کە گشتگیریی و یەکسانی تەنیا وشەی نێو وتارەکان نین ، بەڵکو وەک زەرورەتی ڕەها مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت.
ئەوان پێویستییان بەوەیە ئەوە ببینن کە مەودای مەدەنی سنوردار ناکرێت بەڵکو بواری گەشانەوەی بۆ فەراهەم دەکرێت، بەمەش ئازادی ڕادەربڕین مسۆگەر دەبێت.
ئەوان پێویستییان بەوەیە ئەوە ببینن کە دادپەروەری و لێپرسینەوە مسۆگەر کراوە بۆ هەمووان - بەبێ گوێدانە ئینتیماو پاشخان.
هەروەها ئەوان پێویستییان بەوەیە ئەوە ببینن کە دروستکردنی ژینگەیەکی لەبار و گشتگیر چەقی هەر سیاسەتێک و یاسادانانداێکە.
خانمان و بەڕێزان . سەرەڕای هەبوونی لیستێکی دوورودرێژی کاری هەرە دیار لە مێشکی هەموو کەسێک- تەرکیز کردن و چڕکردنەوەی ئاگاکان و هەروەها دروروستنەکردنی کێشە و ئاستەنگی ناپێویست بۆ حکومەت زۆر گرنگە .
بە واتایەکی تر بۆ ئەوەی بازنەکانی ناسەقامگیری بشکێنین، دەبێت ئەولەویەتەکان چی بن؟ کاریگەرییەکانی یاسایەکی یان ڕێنماییەکی دیاریکراو چییە؟ هەروەها ئایا جێگەی مشتومڕ دەبێت یان دەبێتە هۆی دابەشکاری؟ وە ئەگەر وایە، ئەوە مانای چییە بۆ ئەو پشتگیرییە فراوانەی کە ئێستا زۆر پێویستە؟
جا ئەمە چ گۆڕانکاریی کردن بێت لە یاسایەک کە ئێستا بەرکارە و یاخود دانانی کۆت و بەندی بێت لە سەر مافەکان و ئازادییەکان – پشتگوێخستنی کاریگەرییە چوار چێوە فراوانەکان کارێکە بە مەترسی تەنراوە (مەترسیدارە)
کەواتە پرسیارەکە ئەوەیە : ئایا ئەم بابەتە بە ڕاستی ئەوە دەهێنێت کات و کۆششی بۆ تەرخان بکرێت یانیش ئەم کۆمەڵە بابەتە لە قۆناغێکی دیاریکراو ، زۆر گەرە تر دەبێت لە هەموو بەشەکانی ؟ هەر بۆیە (جارێکی تر) سەرنج و ئاگایی زۆرێک لەسەر کارەپێشیینەکان لادەچێت و پەڕش بڵاو دەبێتەوە لەوانەشە دوور بخرێنەوە؟!
خانمان، بەڕێزان، ڕێگام پێ بدەن بگەڕێمەوە سەر لیستە درێژەکەی کێشە گرنگەکان.
لێرە باسی کەمێکیان دەکەم :
یەکەمین و پێش هەموو شتێک ئەنجومەنی وەزیران بودجەی ٢٠٢٣ پەسەند کردووە هەروەک بەڕێز سەرۆک وەزیران باسی کرد . و ئەمەش بە ڕاستی هەواڵێکی خۆشە ، بەڵام تا ئێستا پەرلەمان پەسەندی نەکردووە . و بە دڵنیاییەوە ، بە بێ بودجەیەکی پەسەند نەکراو لە لایەن پەرلەمانەوە ، جێبەجێکردنی بەرنامەکانی حکومەت زۆر دوا دەکەوێت – بە خزمەتگوزارییە گشتییەکانیشەوە.
لەمەش گرنگتر ، هەروەها بە تەنها بە بەرزبوونەوەی نرخی نەوت وڵات ناتوانێت لە سەر پێیەکانی بوەستێت و لە بەرامبەردا ڕەخساندنی دەرفەتی کار بە شێوەیەکی بەردەوام ناتوانرێت لە ڕێگای قەبەکردنی کەرتی گشتی بەدەستبهێندریت. وڵات پێویستییەکی زۆری بە چاکسازی ئابوریی و دارایی هەیە.
پێویستە کۆششەکانی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی ڕێکخراو تەنها تاکەکان و ڕووداوەکان نەگرێتەوە. ئەو سیستەمەی لە دوای ٢٠٠٣ ەوە دامەزرا ، ناتوانێت بە ئاسانی بەردەوام بێت. ئەگەر وەک خۆی جێبهێڵدریت ئەوا جارێکی تر دەرەنجامی پێچەوانەی دەبێت.
سەرەڕای ئەوانە ، چەندین کێشەی هەڵپەسێردراوی نێوان بەغدا و هەولێر پێویستی بە هەبوونی پەیوەندیی بەدام ودەزگا کراو هەیە ، لە نەبوونی ئەودا کەمێکی باشتر دەبێت نەوەک هەمووی .
لێرەش دەتوانم بەردەوام بم .
جارێکی تریش ، با چیڕۆکێکی درێژ کورت بکەینەوە : لە وتارەکەم بۆ ئێوە لێرە لە سلێمانی لە ساڵی ٢٠١٩ دا ، دیمەنێکم وێنە کێشا کە بە سیاسەتی دەستەو لایەنە کاراکانی ناحکومی و لاسەنگی سەرچاوەکانی دەوڵەت و خراپی خزمەتگوزارییەکان و کەمی دەرفەتی کارکردن تەڵخ ببوو ، ئێستاش لە دوای چوار ساڵ ، زۆرێک لەو کێشانە هەروەک خۆیان ماونەتەوە .
ئەوەی لە بنەڕەتدا دەمەوێ بیڵێم ، ئەوەیە کە کاتمان نیە بۆ بەفیڕۆدان.
بە دڵنیاییەوە ، ئەو ئاڵنگارییانەی کە چاوەڕوانمانن گەلێک زۆرن ، مایەی ساویلکەییە گەر بڕوا بکرێت کە میراتی ئاستەنگییەکانی ڕابردوو و هەڕەشە دروستبووە نوێکان لە تاقیکردنەوەی تواناکانی بەرگە گرتنی وڵات دەوەستن .
بەڵێ ، وەک هەر وڵاتێکی تر ، عێراق دەخرێتە بەر تاقیکردنەوە – زوو بێت یان درەنگ – بەڵام ئەوەی مایەی ترسە ئەوەیە ئەگەر ڕێکاری خێرا نەگیرێتە بەر ئەوا عێراق لەم تاقیکردنەوەیە شکست دەهێنێت.
کەواتە، گرنگە وڵات بەرەوە ئەو سەقامگیرییە لەنگەر بگرێت کە پێویستی پێیەتی بۆ ئەوەی بەرگەی هێدمەکانی ئایندە بگرێت. بۆ ئەوەی ئەمە ڕوو بدات ، پێویستە بە شێوەیەکی دەستە جەمعی لە مێژوو فێر ببین – مێژووی نوێ لە هەمان کاتدا – بۆ ئەوەی دووبارە نەبێتەوە .
خانمان ، بەڕێزان ، وتەکەم ئەمڕۆ دەربارەی عێراق بوو بە شێوەیەکی گشتی ، بەڵام بەرکەوتنی سیاسیی نێوخۆیی و بەرژەوەندییە تایبەتەکانی پارتە سیاسییەکان لە هەرێمی کوردستان ، ناکرێت باس نەکرێن .
لە پێش دوو ساڵ و لە میانەی بەشداریکردنم لە چالاکییەک کە لە مانگی ئایاری ٢٠٢١ لە زانکۆی کوردستان کرا ، بەوە کۆتاییم بە وتەکەم هێنا کە هەرێمی کوردستان ئەو بژاردەیەی لەبەر دەستە :
دەتوانێت یەکگرتوو بێت و ڕووبەرووی گەندەڵیی سیستەماتیکی ببێتەوە و برەو بدات بە ڕێزگرتن لە مافەکان و ئازادییە بنەڕەتییەکان و پێشوەچوونێکی بەرچاو لە بواری ئاسایش و ئابوریی وەدەست بهێنێت و بچێتە ناو گفتوگۆشەوە سەرەڕای هەبوونی ناکۆکی نێوخۆیی کە هەندێک جار (دانی پێدا دەنێم) وا دەردەکەوێت ناتوانرێت بەسەری دا زاڵ بیت . یان
دەتوانێت شکستخواردوو بێت لە ڕێکخستنەوەی کاروباری ناوخۆیی و سەرکێشی کردن بەو دەستکەوتانەی وەدیهاتوون لە دەیەکانی ڕابردوودا .
بە ئازارەوە دەیڵێم ، بەڵام زۆرێک لە خەڵکی دەپرسن : ئەو زەنگە مەترسییە چییە کە پارتەکان چاوەڕیی دەکەن؟
خانمان ، بەڕێزان ، لە کۆتاییدا ڕێگام پێ بدەن کە ئەوە دووپات بکەمەوە : ئێمە بە دڵسۆزییەوە هیوامان وایە عێراق بتوانێت – بە پشتبەستن بە سامانە زەبەلاحەکەی و فرەیی و دەرفەت و تواناکانی ئێستای – توانادار بکرێت و بەرەو سەرکەوتن هەنگاو بنێت.
دوای بیست ساڵ ، ئەم وڵاتە شایانی ئەوەیە ئەڵقە بێ کۆتاییەکانی ناسەقامگیریی و بارودۆخی سەخت ببڕێت . عێراقییەکان بەئاگان لەو بەڵێنانەی خۆشگوزەرانی کە دوای سەدام پێیان درا بوو و دوای دوو دەیە ، ئەوان شایانی باشترن .
بابەتەکە زۆر ئاسانە، من لەو باوەڕەدام کە ئێمە هەموومان دەتوانین ئەو ئایندەیە ببینین.
سوپاستان دەکەم ...
1 of 5

چیڕۆک
١٣ ئازار ٢٠٢٣
نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق خاتوو جینین هێنیس-پلاسخارت کۆنفرانسی عێراق بۆ کەش و هەوا
بەڕێزان
میوانانی هێژا ، بەیانیتان باش
خۆشحاڵم بە ئامادە بوونم لێرە . ئەگەر ڕێگام پێدەن ، دەمەوێت دەستپێکی وتەکەم دەستخۆشی کردن بێت لە بەڕێز جاسم ئەلئەسەدی ، پابەندبوونی بەردەوامی بەڕێزیان بە پاراستنی ژینگە تەنها مایەی دەستخۆشی نیە ، بەڵکو کارێکی هەرە پێویستیشە.
ئێمە پێویستیمان بە کەسانێکی وەکو بەڕێز جاسم هەیە ، ئەوان بەئاگامان دەهێنن و امان لێدەکەن چاومان کراوە بێت ، ئەوان هۆکاری سەرەکین بۆ گۆڕان و خۆگونجاندن و پێشوەچوون .
خانمان و بەڕێزان ، پێمباشە بە ژمارە و پۆلێن و ڕێژەی سەدی بێزارتان نەکەم . چونکە شارەزایانی تر هەن ئەم کارە بە باشتر ئەنجام دەدەن و بە دڵنیاییەوەش لە کۆنفرانسەکە گوێبیستیان دەبن. لە بری ئەوە دەمەوێت هەستکردن بە پێویستی دەستبەجێ بگەیەنم.
ڕاستییەکە ئەوەیە ئالنگارە ژینگەییەکان هەڕەشەیەکی کاولکەرن و زۆر جاران بە هۆی سەرقاڵی بوون بە گوزەرانی ڕۆژانە پشتگوێ خراون. بەڵام لە کۆتاییدا گۆڕینی کەش و هەوا یەکێکە لە گەورەترین ئاڵنگارییە جیهانییەکان کە بە شێوەیەکی دەستەجەمعی دووچاری دەبینەوە. هەر بۆیەش ناکرێت ئاگاییمان لەسەری پەرش و بڵاو بێت . ئێمە پێویستییمان بە تەرکیزکردنە سەر و چاوکراوەیی هەیە.
نزیکەی پێش ساڵێک سەردانی هۆرەکانم کرد و بەڕێز جاسم پێشوازی لێکردم ، نیگەرانییەکانی خۆی پێڕاگەیاندم و مەترسییەکانی ڕوونکردەوە.
وەکو زۆرێک لە ئێوە ، دەرفەتی بینینی دیمەنە سروشتییە جوان و سەرنج ڕاکێشەکانم بۆ ڕەخسا. ئەو دیمەنە سروشتییانەی کە فرەچەشنی زیندەییەکەی تەنیا بە بایەخە کولتوورییەکەی یەکسان دەبێت.
بەڵام بەداخەوە ، هەروەک چۆن لە لایەن کەسانی تر ڕوونکراوەتەوە ، کەمبوونی ئاو لەم ناوچەیە بە تەنیا هەڕەشەیەک نییە ئاسۆ دیار بێت ئەوە ڕاستییە ئێستا لێرەیە.
ئەمە، هەرچۆنێک بێت، دۆخی ناوچەکانی دیکەی وڵاتەکەش بەو شێوەیە، ڕاستە باشوری عێراق تا ئێستا زیانمەنترین ناوچەیە – بەڵام وشکەساڵیی زیانێکی ئێجگار گەورەی بە چالاکییە کشتوکاڵییەکانی باکوریش گەیاندووە کە سەبەتەی خۆراکی عێراقە.
خانمان و بەڕێزان ، سوێری ئاو و شۆڕەکات و بە بیابانبوون و دیارنەمانی زەوییە کشتوکاڵییەکان کەمتر نین لە نیگەرانییە ژینگەییە هەبووەکان ، هەروەکو وتم قەیرانی ئاو لە عێراق ڕاستییە.
پێش ساڵێک ، کاتێک ئەم بابەتەم لە کورتە وتەکەم وروژاند ، کەسێک کە "باوەڕی بە گوڕینی کەش و هەوا نیە" گومانی لە قسەکانم هەبوو وتی ئەوەی لە تۆ چاوڕوان دەکرێت تەرکیز کردنە لەسەر ئاشتی و ئاسایش. هەروەک ئەوەی هیچ پەیوەندییەک نەبێت لە نێوانیان .
بۆیە ڕێگام پێ بدەن لێرە دووپاتی بکەمەوە کە : گۆڕینی کەش و هەوا و کەمیی ئاو هۆکارەکانی چەندین جارکردنی مەترسییەکانن. و ئەگەر بە بێ چارەسەرکردن جێبهێڵدرێن ئەوا مەترسی هەژاری و نەمانی ئاسایشی خۆراک لەدەستدانی فرەچەشنی زیندەیی و ئاوارەبوون و کۆچکردنی زۆرە ملێ و نەمانی سەقامگیریی و ململانێکان زێدەتر دەکات. با زیاتر ڕاشکاوانە بدوێین :ئەمانە بە ڕاستی وا ڕوو دەدەن . عێراق دووچاری مەترسییەکی گەورە دەبێتەوە.
با دوور نەڕۆین، ئەمەم چەندین جار لەگەڵ پارێزگار باسکردووە، لە بەسڕا لە چوار دەوری خۆتان بڕوانن، ئەو خانەوادانەی پێشتر بە دڵخۆشی و بۆ چەندین نەوە زەویەکانیان بۆ کشتو کاڵ بەکار دەهێنا ئێستا بەرەو شارەکان کۆچ دەکەن . نا لە بەر ئەوەی ئارەزوویان هەیە بەڵکو لەبەر ناچاری. ئەوان بژێوی ژیانیان لە دەست دەدەن و بژاردەکانی وەدەستهێنانی داهاتیش بۆیان بەرەو تەسک بوونەوە دەچن. لە لایەن خۆشیەوە شار دووچاری شەپۆڵێکی گەورەی هاتنی خەڵک دەبێتەوە کە خۆی بۆ ئامادە نەکردووە ، ئەمەش دەبێتە هۆی دروستبوونی چەندین گەڕەکی هەژار نشینی گوزەران هەرە سەخت و خراپ.
بێگومان - هەروەها گرنگە لێرەدا ئاماژە بەوە بکەین کە زۆرێک، لە ئاڵنگارییە ژینگەییەکانی عێراق، بەڵام هەمووی نا، بۆ گۆڕانی کەش و هەوا دەگەڕێتەوە.
بۆ نمونە، ئاوی شیاو بۆ خواردنەوە و ژێرخانی ئاودێری و چآکردنەوەی بە شێوەیەکی بەرچاو لە دواکەوتووە ، ئەوەی جێگای داخە سەرچاوەکانی ئاوی عێراق ماوەیەکی زۆرە بەناکاریگەری بەڕێوەدەبرێن.
هەروەها لە بابەتە پەیوەندەکانی تر ، بەردانەوەی ئاو بۆ ناو عێراق بەشێوەیەکی چالاک لەلایەن وڵاتانی دراوسێوە کەمدەکرێتەوە و گەشەی دانیشتوانیش بە دڵنیاییەوە ، هۆکارێکی ترە.
بەڵام دیسان قەیرانی ئاوی عێراق ڕاستیەو بە بیابانبوونیش بە نیگەرانییەکی سەرەکی دەمێنێتەوە . شەپۆلە توندەکانی خۆڵبارینی ساڵی پاریش نمونەیەکی تری ئەو بابەتەن .
شەپۆڵەکانی ڕەشەبا خۆڵبارینەکان وڵاتیان تەنی بەری ئاسمانیان گرت و خەڵکی بە دوای پەناگەدا دەگاڕان و تەنانەت دووچاری نەخۆشی و مردنیش بوونەوە. بە نەبوونی کاری پێکەوەیی و ئیرادەی سیاسی ئەوا مەترسییەکان زیاتر کەڵەکە دەبن.
خانمان و بەڕێزان ، ئەم کۆنفرانسە سەکۆیەکی گرنگە ، سەکۆیەکە بۆ دروستکردنی هاوبەشییەکان ، سەکۆیەکە بۆ هاریکاریکردن و هەماهەنگیکردن و هاوکاری .
پێمخۆشە ، سوپاسی جەنابی سەرۆک وەزیران موحەمەد شیاع سودانی بکەم ، بۆ کۆکردنەوەی هەمووان لێرە لەم هۆڵی کۆنفرانسە.
جەنابی سەرۆک وەزیران، دەزانم ئەمە پێشینە کارە بۆ تۆ ، لەوەش حەق لای ئێوەیە. دەمەوێت ئەوە دووپات بکەمەوە کە خاوەنداریتی هاوبەشی ئەم دۆسێیە هەرە گرنگە – لە نێوان هەموو پێکهاتە سیاسییەکان – گرنگی خۆی دەسەلمێنێت.
وە لە کاتێکدا دەبێت قسە دەربارەی پێویستیی کاری دەستەجەمعی و پێویستی کەمکردنەوە و خۆگونجاندن بکەین ، بەهەمان ڕادەی گرنگیش پێویستە تیشک بخەینە سەر دەرفەت و ئەگەرەکانی پەیوەست پێیان.
بۆ نمونە – جەنابی سەرۆک وەزیران خۆی ئەمەی باسکردووە- با بابەتی سوتانی گاز سەرەڕای لێچوون و بە فیڕۆچوونی گازی میثان ، سوتانی گازی سروشتی و بە هەڵمبوونی بەشێکی گەورەن لە فڕێدانە کاربۆنییەکانی عێراق . بەڵێ هەروەک جارێکی سەرۆک وەزیران پێش چەند حەفتەیەک باسی کردووە ، پێویستە ئەم کردارانە کۆتایی پێ بێت.
سەرەڕای ئەمانە ، ئەم کۆتایی پێهێنانە دەبێتە سەرەتایەک نوێ . ئەگەر عێراق توانی ئەو گازەی ئێستا دەسوتێت قەتیس بکات ئەوا کارەبای باشور بە تەواوی فەرهەم دەبێت. پێویستە هیچی تر بڵێم ؟
نمونەیەکی تر ، گواستنەوە بۆ وزەی خاوێن ، ئەمە تەنها دوورکەوتنەوە نیە لە بەکارهێنانی نەوت و گاز – بەڵکو هەنگاونانە بەرەو ئابووریەکی نوێ و سەوز.
ئابووریەک دەرفەتی نوێی کار و ژێرخانی نوێ دەهێنێتە ئاراوە . پێداویستییەکانی عێراقیش بۆ بونیاتنانی ئابووریەکی فرە چەشن فەراهەم دەکات. بە واتایەکی تر، هەموومان دەتوانین لەسەر ئەوە هاوڕا بین کە پشتبەستنی لە ڕادە بەدەر بە نەوت ستراتیژییەکی دروست نیە – لەبەر چەندین هۆکار.
ئەوەی دەیڵێم شێوەیەکی سەرەکی ئەوەیە : با تەنها باس لە مەترسییەکان نەکەین . هەڵکشانی هەستکردن بە داڕمان بەرەو بابەتەکان بەرەو ئیفلیجبوون دەبات .
بۆیە با ئەگەرە جۆراوجۆرەکانی بەردەممان بدۆزینەوە. ئەوانەش کە باوڕیان بە گۆڕینی کەش و هەوا نیە ، پێویستە دان بەوە بنێن کە کۆششە کراوەکان بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕینی کەش و هەوا و خۆگونجاندن لەگەڵی دەبنە هۆکاری ڕەخساندنی دەرفەت، وەک کارامەیی سەرچاوەکان و پاشەکەوتکردنی تێچوونەکان و بەرەوپێشبردنی بەروبوومەکان و خزمەتگوزاری نوێ.
خانمان ، بەڕێزان ، هەندێک بە گۆڕانی کەش و هەوا دەڵێن "یەکسانبوونی گەورە"
ئەمەش راستە، ئەوە بۆ هەموومان دێت- بێ گوێدانە پاسپۆرت و پلەی مووچەمان . بەڵام ڕاستیەکە ئەوەیە کە ئێمە هەموومان یەکسان نین لە لاوازیی لە ڕووبەرووبوونەوەی مەترسییەکان.
کۆمەڵگا دێهاتییەکان و چینە هەژار و پەراوێزخراوەکان و کەمینە و خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان و ژنان و کچان ئەوانە ئەو کەسانەن زیاتر بە دەست کێشەکان دەناڵێنن بە تایبەتیش کاتێک صاڵە لاوازەکان لەیەکتی گیر دەبن.
بۆ نمونە ، ژنانی دێهاتی کە زیاتر دووچاری نەهامەتییەکانی گؤڕانی کەش و هەوا دەبێت ، توانای گەیشتنی بە سەرچاوەکان و خزمەتگوزارییەکان و توانای بڕیاردان و گواستنەوەی پێویستی کەمترە.
بەشداریپێکردنی ئەم کۆمەڵە لە بڕیاردانی پەیوەست بە خۆگونجاندن و کەمکردنەوە کارێکی خێرخوازی نییە، جارێکی تر ، ئەمە دەرفەتێکە – دەرفەتێک دەتوانێت بەرسڤەکانمان دەوڵەمەند بکات و بیرۆکەی نوێش بهێنێتە ئاراوە.
دواجار، خانمان و بەڕێزان، با جەخت لەسەر ئەوە بکەمەوە : ئەو ئاڵنگارە ژینگەییانەی کە ڕووبەڕووی عێراق دەبێتەوە هەموویان ناوخۆیی نین ، پێشتر ئاماژەم بەوە کردبوو کە وڵاتانی دراوسێی عێراق چالاکانە کار دەکەن بۆ کەمکردنەوەی بەردانەوەی ئاو بۆ زێیەکانی عێراق ، ئەوە چ دەگەیەنێت؟ ئەمە ئەوە دەگەیەنێت عێراق بە تەنیا ناتوانێت ئەم کێشانە چارەسەر بکات. هیچ وڵاتێک ناتوانێت.
پێویستە ، گشت لایەنەکانی پەیوەندارەکان ڕۆڵی خۆیان بگێڕن . هەر لە حکومەت و وڵاتانی دراوسێی و کۆمپانیا تایبەتەکان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان و دامودەزگا داراییەکان و تا دەگاتە سەنتەرەکانی لێکۆڵینەوە و کۆمپانیا بچووکەکان و گروپەکانی داکۆیکەر و ڕێکخراوە ناحکومییەکان. پێویستە لەسەر هەموومان ڕۆڵمان بگێڕین لەو ئەرکە مەزنەی کە چاوەڕوانمانە.
لەگەڵ هەڵکشانی ئاڵۆزبوونی ئاڵنگارییە پەیوەستەکان بە کەش و هەوا – کە سنوورەکان دەبەزێنێت و دابەشبوونەکان قوڵتر دەکاتەوە و هەڕەشە هەبووەکانیش چەندجار دەکاتەوە – بۆیە دووپاتی دەکەمەوە کە چڕکردنەوەی هەماهەنگی هەرێمیی زۆر پێویستە لە هەموو کاتێک زیاتر گرنگترە ، هەرەوەک لە لایەن سەرۆک وەزیرانەوە ڕاڤە کرا .
لە هەموو کاتەکاندا ، نەتەوە یەکگرتووەکان لەو پەڕی ئامادە باشییە بۆ پاڵپشتیکردنی دپلۆماسیەتی ئاویی هەرێمی و پێشکەشکردنی هاریکاری تەکنیکی لە گفتوگۆکانی پەیوەست بە ئاو و یانیش کارکردن وەکو هاوبەشێک داوای گرێدانی گفتوگۆی کاریگەر بکات.
ڕاستییە ئازار بەخشەکە ئەوەیە کە زۆرێک لە ئاڵنگارییەکانی ئەمڕۆ سنووریان نیە و ڕووبەڕووبوونەوەشیان پێویستی بە هاریکاری توندوتۆڵ هەیە . ئێمە پێویستیمان بە یەکتر هەیە بۆ ئەوەی لە باشترین دۆخدا بین . بابەتەکە ئاوا ئاسانە.
لەم بوارەدا ، دەستخۆشی لە بەشدریکردنی حێراق دەکەم لە کۆنگرەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئاو لە نیۆیۆرک لە مانگەدا بە دڵنیاییەوە بەشداریکردن لە ڕێکەوتنی ئاو پەیامێکی بەهێزە بۆ جیدی بوونی عێراق لە پەیوەندیکردن لەسەر ئاستی هەرێمی بە بەکارهێنانی چوارچێوەی ڕێکخراو.
لە کۆتاییدا ، هیوا ڕاستگۆکانمان لە میانەی ئەم کۆنفرانسە - لە بەسڕا – ئەوەیە عێراق دەست بە کردیەکی پلاندانی گشتگیر بکات.
کردەیەکی هاماهەنگییەکەی بەدامو دازگاکراو بێت و بە هێزیش بێت و دارایی تەواویشی لە بودجەدا بۆ تەرخان کرا بێت و کردەیەک نەتەوە یەکگرتووەکان و هاوبەشیکارانی تر بتوانن بە دواداچوونی بۆ بکەن .
کردەیەک عێراق تیایدا بتوانێت چالاکانە ڕووبەڕووی ئالنگارە ژینگەییە جۆراو جۆرەکان و مەترسییەکانی پەیوەست پێیانەوە ببێتەوە .
هیوای کۆنفرانسێکی بەرهەمدارتان بۆ دەخوازم
سوپاس
1 of 5

چیڕۆک
٢٧ شوبات ٢٠٢٣
کلاودیۆ کۆردۆنی ، جێگری نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان سەردانی پارێزگاکانی نەجەف و کەربەلاو و بابلی کرد
بەڕێز کلاودیۆ کۆردۆنی، جێگری نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری سیاسی و هەڵبژاردنەکان ، لە ڕۆژانی ٢٥ و ٢٦ ی شوبات سەردانی پارێزگاکانی نەجەف و کەربەلاو و بابلی کرد . لەسەردانەکەی لەگەڵ بەرپرسانی حکومی پاریزگاکان و پیاوانی ئایینی و دایەلۆگخوازان کۆبۆوە بۆ گفتوگۆکردن دەربارەی کۆمەڵیک باس و بابەتی جیاواز. هەروەها بەڕێزیان لە میانەی سەردانەکەیدا شوێنە پیرۆزەکانی شارەکانی نەجەف و کەربەلا و شوێنەوارەکانی بابلی بەسەر کردەوە.
بەڕیزیان وتی " لە دوو ڕۆژی ڕابردوو، چەندین گفتوگۆ و وتوێژی چڕوپڕمان ئەنجامدا ، چەندین بەشداریکردن پێشکەش کران کە تێڕوانینێکی تێگەیشتووانە بوون دەربارەی بیروبۆچوونە سیاسییەکەکانی ئەمڕۆی بەرپرسان و چالاکوانان و هەروەها ئاواتەکانیان. وێڕای مێژوو و کەلتوری دەوڵەمەندی عێراق ، بەشێوەیەکی تایبەتیش بە سووربوونی عێراقییەکان لەسەر کارکردن لە پێناو ئاییندەیەکی باشتر بۆ وڵاتەکەیان."
لە میانەی سەردانەکانی بەڕێز کۆردۆنی لەگەڵ بەڕیزان تەڵال بیلال ، جێگری پاریزگاری نەجەف و نسەیف جاسم ئەلخەتتابی پارێزگاری کەربەلا و حەسەن مەندیل جێگری پارێزگاری بابل کۆبۆوە و ڕۆڵی پارێزگاکان و هەڵبژاردنەکان و نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق بابەتەکانی کۆبوونەوەکان بوون .
لە شاری نەجەف ، بەڕیز کۆردۆنی جێگری نوێنەری تایبەت بەشداری کرد لە دانیشتنی کردنەوەی کۆنفرانسی ناوەندی ڕافیدەین بۆ گفتوگۆ. دروشمی کۆنفرانسەکە "گەنجان بونیاتنەرانی ئاییندە و ڕێبەرانی گۆڕانکاریی " بوو . بەڕیزیان لە وتەکەیدا ئاماژەی بەوە کرد کە " نەتەوە یەکگرتووەکان پابەندە بە هاوبەشیکردن لەگەڵ گەنجانی عێراق بەگوێرەی تێروانینی گەنجان ٢٠٣٠ و لە بوارەکانی ئاشتی و ئاسایش و مافەکانی مرۆڤ و گەشەپێدانی بەردەوام." "پێویستە گەنجان و ژنان هانبدرێن بۆ بەشداریکردن لە پرۆسەی سیاسیی ، داهێنان و ئاواتەخوازی بە شێوەیەکی گشتی لە سیفەتەکانی گەنجانە – ئەوان توانایەکی مەزنیان هەیە بۆ گۆڕان."
هەروەها لە شاری نەجەف ، بەڕیزیان سەردانی پەیمانگای ئیمامەینی کرد ، کە سەر بە دەزگای خێرخوازی بەحرولعلومە. کورتەیەک دەربارەی چالاکیە ئەکادیمیی و توێژینەوە و خوولەکانی ڕاهینان و کۆنفرانسەکانی پەیمانگاکە پێشکەش بە بەڕیزیان کرا. هەروەها پەیمانگاکە پێزانینی خۆی بۆ دەستپێشخەری "تێنوێتی عێراق" دەربڕی ، کە چارەسەری بۆ کێشەی کەمئاوی و گۆڕانی کەش و هەوا پێشکەش دەکات
لە شاری کەربەلا ، بەریز کۆردۆنی جێگری نوێنەری تایبەت لەگەڵ کۆڕبەندی نەبا بۆ گفتوگۆ بیروڕای دەربارەی هەڵبژاردنەکان و گەندەڵی و بونیاتنانی دامودەزگاکانی دەوڵەت ئالوگۆڕ کرد .
لە نەجەف بەڕێز کۆردۆنی سەردانی مەزاری ئیمام عەلی کرد و هەر لەوێش لەگەڵ سەید عیسا ئەلخرسان ئەمینداری گشتی مەزارگەکە کۆبۆوە و لە کەربەلاش بەڕێز جێگری نوێنەری تایبەت سەردانی هەردوو مەزارگەی ئیمام حوسێن و ئیمام عەباسی کرد و لەگەڵ سەید موستەفا زیائەدین ئەمینداری گشتی و سەید عەلا زیائەدینی جێگری ئەمینداری گشتی کۆبۆوە و بەڕێزیان ستایشی کارە خێرخوازییەکانی مەزارگە پیرۆزەکانی کرد.
لە پارێزگای بابلیش بەڕێز جێگری نوێنەری تایبەت لە میانەی سەردانیکردنی شوێنەواری بابل وتی " هەموومان دەزانین شارستانیەتی وڵاتی نێوان دوو زێیەکە چەند دێرین و دەوڵەمەندە ، دەتوانین پشت بەو دەوڵەمەندییە ببەستین لە گەشەپێدانی عێراقی نوێ."
ئەلبومی وێنە: https://www.flickr.com/photos/uniraq/albums/72177720306319437
1 of 5

چیڕۆک
٢٧ شوبات ٢٠٢٣
بەرێز ئیسحاقزای، جێگری نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخەری نیشتەجێ و کاروباری مرۆیی، سەرکردایەتی شاندێکی نەتەوە یەکگرتووەکان دەکات لە کۆبوونەوەیەك بۆ بەشداریکردنی عێراق لە کۆنفرانسی ئاوی ٢٠٢٣ی UN لە نیویۆرك لە ٢٢-٢٤ی ئادار
بەغدا، ٢٦ی شوباتی ٢٠٢٣- بەرێز غولام محەمەد ئیسحاقزای، جێگری نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕێکخەری نیشتەجێ و کاروباری مرۆیی لە عێراق، ئەمڕۆ سەرکردایەتی شاندێکی نەتەوە یەکگرتووەکانی کرد بە نوێنەرایەتی ڕێکخراوی فاو و یوئێندیپی و یونیسێف بۆ کۆبوونەوەیەك سەبارەت بە بەشداریکردنی عێراق لە کۆنفرانسی ئاوی ٢٠٢٣ی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرك کە بڕیارە لە ٢٢-٢٤ی ئاداردا ببەسترێت. کۆبوونەوەکە بە سەرپەرشتی جەنابی سەرۆك کۆماری عێراق، د. عبداللطیف جەمال ڕەشید، لە کۆشکی بەغدا بەڕێوەچوو. هەروەها لە کۆبوونەوەکەدا بەڕێز عەون دیاب، وەزیری سەرچاوەکانی ئاو، و نوێنەرانی وەزارەتی دەرەوە و بەڕێز یۆهانس لیندرت ساندی، باڵیۆزی شانشینی هۆڵەندا لە عێراق، و نوێنەری بانکی نێودەوڵەتی لە عێراق ئامادەبوون.
کارنامەی کۆبوونەوەکە بریتی بوو لە چۆنیەتی ئاسانکاری و هەماهەنگی بەشداریکردنی کارای عێراق لە چالاکییەکەدا، سەبارەت بە بەشداریکردن لە کۆبوونەوەکانی پلینۆم و گفتوگۆی بەرهەمدار و بۆنە لاوەکییەکان، هاوکات هۆشیارکردنەوەی خەڵكیش بۆ پرسەکانی ئاوی عیراق و گۆڕانی کەشوهەوا و بەڕێوەبردنی ئاوی سنوور بەزێن و ئاڵنگارییەکانی ئاوی ناوەوەی وڵات بەرەو ڕێگەجارە دەستنیشانکراوەکان (نەخشەڕێگای چارەسەرکردنی ئاو) – ئامانجی ستراتیژی پەرەپێدان ژمارە ٦.
جگە لەوەش، بەڕێز ئیسحاقزای جەختی لەسەر پەیوەستبوونی عێراق بە ڕێککەوتننامەی ئاوی ساڵی ١٩٩٢ کردەوە لە پێش کۆنفرانسەکەدا.
1 of 5

چیڕۆک
٠٨ شوبات ٢٠٢٣
هاوبەشیکردنمان لەگەڵ عێراق بەردەوام دەبێت لە گەشەکردندا لە کاتێکدا کارەکانی ئێمە لە یارمەتی مرۆییەوە دەگۆڕین بەرەو چارەسەرەکانى گەشەپێدانەکان، لەگەڵ چارەسەرە بەردەوامەکان وەک پلاتفۆرمێک بۆ بەرەوپێشبردنی گۆڕانکاریەکان
عێراق لەسالانێک لەناسەقامگیری و ناکۆکییەوە ڕزگاری دەبێت و هەموو هۆکارێک هەیە بۆ ئەوەی بەشانازییەوە یادی کارەکانمان بکەین,هەرچەندە ماوەی کارکردنی من لەم وڵاتەدا تەنیا لەم دواییانەدا دەستی پێکردووە، بەڵام من لەم دواییانەدا پێشکەوتنی بەرچاوم بینیوە،دوای چەندین ساڵ لە سەختی و بارگرانی بێ وێنە هەموو شانازی و سوپاس بۆ ئەو خەڵکەیە کە بەهۆی خۆڕاگرییان خۆیان هەنگاوی گەورەیان ناوە بەرەو زەمینە خۆشکردن بۆ نەتەوەیەکی ئارامتر و جێگیرتر و سەقامگیرتر.
لە ساڵی 2014دا کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەسەر داوای عێراق هەموو هەوڵەکانیان خستە گەڕ بۆ گەیاندنی کۆمەکی زۆر پێویست بۆ ئەم وڵاتە کە لە کاتژمێرە سەختەکانی خۆیدا بوو لە پێناو بەرگرتنی قەیرانێکی ئەمنی و مرۆیی وێرانکەر تێدەکۆشان. دوای پێنج ساڵ لەشکستی داعش و تێکشاندنیان لەناوچەکەدا و دواتر هەوڵەکان بۆ چاکبوونەوە و ئاوەدانکردنەوە و ئاشتبوونەوە دەستیان پێکرد. هەروەها ژمارەیەکی بێشوماری سەرسوڕهێنەر لە هاوڵاتیان کە پێویستییان بە یارمەتی مرۆیی بوو لە 11 ملیۆن کەسەوە کەمی کرد بۆ 2.5 ملیۆن بەم دواییانە.
بەخشەرە نێودەوڵەتیەکان 8 ملیار دۆلاریان لە یارمەتی مرۆییدا دابین کرد لە کاتێکدا ملیارەها دۆلاری تر وەبەرهێنان کرا لە بوارەکانی گەشەپێدان و ئاوەدانکردنەوە و جێگیرکردنی سیستەمی کارەبا و ئاوی گشتی و بنیاتنانەوەی ڕێگاکان و ئاوەدانکردنەوەی قوتابخانە و ئاسانکاری لە تەندروستی و خانووبەرە.
دابەزینی ژمارەی ئەو کەسانەی کە پێویستیان بە کۆمەک بوو و هەروەها توانای باشترکراوی حکومەت بۆ پەیداکردنی داهاتی زیاتر و دابینکردنی بژێوی هاوڵاتیان بە شێوەیەکی سروشتی مەرجی گونجاویان هێنایە ئاراوە بۆ گۆڕانکاریکردن لە هاوکاری و چارەسەرە مرۆییەکانەو بۆ بواری گەشەپێدان بۆ دانیشتوانە ئاوارە ناوخۆییەکانی عێراق. ئەمە بەئاشکرا دیارە بە تایبەتی دوای گرتنە بەر و کارکردن بە پلانی نەتەوەیی بۆ پرسی ئاوارەیی ناوخۆیی و داواکردنی دانانی کۆڵەکەیەکی سەرەکی بۆ کۆتایی هێنان بە ئاوارەبوونی ناوخۆیی لە چوارچێوەی هاریکاری گەشەپێدانی بەردەوامی نەتەوە یەکگرتووەکان.
لە کاتێکدا هەوڵ و کۆشش و کۆمەکی مرۆیی لەو وڵاتەدا دادەبەزێنین، کۆمەڵگەی مرۆیی کە ساڵانێکی زۆرە هاوبەشێکی نزیکی عێراقە، پابەندی خۆی دووپات دەکاتەوە بۆ بەردەوامبوون لە پشتیوانیکردنی خەڵک و دەسەڵات لە عێراق بەرەو قۆناغێکی نوێ ی چارەسەری گەشەپێدان. وەک چۆن لە کاتی پێویستدا لەگەڵ خەڵکی عێراق ڕاوەستاین و لە ئێستادا و لە داهاتوودا بەردەوام دەبین لە کارکردن لەگەڵیاندا.
پێکەوە لەگەڵ حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان کار لەسەر ستراتیژی گؤرانکاری لە کاری مرۆیی دەکەین بۆ چارەسەرکردنی پێداویستییە مرۆییە تەواونەکراوەکان لە ساڵی 2023 دا لە هەمان کاتدا هەنگاونانی بەرجەستە بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێکی بەردەوام بۆ پرسی ئاوارەکانی ناوخۆ و پەنابەران لە چوارچێوەی هاریکاری نەتەوە یەکگرتوەکاندا کە هەردوو حکومەتی عێراق و تیمی نەتەوە یەکگرتووەکان ئیمزاکارن.
بۆ نموونە هاوبەشیکردنمان لەگەڵ وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی بووە هۆی بەشداریپێکردنی ئاوارە ناوخۆییەکان و گەڕاوەکان لە تۆڕی پاراستنی کۆمەڵایەتی نشتمانیدا بەڵگەیەکی پتەوە لەلایەن حکومەتی عێراقەوە بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتی هاووڵاتی خۆی بگرێتە ئەستۆ و چارەسەری دوورمەودایان بۆ بدۆزێتەوە. ئێمە بەردەوام دەبین لە کارکردن لەگەڵ وەزارەتە پەیوەندیدارەکانی دیکەش بۆ دڵنیابوون لەوەی ئاوارە ناوخۆییەکان و گەڕاوەکان سوودمەند دەبن لە خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان وەک هەر هاوڵاتیەکی دیکەی عێراقی.
کە بەرەو ئەو ڕێگا درێژ خایەنانە دەچینە پێشەوە، چەندین ئاڵنگاری دیکە لە پێشماندایە لەوانە ئاسایش و حوکمرانی خۆجێ ی و کەمى شێڵتەر و هەلی بژێوی ژیان کە ڕێگرن لە گەڕانەوەی خۆبەخشانە و سەلامەتانەی زۆرێک لە ئاوارە ناوخۆیەکان بۆزێدو ناوچەکانی خۆیان.
ڕەخساندنی هەلومەرجی گونجاو بۆ ئەوەی هاوڵاتی عێراقی خۆیان سەرمەشقی پێکهێنانی ئایندەی خۆیان بن و بەشدار بن لە بنیاتنانی عێراقێکی سەقامگیر و سەرفراز و جێگەی هەموانی تیادا بێتەوە پرۆسەیەکە وا پێویست دەکات هەموان تیایدا بەشدار بن - هەر لە حکومەت و کۆمەڵگەی مەدەنی و کەرتی تایبەت و نەتەوە یەکگرتووەکان و هەموو هاوبەشەکانى و تاوەکو کۆمەڵگای بەخشەریش.
ساڵی ڕابردوو یارمەتی زیاتر لە 4.2 ملیۆن عێراقیمان دا لەوانەش دانیشتوانی ئاوارەی ناوخۆی تێدابوو، زیادکردنی دەستگەیشتن بەخزمەتگوزاری لەو کەرتانەى کە ئەولەویەتی هەیە هەروەها جێبەجێکردنی 629 پڕۆژەی ژێرخان تیایدا هەزاران بینای تایبەت و حکومىمان ئاوەدانکردەوە،لەوانەش بینای قوتابخانەکان و سەنتەری نەخۆشخانەکان. لە موسڵ و فەلوجە و ڕومادی زیاتر لە 5 ملیۆن م 2 زەوی پیسکراو لە مین و تەقەمەنی پاککرانەوە ئەمانە تەنها هەندێکن لە نمونەی کاریگەریەکانی کارەکانمان.
هەروەک چۆن لەڕابردووشدا بەردەوام بووین لە هاوکاریەکانمان لە ئێستاشدا بەردەوامین لەپشتیوانیکردنی حکومەت چونکە حکومەت چەندین مەسەلەی گرنگی تر بەڕێوەدەبات لەوانەش ڕەخساندنی ژینگەی لەبارو زەمینەی سیاسی و ئەمنی گونجاو بۆ ئاشتی دڕێژخایەن و سەقامگیریی بەردەوام و چارەسەرکردنی پرسی گەندەڵی و گۆڕانی کەش و هەواو قەیرانی ئاو لەهەمان کاتدا گەشەپێدانی چارەسەری دوورمەودا و هەمیشەیی بۆ ئەوانەی ئاوارەی ناوخۆ بوون.
بۆ ئەوەی بە ئاشکراتر ڕوون بکرێتەوە: هاوبەشی نێوان نەتەوە یەکگرتووەکان و عێراق بەردەوام بەهێزە و گەشە دەکات،ئەویش لە ڕێگەی پرۆژەی بەردەوام وکاری داکۆکیکاری و تواناسازی و یارمەتی تەکنیکییەوە. هەر کات پێویستی کرد، هاوبەشە مرۆییەکان بەردەوام دەبن لە دابینکردنی کۆمەک بۆ ئەو کەس و کۆمەڵگایانەی کەلە پێگەیەکی لاوازدان، لەوانەش ژنان، منداڵان، گەنجان، بەساڵاچووان و کەسانی خاوەن پێداویستیی تایبەت. هەروەها ئێمە بەردەوامین لە پشتگیریکردنی دووبارە تێکەڵبوونەوەی ئاوارە ناوخۆییەکان لە ڕێگەی پرۆگرامی ناوچەیی بۆ پاراستن و بەهێزکردنی شیرازەی کۆمەڵایەتی و چارەسەرەکان کە ئاماژە بە هەر دۆخێکی چارەسەرنەکراو دەکەن و کەسیش لە دواوە جێناهێڵن، هەروەها دۆزینەوە و دەستنیشانکردنی چارەسەری بەردەوام و شکۆدار بۆ ئەوانەى کە هێشتا وەک ئاوارەی ناوخۆ ماونەتەوە.
تەنها خەڵکی عێراق خۆیان دەتوانن ئایندەی خۆیان دیاری بکەن و نەتەوە یەکگرتووەکان ئامادەیە بۆ پشتگیریکردنیان لە هەر هەنگاوێک بەرەو بەدیهێنانی ئەو خۆشگوزەرانییەی کە بە ڕاستی شایانیانە.
1 of 5

لێدوانی ڕۆژنامەوانی
١٩ ئازار ٢٠٢٣
ئەڵمانیا و یونیسێف هەوڵە هاوبەشەکانیان بۆ گەیشتن بە زیاتر لە یەک ملیۆن کەسی کەمدەست لە عێراق چڕتر دەکەنەوە
بەغدا، ١٥ی ئازاری ٢٠٢٣- حکومەتی ئەڵمانیا لەڕێگەی بانکی گەشەپێدانی ئەڵمانی KfW، هەوڵەکانی چڕكردووەتەوە بۆ پاڵپشتیکردنی یونیسێف بە بڕی ٣٥ ملیۆن یۆرۆ بۆ گەیشتن بە زیاتر لە یەک ملیۆن کەس لە عێراق لە نێویاندا گەڕاوەکان، ئەو عێراقییانەی لەبارێكی لاوازدان، ئاوارەکان، پەنابەرانی سوریا لەناو کەمپ و دەرەوەی کەمپەکان، کۆمەڵگای خانەخوێ و گرووپە پەراوێزخراوەکان.
ئەم هاوبەشییە، دەستڕاگەیشتنێکی دادپەروەرانە دەستەبەر دەكات بە کۆمەڵێک خزمەتگوزاریی کۆمەڵایەتیی بنەڕەتی بە شێوەیەکی بەردەوام، ئەمەش لە ڕێگەی بنیاتنانی خۆڕاگری و بەهێزکردنی سیستەمەوە. ئەم کۆمەکە، گەورەترین بەشداریی ئەڵمانیایە بۆ یونیسێف بۆ ماوەی ٢٠٢٠-٢٠٢٤ و پشتگیریی پێنج بواری سەرەکی دەکات: ئاو و ئاوەڕۆ و پاکوخاوێنی، خوێندن، پاراستنی منداڵان، پاراستنی کۆمەڵایەتی، و بەرپەرچدانەوەی کۆڤید-١٩.
لە ماوەی دوو ساڵی داهاتوودا، و وەک بەشێک لە هەوڵە هاوبەشەکان بۆ بەرپەرچدانەوەی گۆڕانی کەشوهەوا، ئەم کۆمەکە دەبێتە هۆی ئەوەی زیاتر لە یەک ملیۆن کەسی کەمدەست کە نیوەیان كچ و ئافرەتن، باشتر دەستیان بە خزمەتگوزاریی بەردەوام و یەكسانی ئاو و ئاوەڕۆ و بەرنامەکانی برەودان بە خاوێنی بگات؛ بە جۆرێک کە ئەم خزمەتگوزارییانە بە چەشنێكی سەلامەت بەڕێوەببردرێن و بەرگەی گۆڕانی كەش و هەوا بگرن.
جگە لەوەش، 332 هەزار منداڵ و گەنج بە گوێرەی ستانداردە نێودەوڵەتییەکان لە توندوتیژی و پێشێلكاری و چەوساندنەوە دەپارێزرێن؛ ئەمەش لە ڕێگەی خزمەتگوزاریی پێشگرتن و وەڵامدانەوەی پەیوەست بە پاراستنی منداڵان و توندوتیژی جێندەرییەوە بەدەست دێت کە چەند بابەتێک لە خۆدەگرێت؛ لە نێویاندا، دەستڕاگەیشتن بە دادپەروەری و ڕاهێنان و سەرپەڕستیی تایبەت بە خزمەتگوزاریی کۆمەڵایەتی و کەرتی دادپەروەری، و بەهێزکردنی ئاستی بەرگەگرتنی سیستەمە نیشتمانییەكان. وەك بەشێك لە پاڵپشتیكردن لە هەوڵە پەروەردەییەكان، ٧٥ هەزار منداڵ، لە نێویاندا منداڵانی دەرەوەی قوتابخانە، دەستیان بە خوێندنی سەرەتایی دەگات و ١٥٠٠ گەنج كە لە باری هەرەلاوازیدان، کارامەیی پێویست بەدەست دەهێنن بۆ ئەوەی بەشدارییەکی چالاکانە لە کۆمەڵگاکانی خۆیاندا بکەن.
سەرەڕای ئەوەش، وەک بەشێک لە پشتیوانیی ئەڵمانیا و یونیسێف بۆ پاراستن و گشتگیربوونی کۆمەڵایەتی، 10,000 منداڵی هەژار (4,000 لەوانە کچن) دەستڕاگەیشتنێكی باشتریان بۆ دەستەبەر دەبێت بە سیستەمی پەروەردە و پاراستنی منداڵان و خزمەتگوزارییەکانی پاراستنی کۆمەڵایەتی بە شێوەیەکی یەکخراو و گشتگیر، بە جۆرێک كە ئەم خزمەتگوزارییانە توانای وەڵامدانەوەی زەبر و زیانی چاوەڕواننەکراویان هەبێت.
شیما سێنگوپتا، نوێنەری یونیسێف لە عێراق رایگەیاند: "ئەم بەشدارییە لە ساتەوەختێكی هەستیاری پرۆسەی سەقامگیرکردنی عێراقدا هاتووە؛ ئەم کۆمەکە توانای ئەوەمان پێدەدات کە بۆ باشترکردنی ژیانی زیاتر لە یەک ملیۆن کەسی کەمدەست کە منداڵ و گەنجیان تێدایە، پاڵپشتیی حکومەتی عێراق بکەین ".
سێنگوپتا ئەوەشی زیادكرد كە: "وەبەرهێنان لە منداڵاندا وەبەرهێنانە لە ژیاندا. ئەمە نەك هەر دەبێتەهۆی شكاندنی بازنەی هەژاری، بەڵکو دەتوانێت داهاتووی وڵاتەکە رەنگرێژ بكات و سەقامگیری و خۆشگوزەرانی بۆ هەموو منداڵێک مسۆگەر بکات.".
مارتین یەیگەر، باڵیۆزی ئەڵمانیا لە عێراق رایگەیاند: "ئێمە ستایشی هەوڵەکانی یونیسێف دەکەین بۆ پشتگیریکردنی ئەو منداڵ و گەنجانەی لەباری لاوازیدان لە عێراقدا؛ لە نێویاندا ئەوانەی هێشتا لە ئاوارەییەکی ناچاریدا دەژین. دابینکردنی دەستڕاگەیشتن بە پەروەردەیەکی ئاست بەرز، بناغەی کۆمەڵگایەکی تەندروست و سەرکەوتوو دادەمەزرێنێت – ناتوانین سەركێشی بە لەدەستدانی نەوەیەکەوە بکەین. بەشداریکردن لە خۆشگوزەرانی منداڵان و گەنجان، ئەركێكی ئەخلاقی و ئابووری و کۆمەڵایەتییە کە حکومەتی ئەڵمانیا پێیەوە پابەندە."
د. ئانا جانكی، بەڕێوەبەری نیشتیمانی بانكی پەرەپێدانی ئەڵمانی رایگەیاند: "ئێمە هاوبەشییەكەمان لەگەڵ یونیسێف و حکومەتی عێراقدا بەرز دەنرخێنین کە ئامانج لێی باشتركردنی ژیانی ئەو منداڵ و ئافرەتانەیە کە لە باری هەر لاوازیدان. "
جگە لەمانەش، بەشێوەیەكی گشتی، هەوڵە هاوبەشەکان گرنگی بەوە دەدەن کە عێراق کاریگەرییەکانی پەتای کۆڤید- 19 لەسەر سیستەمی تەندروستی تێپەڕێنێت؛ لە نێویشیاندا، هەوڵەکانی گەیاندنی پەیامی هۆشیارکردنەوە و شێوازەکانی گۆڕانی رەفتاری و كۆمەڵایەتی بە 150 هەزار کەس و بەشداریکردن لە گەیاندنی ڤاكسینی كۆڤید-19 بە 60%ی ئەو کەسانەی كە دەتوانن وەریبگرن تا کۆتایی ساڵی ٢٠٢٤.
هاوتەریب لەگەڵ ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام و لە چوارچێوەی چارەسەرە بەردەوامەکان بۆ قۆناغی گواستنەوە لە كاری مرۆییەوە بەرەو خستنەگەڕی هەوڵەكانی گەشەپێدان لە عێراقدا، ئەم کۆمەکە بەشدار دەبێت لە هەوڵەکانی یونیسێف بۆ پشتگیریکردنی ئەو منداڵ و گەنج و ئافرەتانەی کە دوای چەندین ساڵ لە ململانێ لە باری هەرە لاوازیدان، ئەویش بۆ بەدەستهێنانی ئەنجامە بەکۆمەڵەکان کە دەبنەهۆی کەمکردنەوەی پێداویستییە مرۆییەکان بە شێوەیەکی بەردەوام و پایەدار لە وڵاتدا.
###
بۆ زانیاری زیاتر، تكایە پەیوەندی بكە بە:
میگیل ماتیوس مونۆز، بەرپرسی بەشی راگەیاندن و داكۆكیكردن، نووسینگەی یونیسێف، عێراق
ئێمەیڵ: mmateosmunoz@unicef.org
ئەلیكس ریبۆوڵ-سالز، تایبەتمەندی پەیوەندییەكان، یونیسێف لە عێراق
ئێمەیڵ: areboulsalze@unicef.org
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٠٩ ئازار ٢٠٢٣
لە ڕۆژی جیهانیی ئافرەتاندا، وەزارەتی ناوخۆی حکومەتی هەرێم و یونیسێف، بە پاڵپشتی ئاژانسی ئەمریكی بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی/ نووسینگەی كاروبارە مرۆییەكان، شوێنی گریمانەیی ئارام (لاها)یان خستەگەڕ بۆ ئافرەتان و کچان لە عێراقدا.
هەولێر، 08ی ئازاری 2023 – بە بۆنەی ڕۆژی جیهانی ئافرەتانەوە، وەزارەتی ناوخۆی حکومەتی هەرێمی کوردستان، بە هاوبەشی لەگەڵ یونیسێف، و بە پاڵپشتیی ئاژانسی ئەمریكی بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی/ نووسینگەی كاروبارە مرۆییەكان، و بە فەرمی 'لاها'، شوێنی گریمانەیی ئارامی ئەلیكترۆنییان بۆ ئافرەتان و كچان خستەگەڕ؛ ئەم پلاتفۆرمە دەرفەتێکە بۆ دەستەبەركردنی سەکۆیەکی ئەلیكترۆنی بۆ ژنان و کچان، لە نێویاندا ئەوانەی زۆرترین مەترسییان لەسەرە، تاوەكو بە شێوەیەكی سەلامەت و گونجاو لە رووی كەلتورییەوە، دەستیان بە زانیاری و پشتگیری و خزمەتگوزارییەکان بگات – تەنانەت کاتێک کە ناتوانن بگەنە شوێنێکی راستەقینەی سەلامەت.
لە رێورەسمی خستنەگەڕەكەدا، گوتاری رێكخراوە بەشداربووان و مەڵتیمیدیای پلاتفۆرمەکە پێشکەش کران و دەرئەنجامەكانی ڕاپرسیی سەکۆی یو-ریپۆرت (U-Report) تایبەت بە یونیسێف لەسەر دۆخی ژنان و کچان خرانە ڕوو.
ئەدیل خوضر، بەڕێوەبەری هەرێمیی یونیسێف بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا رایگەیاند” دەستەبەركردنی پانتاییەكی راستەقینەی سەلامەت بۆتە شادەماری ژیان بۆ زۆرێک لە کچان و ئافرەتان لە سەرتاسەری جیهاندا، كە ئەمەش بواریان ئەوەیان بۆ دەڕەخسێنێت کە دەستیان بە ئامۆژگاری تەندروستی دەروونی و جەستەیی بگات و هاوكاریان دەبێت لە بواری پەیوەندی و کۆمەڵێک خزمەتگوزاری و پاڵپشتی بۆ برەودان بە خۆڕاگرییان. بەڵام گرفتی دەستڕاگەیشتن بەو مانایە دێت کە دەكرێت ژمارەیەكی زۆر لە کچان و ژنان لەو خزمەتگوزارییە گرنگانە داببڕین و لەو پشتگیرییانە بێبەش بن کە جێگەی متمانەیانە – بە تایبەت كاتێك كە زۆر پێویستییان پێی دەبێت. یونیسێف و وەزارەتی ناوخۆ، پاڵپشت بە بودجەی ئاژانسی ئەمریكی بۆ پەرەپێدانی نێودەوڵەتی/ نووسینگەی كاروبارە مرۆیییەكان و بە هاوكاری لەگەڵ ئافرەتان و کچان، "لاها" یان دروستکردووە، كە شوێنێکی ئارامی ئەلیكترۆنییەوە بۆ ئەوان و لەلایەن ئەوانیشەوە بەڕێوەدەبرێت.“
بەڕێز رێبەر ئەحمەد، وەزیری ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان رایگەیاند: “لەم سەردەمە دا کە بە سەردەمی تەکنەلۆژیا دەناسرێت، حکۆمەتی هەرێمی کوردستان بە هاوکاریی هاوبەشەکانییەوە، هەولی باشی داوە بۆ بە دیجیتاڵکردنی ئەو خزمەتگوزارییانەی پێشکەش بە ئافرەتان دەکرێن. ئەمڕۆ لێرە کۆبووینەتەوە بۆ ڕاگەیاندنی پڕۆژەیەکی دیکەی گرنگ بە هاوکاریی یونیسێف و بە پشتگیریی ئاژانسی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا بۆ گەشەپێدانی نێودەوڵەتی لە گەل کونسوڵخانەی ئەمریکا لە هەولێر کە ئەویش بریتییە لە راگەیاندنی پلاتفۆرمێکی ئارامی تایبەت بە ئافرەتان بە شێوازی ئەلیکترۆنی کە تێیدا ئافرەتان دەتوانن دەستیان بە زانیاری تایبەت لە بوارەکانی تەندروستی وخۆپاراستن و یاسایی و جورەها خزمەتگوزارییەکانی تر بگات. حکومەت و رێکخراوەکان لە یەک شوێن کۆکراونەتەوە و ئەو خزمەتگوزارییانەی کە دەکرێت پێشکەش بە ئافرەتان بکرێت، بە ئاسانی بگەنە دەست ئەو ئافرەتانەی کە پێویستییان بە هاوکارییە.”
خاتوو کاری دەنڤەر، هەڵسوڕێنەری كاروبارەكانی جێگری بەرپرسی یەكەم لە كونسوڵخانەی ئەمریكا جەختی لەوە كردەوە كە: ”نووسینگەی كاروبارە مرۆییەكان ئامادەیە لە عێراقدا بەشداری بکات لە بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان و کچان. بە پاڵپشتی یونیسێف، ئاژانسی ئەمریكی بۆ پەرەپێدانی نێودەوڵەتی/ نووسینگەی كاروبارە مرۆییەكان پابەندە بە بەردەوامبوون لە پشتگیرییەکانی بۆ بەڕێوبەرایەتیی گشتیی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان و وەزارەتە حكومییە جێبەجێكارەكانی دیكە بۆ بنیاتنانی توانا تەکنیکییەكان و برەودان بە مافەکانی ئافرەتان و کچان بۆ بەشداریکردن لە هێنانەئارای چارەسەری درێژخایەنتر و بەردەوام بۆ توندوتیژیی جێندەری لە هەرێمی كوردستانی عێراقدا؛ ئێمە ستایشی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكەین بۆ پاڵپشتیكردنی لە پلاتفۆرمەكە، و بۆ كاركردنی لەسەر ئەو ئامرازانەی پاڵپشت دەبن بۆ یەكسانیی جێندەری."
ژمارەیەکی زیاتری ئافرەتان و کچان لە سەرتاسەری جیهاندا پێویستیان بە هاوکاری هەیە؛ بەڵام لە زۆرێک لەو شوێنانەی كەوتونوتە ژێر كاریگەریی بارە لە ناكاوەكانەوە- دەستەبەركردنی پشتگیری بۆ کچان و ژنان پرسێكی ئاڵۆز و پێشبینینەکراوە. جگە لە زیادبوونی مەترسییەکانی توندوتیژی جێندەریی، ئەم جۆرە بارودۆخانە دەبنەهۆی زیادبوونی ئەو بەربەستانەی کە ئافرەتان و کچان بۆ دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییەکان ڕووبەڕوویان دەبنەوە، ئەویش بەهۆی ئەو نەریتە کولتووریانەی کە جووڵە و دەستڕاگەیشتنیان بە خزمەتگوزارییەکانی ڕزگارکەری ژیان سنووردار دەکەن و ئەو بەرپرسیارێتییە ناوخۆیی و داب و نەریتانەی دەبنەهۆی گۆشەگیركردنیان لە ماڵەکانیاندا؛ یانیش ئەو شێوازانەی پاراستن کە لەلایەن کەسوکارەکانیانەوە دەگیرێنەبەر بۆ هەوڵدان بۆ پاراستنیان لە توندوتیژی. لە سەرتاسەری عێراقدا، هەڕەشە و ڕووداوەکانی توندوتیژی جێندەری دژی ئافرەتان و کچان درێژەیان هەیە؛ بەتایبەتی توندوتیژیی سێکسی، توندوتیژی لە لایەن هاوبەشی نزیك، توندوتیژیی خێزانی، قۆستنەوەی سێکسی، هەراسانکردن، هاوسەرگیریی پێشوەختە و هاوسەرگیریی زۆرەملێ.
بۆ ڕۆژی جیهانی ژنان، ڕاپرسییەکی ئەلیكترۆنی لە ڕێگەی یو-ریپۆرت لە عێراق ئەنجامدرا. ڕاپرسییەکە ئەوەی خستەڕوو كە لە ٤٨%ی بەشداربووان بەهۆی ڕەگەزەکەیانەوە ڕووبەڕووی بەربەست بوونەتەوە بۆ دەستڕاگەیشتن یان بەکارهێنانی تەکنەلۆژیا. جگە لەوەش، 80% ڕایانگەیاندووە کە بۆی هەیە برەودان بە هەمەجۆریی زیاتری جێندەری لە بواری پیشەسازی تەکنەلۆژیا، و تواناداركردنی خانمانی خاوەنکار، و دروستکردنی پانتایی ئارامی ئەلیكترۆنی بۆ ئافرەتان ڕۆڵێکی بەرچاو بگێڕێت لە پێشخستنی کواڵیتی جێندەریدا.
هەروەها ئەنجامەکانی ڕاپرسییەکە ئاماژەیان بەوە کردووە کە تەکنەلۆژیا کاریگەریی ئەرێنی لەسەر ژیان و کاری ئافرەتان داناوە لە رێی بەرفراوانكردنی دەرفەتەكانی دەستڕاگەیشتن بە خوێندن و دەستەبەركردنی بژاردەی سەركەوتویی کارکردن، هەروەها بە پێدانی پلاتفۆرمێك بۆ ئافرەتان و کچان بۆ گوزارشتكردن لە بۆچوونەکانیان و داکۆکیكردن لە مافەکانیان. لە بەرامبەردا، ئەنجامدەرانی یو-ریپۆرت ئاماژە بەو کاریگەرییە نەرێنییانە دەكەن كە دەكرێت تەکنەلۆژیا هەیبێت لەسەر ژیانی ئافرەتان و کچان، لەوانەش خۆزاڵكردنی ئەلیکترۆنی، هەراسانکردنی ئەلیكترۆنی و بەردەمیدان بە بۆچوونە چەقبەستووە جێندەرییەكان لە راگەیاندن و ڕێکلامەکاندا.
ناوەڕۆکی لاها بۆ کۆمەڵێک ئاستی خوێندەواری دارێژراوە، ئەویش بە گرتنبەری چەند شێوازێكی جیاواز، لەوانەش پۆدکاست، ڤیدیۆ، یارییە فێرکارییە سادەکان و دانانی دەنگ و خوێندنەوە بۆ دەقەکان. هەروەها دیزاینی پلاتفۆرمەکە خاوی و ناجێگیریی هێڵی ئەنتەرنێت لەبەرچاو دەگرێت.
لاها لەلایەن ئافرەتان و کچانەوە و بۆ خۆیان دروستکراوە و لە كۆمەڵگەدا بەڕێوەدەبردرێت، ئەویش لە لایەن ڕێکخراوە ناحکومییەکان، و ڕێکخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و ئەو ڕێکخراوانەی گەنجان سەركردایەتییان دەكەن کە ناوەڕۆک و ئەركەكانیان راگەیاندووە، بەلەبەرچاوگرتنی كەلێنی دیجیتاڵیی جێندەری.
ناوەڕۆکی بابەتەکانی پەیوەستە بە:
هاوکاری و خزمەتگوزارییەکان: لە نێویاندا جۆرەکانی خزمەتگوزاری، وەك بەڕێوەبردنی کەیس، تەندروستی، تەندروستی هزری و پاڵپشتی دەروونی و یاسایی؛ و چۆن پشتگیری لە ئافرەتان و کچانی دیكەی کۆمەڵگاکەت بکەیت؛ و چۆن ڕاستەوخۆ دەستت بگات بە پشتگیری یان هاوکاری
پەیوەندی و مافەکان: لەوانەش بڕیاردان و متمانە؛ ڕەزامەندی لە پەیوەندییەکاندا؛ ڕەزامەندی لە پێشکەشکردنی خزمەتگوزاریدا؛ تێگەیشتن لە جۆرەکانی توندوتیژی لەوانە هاوسەرگیری پێشوەختە و توندوتیژیی هاوبەشی نزیك.
جەستە و تەندروستی: لەوانەش دووگیانی و لەدایکبوون؛ سوڕی مانگانە و باڵغبوون؛ توێكاری مێینە و نێرینە
سەلامەتی و پاراستن: لەوانەش زانیاری لەسەر خۆپاراستن لەسەر هێڵی ئەنتەرنێت؛ پلاندانان بۆ سەلامەتی کۆمەڵگا؛ دانانی سنووربەندییەكان.
جگە لە لاها، یونیسێف بەردەوامە لە کارکردن لەگەڵ حکومەتی عێراقی فیدراڵ و حکومەتی هەرێم لە دامەزراندنی شوێنی ئارام بۆ ئافرەتان و کچان، ئەویش وەک ڕێچكەیەكی سەرەکی بۆ گەیشتن پێیان و دەستەبەركردنی زانیاریی سەرەکی و گرێدانەوەیان بە خزمەتگوزارییەکان و بنیاتنانی کارامەیی و پەیوەندی لەگەڵ هاوتاکانیان و پشتگیری بۆیان. لە عێراقدا، یونیسێف (11) هاوبەشی جێبەجێکاری ڕێکخراوی كۆمەڵگەی مەدەنی هەیە بۆ پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری بۆ ئافرەتان و کچان لە 9 پارێزگار کە زۆرترین پێویستییان بەم خزمەتگوزارییانە هەیە و تێیاندا کەلێنی بەرچاو لە خزمەتگوزارییەکاندا بەدی دەكرێت. سەرەڕای ئەوەش، یونیسێف پشتگیری لە زیادکردنی دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە گشتگیر و فرە کەرتییەکانی وەڵامدانەوەی توندوتیژیی جێندەری دەکات کە لەناو دامەرزراوە حکومییە بەردەستەکاندا جێگیرکراون، وەک دامەزراوە تەندروستییەکان و هەروەها ئەو ناوەندانەی کە لەلایەن بەڕێوبەرایەتیی گشتیی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ئافرەتان لە هەرێمی كوردستانی عێراق و یەکەکانی پاراستنی خێزان لە عێراقی فیدراڵی بەڕێوەدەبرێن. هەروەها لە ڕێگەی ئەم هاوبەشی و شوێن و پانتاییە ئارامانەوە، کار لەسەر پرۆژەکانی خۆپاراستن دەکرێت کە ئامانجیان گۆڕینی ئەو ڕەفتار و نەریتە کۆمەڵایەتی و جێندەرییانەیە کە زەمینەی بەردەوامبوونی نایەکسانیی جێندەری و توندوتیژی خۆش دەكەن. یونیسێف بە هەردوو شێوازی پانتایی و شوێنی جێگیری ئارام بۆ ئافرەتان و کچان و هەروەها تیمی گەڕۆكی پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری، کار بۆ زیادکردنی دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییەکان دەکات.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٠٨ ئازار ٢٠٢٣
پلانی خۆجێی ڕێگرێكردن لە توندڕەوریی توندوتیژ لە موسڵ و تەلەعفەر ڕاگەیەنرا
پلانەکان لە ماوەی ساڵی ڕابردوودا داڕێژراون بە ڕاوێژکاری ورد لەگەڵ دەسەڵاتدارانی نیشتمانی و پارێزگای نەینەوا و کۆمەڵگەی مەدەنی و لایەنە پەیوەندیدارەکانی کۆمەڵگا، بە پاڵپشتی ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ لە عێراق و بەهاوبەشی لەگەڵ ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی. هەر یەک لە پلانەکان ئەو پاڵنه ر و هۆکارە سەرەکییانە دیاری دەکات کە مەترسی توندڕەوی توندوتیژ زیاد دەکەن و ئەو پێشنیارەنەش دیاری دەکات کە خۆڕاگری بنیات دەنێن و بەپێی تایبەتمەندیەکانی هۆکارەکان داڕێژراون.
ڕێزدار عەلی عومەر، بەرپرسی لێژنەی لاوەکیی ڕووبەڕووبوونەوەی توندڕەویی توندوتیژ لە پارێزگای نەینەوا گوتی: “ڕۆڵی حکومەت ئامادەکردنی ژێرخانی پێویستە بۆ پاراستنی کۆمەڵگا لە توندڕەوی توندوتیژ. سەرنجی ئێمە لەسەر جێبەجێکردنی (ستراتیژی نیشتمانی بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندڕەوی توندوتیژی کە دەبێتە ريگه خوشكه ر بۆ تیرۆر) دەبێت لە نێوان هەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگادا، بە گرنگیدانی تایبە ت بە گەنجان و ژنان. هەروەها پێویستە سەرنجمان لەسەر یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی بێت، چونکە ئەوەی کە پارێزگای نەینەوا جوان دەکات فرەچەشنییەیەکەتی. ئێمە ئاواتەخوازین کۆمەڵگەیەکی یەکگرتوو بین، هەر وەک ڕۆژانی ڕابردوو”.
سەرۆکی نێردەی ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ لە عێراق، بەڕێز گیۆرگی گیگاوری ڕایگە یاند: "بەم پلانە خۆجێییانه ى کارکرن، کە یەکەمین سێ پلانن کە لە سەرانسەری وڵاتدا ڕابگەیەنرێن – ئێمە بە چاوی خۆمان دەبینین کە هەوڵە بەکۆمەڵەکانمان بەرهەمیان دەبێت. لەڕاستیدا، پلاندانانی خۆجێی کلیلی کاریگەربوونی پرۆژەکانی ڕووبەڕووبوونەوەی توندڕەوی توندوتیژە. ئەوەی کە وا دەکات ئەم هەوڵانە لەم واقیع و هەلومەرجە تایبەتانەوە هەڵبقوڵێت کە ڕووبەڕووی کۆمەڵگە هەمەچەشنەکانی عێراق دەبنەوە بریتییە لە پلاندانانی خۆجێیی."
ئەم پلانانەی کارکردن لەسەر بنەمای توێژینەوە ى داڕێژراون گشتگیرن و لەسەر بنه ماى لەخۆگرتنی سەرتاسەری کۆمەڵگا و یەکسانیی جێندەر و مافەکانی مرۆڤ داڕێژراون و شێوازێك کە ڕاستەوخۆ یارمەتیدەر بن لە بەدیهێنانی ئەو ئامانجانەی کە لە ستراتیژی نیشتمانی حکومەتی عێراقدا بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندڕەوی توندوتیژی کە دەبێتە ريگه خوشكه ر بۆ تیرۆردا هاتووە.
لە مەراسیمەکەدا کە بەرپرسانی حکومی لەسەر ئاستی قەزا و ناحیە و پارێزگاکان، نوێنەرانی زانکۆی موسڵ و کۆمەڵگەی مەدەنی تێیدا ئامادە بوون، دامەزراندنی دوو لیژنەی خۆجێیی بەرەنگاربوونەوەی توندڕەویی توندوتیژ لە هه ر يه ك له قەزاکانى موسڵ و تەلعەفەر ڕاگەیەندرا – کە ئەم دوو ناوچەیە هەردووکیان لە ماوەی بیست ساڵی ڕابردوودا بەشێوەیەکی سەرەکیی لەلایەن گرووپە توندڕەوەکانەوە کرابوونە ئامانجی توندوتيژی و توندڕەوی. لیژنە ل خۆجێیه كان بەرپرسیار دەبن لە جێبەجێکردنی پلانەکانی کارکردنی خۆجێیی لە قەزاکانی خۆیان، بە پشتیوانی تەکنیکی و تواناسازی لەلایەن ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ لە عێراق.
توندڕەوی توندوتیژی کاریگەریی کارەساتبارانەی لە عێراقدا هەبووە، لەوانە ئاوارەبوونی بەکۆمەڵ، وێرانکاریی بەربڵاو و قووڵبوونەوەی لێکترازانە کۆمەڵایەتییەکان. وەک بەشێک لە هەوڵەکانی بۆ چارەسەرکردنی هۆکارە بنەڕەتییەکانی کۆچی ناڕێک، ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ پابەندە بە پشتیوانیکردنی حکومەتی عێراق کە ڕێبازێکی لەخۆگرتنی تەواوی کۆمەڵگا و تەواوی حکومەت بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندرەوەیی توندوتیژ پەیڕەو دەکات، لەژێر ڕۆشنایی توێژینەوەیەکی توندوتۆڵ و پێشکەوتوو کە لەسەر بنەمای گشتاندنی پرەنسیپەکانی یەکسانیی جێندەر و مافەکانی مرۆڤ داڕێژراون.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٠٧ ئازار ٢٠٢٣
ناساندنی یاساکانی کار و دەستەبەری کۆمەڵایەتی بە خوێندکارانی زانکۆ لە هەرێمی کوردستانی عێراق
ھەولێر، ھەرێمی کوردستان (ILO News) ئەمڕۆ دووشەممە (ئازار 6)، وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی، و وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی ھەرێمی کوردستان، بە ھاوبەشی لەگەڵ ڕێکخراوی کاری نێودەوڵەتی، سیمپۆزیۆمێکیان لە ھەولێر سازکرد بۆ گفتوگۆکردن لەسەر هێنانە ناوەوەی یاساکانی کار و دەستەبەری کۆمەڵایەتی بۆ ناو پرۆگرامەکانی زانکۆ.
لە چالاکییەکەدا نوێنەرانی حکومەت، ئەندامانی پەرلەمان، خاوەنکار و سەندیکای کرێکاران، داڕێژەرانی سیاسەتی سەرەکی، ئەکادیمیستەکان و نوێنەری زانکۆکان، ناوەندەکانی پەرەپێدانی پیشەیی و چەند قەوارەیەکی دیکە کۆکردەوە.
گفتوگۆی پانێڵەکانی لەخۆگرتبوو سەبارەت بە گۆڕانی تێڕوانین و ئاسۆی دەرچووانی گەنج بەرەو دامەزراندن لە کەرتی تایبەت و هەندێک لە بەربەست و تەحەددییە سەرەکییەکان لەم ڕووەوە. هەروەها گفتوگۆکان تیشکیان خستە سەر گرنگی هێنانە ناوەوەی یاساکانی کار و دەستەبەری کۆمەڵایەتی بۆ ناو پرۆگرامەکانی زانکۆ و ئەو شێواز و میکانیزمانەی کە پێویستن بۆ دڵنیابوون لەوەی ئەم بابەتانە لە خوێندنی باڵادا دەوترێنەوە.
“دەستڕاگەیشتن بە هەلی کار و پەرەپێدانی تواناکانی گەنجانمان پرسێکی گرنگی نیشتمانییە” وەزیری خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی ئارام محەمەد قادر. هەروەها ئاماژە بەوەی کرد کە "ئێمە، لە وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی، هەموو هەوڵێک دەدەین بۆ پەرەپێدانی توانای گەنجان و دەرچووانی زانکۆکانمان، بۆ ئەوەی بتوانن کێبڕکێ لەسەر هەلی کار بکەن. لە ئێستادا کاردەکەین بۆ باشتر ڕێکخستنی ناوەڕۆکی مەنهەجەکان لەگەڵ پێداویستیەکانی بازاڕی کار، دڵنیابوون لەوەی کە پەیوەندییان بە کارامەیی پێویستی بازاڕی کارەوە هەیە.”.
بریکاری وەزیری کار و کاروباری کۆمەڵایەتی لە هەرێمی کوردستانی عێراق، زەکیە سید ساڵح ڕاگەیاند کە “ئەم بۆنەیە زۆر گرنگ بوچونکە هەماهەنگی نێوان هەردوو وەزارەت سەبارەت بە یاساکانی کار و دەستەبەری کۆمەڵایەتی گرنگییەکی زۆری هەیە و ئیمە لەم بارەیەوە یاداشتێکی لێکتێگەیشتنمان هەیە لە نێوان هەردوو وەزارەت” . دەشڵێت" بانگهێشتی هەموو هاوبەشە پەیوەندیدارەکان دەکەین بۆ بەهێزکردنی هەماهەنگییەکانیان، بەتایبەتی لە جێبەجێکردنی ئەم سیاسەتانە و هەروەها داوا لە ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کار دەکەین کە بەردەوام بێت لە پێشکەشکردنی پاڵپشتی تەکنیکی تایبەتمەندەکەی، بۆ ئەوەی بتوانین دڵنیابین لەوەی کە کرێکارانی کەرتی تایبەت و ئەوانەی کە بۆ خویان ئیش ئەکەن بە باشی پارێزراون”.
ناساندنی یاساکان بە دەرچووان ڕێگە بە خوێندکاران دەدات لە سوودەکانی ئاسایشی کۆمەڵایەتی تێبگەن و پشتگیرییەکی فراوانتر بۆ ڕووماڵکردنی ئاسایشی کۆمەڵایەتی لە نێوان کرێکارانی گەنج و هەروەها خەڵکی فراوانتردا بچێنن.
گفتوگۆکان بەشێکن لە هەوڵە بەرفراوانەکان بۆ درێژکردنەوەی ڕووماڵی دەستەبەری کۆمەڵایەتی و بەهێزکردنی پاراستن و گەرەنتی یاسایی بۆ کرێکاران و باشترکردنی ژینگەی کارکردن.
بە پشتیوانی یەکێتی ئەوروپا، ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کار لەگەڵ پێکهێنەرانی سێ قۆڵی خۆی - نوێنەری حکومەت، خاوەنکار و کرێکاران - هەروەها پەرلەمانتاران کاردەکات، بۆ پێداچوونەوە بە ڕەشنووسی یاسای خانەنشینی و دەستەبەری کۆمەڵایەتی. پێشکەوتنە سەرەکییەکانی ژێر ڕەشنووسی یاساکە بریتین لە درێژکردنەوەی ڕووماڵکردن بۆ کرێکارانی کەرتی نافەرمی، خۆبەخشەکان و خاوەن کارەکان. هەروەها یارمەتییە نوێیەکان بە هەموو کرێکارانی کەرتی تایبەت دەناسێنێت، بە شێوەی فەرمی و نافەرمی، وەک ئەوانەی پەیوەندییان بە منداڵبوون و بێکارییەوە هەیە.
هەروەها پشتگیری تەکنیکی پێشکەش کردووە لە پێداچوونەوە بە یاسای کاردا بۆ دڵنیابوون لەوەی یاساکە لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکان و باشترین پراکتیزەکاندا دەگونجێت. ئەم یاسایە لەماوەی ڕابردوودا لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەندکرا.
“ئێمە دەستخۆشی لە وەزارەتی کار و کاروباری کۆمەڵایەتی دەکەین بۆ ئەو پێشهاتەی ئەم دواییە لە پێوەندی لەگەڵ پەسەندکردنی یاسای کار لەلایەن پەرلەمانەوە، کە هەوڵدەدات بۆ پاراستنی کرێکاران و بەرزکردنەوەی بارودۆخی کار بەتایبەتی بۆ ژنان و گەنجان و چارەسەرکردنی کاری منداڵان، لەوانەش خراپترین شێوەکانی”. ڕێکخەری ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کار بۆ عێراق مەها قطاع.
قطاع زیادی کرد: "ناساندنی یاسای کار و یاسای دەستەبەری کۆمەڵایەتی بۆ ناو مەنهەجی زانکۆکان هەنگاوێکی نایاب و ناوازەیە بۆ بەرزکردنەوەی هۆشیاری دەرچووانی گەنج لەسەر مافەکانیان لە جیهانی کاردا".
هەنگاوی داهاتوو بریتی دەبێت لە پێشکەشکردنی پشتگیری تەکنیکی بۆ وەزارەتی خوێندنی باڵا و توێژینەوەی زانستی لە ئاسانکردنی دوو یاساکە لە نامیلکەیەکدا بۆ ئەوەی وەک کەرەستەی فێربوون بۆ خوێندکاران بەکاربهێنرێت. هەروەها ڕاهێنانی مامۆستایانی زانکۆ لە ئەنجامدانی دانیشتنەکان لەسەر یاسا و مافەکانی کار و ئاسایشی کۆمەڵایەتی.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٠٢ ئازار ٢٠٢٣
دووەم ساڵوەگەڕی یاسای ڕزگاربووانی ئێزیدی: ڕزگاربووانی ئێزیدی یەکەمین سوودەکانی یاسای قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووان وەردەگرن
یاسای قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووانی ئێزیدی چوارچێوەیەکی کارکردنی دانا بۆ دابینکردنی پاڵپشتی دارایی و جۆر و شێوەکانی دیکەی قەرەبوو بۆ ڕزگاربووان. لەوانەش: مووچەی مانگانە، پارچە زەوی، دەستگەیشتن بە چارەسەرە دەروونی و تەندروستییەکان و خزمەتگوزارییەکانی دیکە. پۆرتاڵی ئەم بەرنامە و ئەپلیکەیشنی پەیوەست بەم بابەتە لە ئەیلولی ساڵی ڕابردوو کەوتەکار و تا ئێستا ٣٨٤ ڕزگاربوو پشتڕاستکردنەوەیان بۆ کراوە و ڕەزامەندی وەرگرتنی ئەو قەرەبووەیان بۆ دەرچووە.
لە ڕێوڕەسمی پێدانی قەرەبووەکەش کە لە ئۆفیسی بەڕێوەبەرایەتییەکە لە شاری موسڵ بەڕێوەچوو، بە ئامادەبوونی ئەندامانی لێژنەی یاسای قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووانی ئێزیدی لەنێویشیاندا بەڕێوەبەری گشتی کاروباری ڕزگاربووان سەراب ئیلیاس بەڕەکات، ٢٤ ڕزگاربوو (٢١ ئافرەت، ٣ پیا، کە هەموویان ئێزیدین) کارتی بانکی ئەو قەرەبووەیان وەر گرت کە ئێستا دەتوانن لەڕێگەی ئەم کارتە بانکییەوە مووچەی مانگانەیان لە حکومەت وەرگرن. ئەم قەرەبوو دابەشکردنەش بەردەوام دەبێت هاوکات لەگەڵ بەردەوامبوونی لیژنەی یاسای قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووان لە پێداچوونەوە بە داوا و دۆسییەی ڕزگاربووان تا سوودمەندبن.
بەڕێوەبەری گشتی کاروباری ڕزگاربووان سەراب ئیلیاس بەڕەکات گوتی: "ئێمە زۆر خۆشحاڵین کە دووم ساڵوەگەر پەسەندکردنی یاسای ڕزگاربووانی ئێزیدی بە دابەشکردنی ئەم کارتە بانکییانە بۆ یەکەم گرووپی ڕزگاربووان یاد بکەینەوە. ئەم کارتانە وا دەکات ڕزگاربووان مانگانە خۆیان لە ڕێی بانکەوە وەربگرن. کاری بەڕێوەبەرایەتییەکەمان بەدەوام دەبێت بە ئاراستەی جێبەجێکردنی تەواوەتیی ئەم یاسای ڕزگاربووانی ئێزیدی کە قەرەبووکردنەوە دیار دەکات بۆ رزگاربووان لە هەردوو ڕەگەز و لە کۆمەڵگەیت ئێزیدی و شەبەک و تورکمان و مەسیحی."
سەرۆکی نێردەی گشتی ڕێکخراوی نێودەڵەتی کۆچ لە عێراق، بەڕێز جۆرجی گیگاوری گوتی "ئەمە یەکەمین سوودی بەرجەستەیە کە ڕزگاربووان لەم یاسایەی دەیبینن، ئەمەش چرکەساتێکی گرنگی جێبەجێکردنی ئەم یاسایەیە و چوونە ناو قۆناغێکی بەرفراوانتری پڕۆسەی دادپەروەرییە. هەروەک چۆن ئێمە ڕۆڵێکی گەورەمان بینی لە دانانی پۆڕتاڵی داواپێشکەشکردنی قوربانیان، بە هەمان شێوە ڕێکخراوەکەمان بەردەوام دەبێت لە پاڵپشتیکردنی حکومەتی عێراق لە قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووان تا ئەو رادەیەی لە توانادا بێت بۆ قەرەبووکردنەوەی زەرەر و زیانە ماددی و دەروونی و جەستەییەکانیان کە لە ئەنجامی ئەو جینوسایدەوە دووچاری بوونەتەوە، بەم هۆیەشەوە بتوانن برینەکانیان ساڕێژ بکەن، بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان و بگەنە چارەسەرە هەمیشەییەکانی ئاوارەبوونیان"..
مەنال، یەکێک لە ڕزگاربووانی شنگال و ئەندامی تۆڕی دەنگی ڕازگاربووان کە لە مەراسیمەکە بوو گوتی: ئ"ەمڕۆ من هەستێکی خۆشم هەیە لەبەر ئەوەی هەنگاوێکی بەرجەستە دەبینم بە ئاراستەی جێبەجێکرنی یاسای ڕزگاربووانی ئێزیدی. ئەمڕۆ کە ئەم کارتە وەردەگرم، من هەموو ئەو ناخۆشییانەم بیر دێتەوە کە ئێمەی ڕزگاربووان چەشتووومانە لە دەست داعش و هەروەها ئەو چەندان سالەی چاووەڕوانی دادپەروەریمان کردووە. من زۆر خۆشحالم کە ئەمڕۆ لێرەم و ئەم پاڵپشتییە دەبینم لە حکوومەتی خۆمان. هیوادارم کە ئەم هەنگاوە جێبەجێکردنی تەواوی قەرەبووەکانی دی بە دوادا بێت کە لە یاساکە ئاماژەیان پێ کراوە."
ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ لە عێراق لە کارکردن لەگەڵ ئەم بەڕێوەبەرایەتییە بەردەوام دەبێت بۆ بەهێزکردنی تواناکانی لە جێبەجێکردنی یاسای قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووان، ئەمەش لەڕێگەی بنیاتنانی توانا، ڕێنمایی تەکنیکی و هونەری، هاوکارییکردنی ماددی و پەیوەندیکردن بە ڕزگاربووان و ئەو کۆمەڵگانەی زەرەر و زیانیان بەرکەوتووە، هەروەها هاوڵاتییان بە گشتی. ئەم پڕۆگرامەش بەپاڵپشتی حکومەتەکانی شانشینی هۆڵەندا و ئەڵمانیا ئوسترالیا و شانشینی بەریتانیا و ئاژانسی گەشەپێدانی نێودەوڵەتی (USAID)ی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ڕێکخراوی کردار لە دژی توندوتیژی سێکسی لە ململانێدا UN Action جێبەجێ دەکرێت.
ئەو ڕزگاربووانەی کە دانیشتووی عێراقن دەتوانن داواکاری بۆ سوودمەندبوون لە چوارچێوەی ئەم یاسایە پێشکەش بکەن ڕاستەوخۆ لەڕێگەی پێشکەشکردنی داواکارییەکەیان لە پۆرتاڵی ئۆنڵاینی بەڕێوەبەرایەتیەکە، یان لەڕێگەی ڕێکخستنی چاوپێکەوتنی ڕووبەڕوو لەئۆفیسی سەرەکی بەڕێوەبەرایەتیەکە لەشاری موسڵ، یان لە هەر یەکێک لە لقەکانی دیکەی بەڕێوەبەرایەتیەکە تا لە کاتی چاوپێکەوتنەکە فۆڕمی داواکارییەکەیان پێشکەش بکەن. هەروەها لەماوەکانی داهاتووش دا ئەو ڕزگاربووانەی کە لە دەروەی عێراق دەژین ئەوانیش دەتوانن داواکاری بە ئۆنڵاین پێشکەش بکەن.
لە ڕێوڕەسمی پێدانی قەرەبووەکەش کە لە ئۆفیسی بەڕێوەبەرایەتییەکە لە شاری موسڵ بەڕێوەچوو، بە ئامادەبوونی ئەندامانی لێژنەی یاسای قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووانی ئێزیدی لەنێویشیاندا بەڕێوەبەری گشتی کاروباری ڕزگاربووان سەراب ئیلیاس بەڕەکات، ٢٤ ڕزگاربوو (٢١ ئافرەت، ٣ پیا، کە هەموویان ئێزیدین) کارتی بانکی ئەو قەرەبووەیان وەر گرت کە ئێستا دەتوانن لەڕێگەی ئەم کارتە بانکییەوە مووچەی مانگانەیان لە حکومەت وەرگرن. ئەم قەرەبوو دابەشکردنەش بەردەوام دەبێت هاوکات لەگەڵ بەردەوامبوونی لیژنەی یاسای قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووان لە پێداچوونەوە بە داوا و دۆسییەی ڕزگاربووان تا سوودمەندبن.
بەڕێوەبەری گشتی کاروباری ڕزگاربووان سەراب ئیلیاس بەڕەکات گوتی: "ئێمە زۆر خۆشحاڵین کە دووم ساڵوەگەر پەسەندکردنی یاسای ڕزگاربووانی ئێزیدی بە دابەشکردنی ئەم کارتە بانکییانە بۆ یەکەم گرووپی ڕزگاربووان یاد بکەینەوە. ئەم کارتانە وا دەکات ڕزگاربووان مانگانە خۆیان لە ڕێی بانکەوە وەربگرن. کاری بەڕێوەبەرایەتییەکەمان بەدەوام دەبێت بە ئاراستەی جێبەجێکردنی تەواوەتیی ئەم یاسای ڕزگاربووانی ئێزیدی کە قەرەبووکردنەوە دیار دەکات بۆ رزگاربووان لە هەردوو ڕەگەز و لە کۆمەڵگەیت ئێزیدی و شەبەک و تورکمان و مەسیحی."
سەرۆکی نێردەی گشتی ڕێکخراوی نێودەڵەتی کۆچ لە عێراق، بەڕێز جۆرجی گیگاوری گوتی "ئەمە یەکەمین سوودی بەرجەستەیە کە ڕزگاربووان لەم یاسایەی دەیبینن، ئەمەش چرکەساتێکی گرنگی جێبەجێکردنی ئەم یاسایەیە و چوونە ناو قۆناغێکی بەرفراوانتری پڕۆسەی دادپەروەرییە. هەروەک چۆن ئێمە ڕۆڵێکی گەورەمان بینی لە دانانی پۆڕتاڵی داواپێشکەشکردنی قوربانیان، بە هەمان شێوە ڕێکخراوەکەمان بەردەوام دەبێت لە پاڵپشتیکردنی حکومەتی عێراق لە قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووان تا ئەو رادەیەی لە توانادا بێت بۆ قەرەبووکردنەوەی زەرەر و زیانە ماددی و دەروونی و جەستەییەکانیان کە لە ئەنجامی ئەو جینوسایدەوە دووچاری بوونەتەوە، بەم هۆیەشەوە بتوانن برینەکانیان ساڕێژ بکەن، بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان و بگەنە چارەسەرە هەمیشەییەکانی ئاوارەبوونیان"..
مەنال، یەکێک لە ڕزگاربووانی شنگال و ئەندامی تۆڕی دەنگی ڕازگاربووان کە لە مەراسیمەکە بوو گوتی: ئ"ەمڕۆ من هەستێکی خۆشم هەیە لەبەر ئەوەی هەنگاوێکی بەرجەستە دەبینم بە ئاراستەی جێبەجێکرنی یاسای ڕزگاربووانی ئێزیدی. ئەمڕۆ کە ئەم کارتە وەردەگرم، من هەموو ئەو ناخۆشییانەم بیر دێتەوە کە ئێمەی ڕزگاربووان چەشتووومانە لە دەست داعش و هەروەها ئەو چەندان سالەی چاووەڕوانی دادپەروەریمان کردووە. من زۆر خۆشحالم کە ئەمڕۆ لێرەم و ئەم پاڵپشتییە دەبینم لە حکوومەتی خۆمان. هیوادارم کە ئەم هەنگاوە جێبەجێکردنی تەواوی قەرەبووەکانی دی بە دوادا بێت کە لە یاساکە ئاماژەیان پێ کراوە."
ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ لە عێراق لە کارکردن لەگەڵ ئەم بەڕێوەبەرایەتییە بەردەوام دەبێت بۆ بەهێزکردنی تواناکانی لە جێبەجێکردنی یاسای قەرەبووکردنەوەی ڕزگاربووان، ئەمەش لەڕێگەی بنیاتنانی توانا، ڕێنمایی تەکنیکی و هونەری، هاوکارییکردنی ماددی و پەیوەندیکردن بە ڕزگاربووان و ئەو کۆمەڵگانەی زەرەر و زیانیان بەرکەوتووە، هەروەها هاوڵاتییان بە گشتی. ئەم پڕۆگرامەش بەپاڵپشتی حکومەتەکانی شانشینی هۆڵەندا و ئەڵمانیا ئوسترالیا و شانشینی بەریتانیا و ئاژانسی گەشەپێدانی نێودەوڵەتی (USAID)ی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ڕێکخراوی کردار لە دژی توندوتیژی سێکسی لە ململانێدا UN Action جێبەجێ دەکرێت.
ئەو ڕزگاربووانەی کە دانیشتووی عێراقن دەتوانن داواکاری بۆ سوودمەندبوون لە چوارچێوەی ئەم یاسایە پێشکەش بکەن ڕاستەوخۆ لەڕێگەی پێشکەشکردنی داواکارییەکەیان لە پۆرتاڵی ئۆنڵاینی بەڕێوەبەرایەتیەکە، یان لەڕێگەی ڕێکخستنی چاوپێکەوتنی ڕووبەڕوو لەئۆفیسی سەرەکی بەڕێوەبەرایەتیەکە لەشاری موسڵ، یان لە هەر یەکێک لە لقەکانی دیکەی بەڕێوەبەرایەتیەکە تا لە کاتی چاوپێکەوتنەکە فۆڕمی داواکارییەکەیان پێشکەش بکەن. هەروەها لەماوەکانی داهاتووش دا ئەو ڕزگاربووانەی کە لە دەروەی عێراق دەژین ئەوانیش دەتوانن داواکاری بە ئۆنڵاین پێشکەش بکەن.
1 of 5
نوێترين سهرچاوهكان
1 / 11
سەرچاوەکان
٣١ تشرینی یەکەم ٢٠٢٢
سەرچاوەکان
٢٢ کانونی یەکەم ٢٠٢١
سەرچاوەکان
٠٣ تشرینی یەکەم ٢٠٢١
سەرچاوەکان
٠١ تشرینی یەکەم ٢٠٢١
1 / 11