نوێترين
چیڕۆک
٠٨ ئەیلوول ٢٠٢٤
بووژاندنەوەی ژیان: تواناسازیی ئافرەتان لە رێگەی کاری کشتوکاڵییەوە لە کامپی پەنابەرانی گەویلان
بۆ زانیاری زیاتر
چیڕۆک
٢٩ ئاب ٢٠٢٤
وێرکشۆپی نووسینگەی مافەکانی مرۆڤ سەبارەت بە "بەهێزکردنی ڕێوشوێنە یاسایی و دامەزراوەییەکان بۆ سووککردنی کاریگەریی گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر مافەکانی مرۆڤ"
بۆ زانیاری زیاتر
ڤيديۆ
٢٤ ئاب ٢٠٢٤
کلیک بۆ "لایک"... یان بۆ گەشەی درێژخایەن: چۆن هەندێک گەنجی عێراقی ئامڕازی دیجیتاڵی بۆ بوونە نمایندەی گۆڕان بەکار دەهێنن؟
بۆ زانیاری زیاتر
نوێترين
ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام له عيراق
ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام بانگەوازێکی نیشتمانین بۆ کارکردن لە پێناو کۆتاییهێنان بە هەژاری و پاراستنی ژینگە و کەشوهەوای گۆی زەوی و هەروەها بۆ دڵنیابوونیش لەوەی کە دانیشتوان لە هەموو شوێنێک لە ئاشتی و خۆشگوزەرانی بەهرەمەندن. ئەمانە ئەو ئامانجانەن کە نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق کاریان لەسەر دەکات.
بڵاوکراوە
١٠ تەمووز ٢٠٢٤
United Nations in Iraq | Annual Results Report 2023
The United Nations Country Team (UNCT) in Iraq, composed of 23 UN Agencies, Funds and Specialized Programmes, is dedicated to supporting Iraq’s journey towards achieving the Sustainable Development Goals (SDGs). Guided by the principle of Leaving No One Behind, the UNCT, under the leadership of the Deputy Special Representative of the UN Secretary-General and Resident and Humanitarian Coordinator, employs evidence-based actions and specialized expertise to enhance the lives and livelihoods of all Iraqis, with a particular focus on the most vulnerable and marginalized communities.
The operational blueprint of the UNCT is encapsulated in the United Nations Sustainable Development Cooperation Framework (UNSDCF) 2020–2024, which lays out the shared development objectives of the UN in Iraq. This framework is pivotal, outlining five strategic priorities ranging from achieving social cohesion, protection and inclusion to promoting natural resource management and climate change resilience. The overall aim is to achieve inclusive and sustainable economic growth and efficient institutional services.
Integrating the humanitarian, development and peace nexus within its collective work, the UNCT is aligned with Iraq’s Vision 2030, the Kurdistan Regional Government’s Vision for the Future and the National Development Plan, among other strategic documents. This synergy ensures that the UN’s efforts are harmonized with national priorities and strategies, marking a transition from humanitarian assistance to sustainable development and peacebuilding, firmly rooted in the commitment to leave no one behind.
The operational blueprint of the UNCT is encapsulated in the United Nations Sustainable Development Cooperation Framework (UNSDCF) 2020–2024, which lays out the shared development objectives of the UN in Iraq. This framework is pivotal, outlining five strategic priorities ranging from achieving social cohesion, protection and inclusion to promoting natural resource management and climate change resilience. The overall aim is to achieve inclusive and sustainable economic growth and efficient institutional services.
Integrating the humanitarian, development and peace nexus within its collective work, the UNCT is aligned with Iraq’s Vision 2030, the Kurdistan Regional Government’s Vision for the Future and the National Development Plan, among other strategic documents. This synergy ensures that the UN’s efforts are harmonized with national priorities and strategies, marking a transition from humanitarian assistance to sustainable development and peacebuilding, firmly rooted in the commitment to leave no one behind.
1 of 5
چیڕۆک
٢٨ ئایار ٢٠٢٤
پەیامی ماڵئاوایی لە جێنین هێنیس-پلاسخارتەوە
ئاواتەخوازم سوپاس و پێزانینی بێپایانی خۆم بۆ هەموو عێراقییەکان و بەتایبەتی ئەوانەی چاوم پێیان کەوتووە و لەگەڵیاندا کارم کردووە، دەرببڕم.لە ماوەی پێنج ساڵی ڕابردوودا، من زۆر سەرسام بووم بە بەخشندەیی و میوانداریی گەلێك کە هەرگیز لە دابونەریتی پێشوازیکردن لە خەڵکی بیانی و یارمەتیدانی ئەوانەی پێویستیان بە یارمەتییە دانەبڕوان، هەتا ئەگەر کاریگەریی لەسەر ئاسوودەیی و کاتی خۆشیان هەبێت. من زۆر شت فێربووم لە گوێگرتن لە ژنان و پیاوانی عێراقی کە بە شانازییەوە مێژووی خۆیان ڕوون دەکردەوە. هەرچەندە زۆرێك لەوانە ڕووبەڕووی ئاڵنگاریی سەرخت بوونەتەوە، بەڵام زۆرجار گەشبینییەك بۆ ڕۆژانی داهاتوو دەدرەوشایەوە. ئەوان پێشوازییان لە من و هاوکارانی دیکەی نەتەوە یەکگرتووەکان کردووە لە شارۆچکە و ماڵەکانیاندا، بانگهێشتیان کردووین بۆ بەشداریکردن لە ژەمێك یان بۆنەیەك و هەرگیز دەرفەتێکیان لەدەست نەدا بۆ نمایشکردنی کولتوورە دەوڵەمەند و جوانییە بێئەندازەکەی عێراق. لە سەرانسەری وڵاتدا، بە هەرێمی کوردستانیشەوە، خەڵکی بێشومار لە هەموو تەمەنێکدا بە شێوەیەکی خۆڕسك هیوا و ئاواتی هاوبەشیان هەبووە. بۆیە من هیچیان لەبیر ناکەم.هەروەها بەڕاستی کۆبوونەوە و گفتوگۆیە پیشەگەرانەکان بەرزدەنرخێنم کە لەگەڵ ژمارەیەکی زۆر لە هاوبەشەکانمان هەمانبووە، هەر لە نوێنەری کۆمەڵگەی مەدەنی و ئەکادیمی و سەرۆك عەشیرەت و سەرکردە ئاینییەکانەوە تا دەگاتە دەسەڵاتدارانی ناوخۆیی و پارێزگا و نیشتمانی و دادوەر و بەرپرسانی ئەمنی و سیاسەتمەداران. شایەنی باسە کە تێڕوانین و دیدگاکانیان زۆر شتیان فێرکردین و ڕێنمایی کارەکانمانیان کردووە. لە هەندێك لەو کۆبوونەوانەدا تاکەکان جیاوازی ڕۆژانەیان وەلاوەدەنا بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ عێراق لە کاتە گرنگەکاندا. هەموو ئەو جۆرە پەیوەندییانە کاریگەرییەکی نەسڕاوەی لەسەر من بەجێهێشتووە و بێگومان هەرچەند سووپاسگوازی دامودەزگاکانی حکومەتی عیراق بم هێشتا کەمە، کە لە ڕێگەی هەوڵە بێوچانەکانیانەوە کارەکانی ئێمەیان ئاسانتر کردووە و کارمەندان و ئۆپەراسیۆنەکانی نەتەوە یەکگرتووەکانیان پاراستووە.هیچ کام لەمانە ئەوە ناگەیەنن کە نەتەوە یەکگرتووەکان دووربووە لە ڕەخنەکان - هەندێکیان ڕەوا بوون، هەندێکیان تەنها لەسەر بنەمای تێڕوانینێکی هەڵە بووە سەبارەت بەوەی ئێمە کێین و چی دەتوانین و چی ناتوانین بکەین. بەڵام قسەکردن لەگەڵ ئەو کەسانەی کە لە بەهاکانی ڕێکخراوەکە و ئەوەی کە ئەو ڕێکخراوە چی دەگەیەنێت تێگەیشتوون، زۆر دڵخۆشی کردووین. وەك زۆر جار وتوومە نەتەوە یەکگرتووەکان عەسای سیحراوی لانییە. لە کۆتاییدا هاوسەنگی نێوان ململانێ و ئاشتی یان هەژاری و خۆشگوزەرانی بەندە بە ئیرادەی سیاسی دەوڵەتەکانەوە. بەڵام ئەگەر بتوانین گۆڕانکاری لە ژیانی مرۆڤەکاندا بکەین، ئەوا شایەنی ئەوەیە هەنگاو بنێین و بەردەوام بین لە هەوڵدان. لە کۆتاییدا، نەتەوە یەکگرتووەکان یەك کاری لەپێشینەی سەرەکی لە ناوەڕۆکی خۆیدا هەیە: پێشخستنی ئاشتی و خۆشگوزەرانی بۆ هەمووان – بەبێ گوێدانە جیاوازیی لایەنگیری یان باوەڕ یان پاشخان یان نەتەوە.دیسانەوە دەمەوێت سوپاس و پێزانینی بێپایانی خۆم بۆ ئەو هاوکاریی و پاڵپشتییە میهرەبانانە دەرببڕم کە پێشکەش بە یونامی و بنەماڵەی فراوانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق و بە من بە تایبەتی کراوە.هەربژی عیراق
1 of 5
چیڕۆک
١٢ کانونی یەکەم ٢٠٢٣
نوێنەری تایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عیراق ئامادەی هاوشێوەکاریی ڕۆژی هەڵبژاردن بوو
ئەمڕۆ خاتوو جینین هێنیس-پلاسخارت، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و بەرپرسی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاریی عیراق (یونامی)، بەشداریی لە ھاوشێوەکردنی پرۆسەکانی ڕۆژی ھەڵبژاردن کرد کە لەلایەن کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراقەوە بەڕێوەچوو.
ھاوشێوەکردنەکە نمایشێکی گشتگیری ھەموو ئەو ئامێرە ئەلیکترۆنیانەی لەخۆگرتبوو کە لە ڕۆژی ھەڵبژاردندا بەکاردەهێنرێن، وەك ئامێری پشتڕاستکردنەوەی دەنگدەران، سکانەری ژماردنی دەنگەکانی بنکەکانی دەنگدان، ئامێری گواستنەوەی ئەنجامەکان و کامێراکان. ئەم ھاوشێوەکردنە بە سەرکەوتوویی ئەنجامدرا و ئامادەی تەکنیکیی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عیراقی بۆ ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی پارێزگاکان پیشاندا، کە بڕیارە لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣دا ئەنجام بدرێت.
بەگوێرەی ئەرکی پێسپێردراوی لە ساڵی ٢٠٢٣، یونامی هەڵدەستێت بە پێدانی ڕاوێژکاری و هاریکاریی و پشتیوانیکردن لە کارەکانی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عیراق. یونامی چاودێریی یاخود ووردبینی هەڵبژاردنەکانی ١٨ی کانوونی یەکەم ناکات، لەبەرئەوە لەو پێگەیە نیە کە بتوانێت هەڵسەنگاندن بۆ چۆنیەتی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەکان بکات.
1 of 5
چیڕۆک
١٠ تشرینی یەکەم ٢٠٢٣
Briefing to the UN Security Council, SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert |10 October 2023 (As Delivered)
Today we are roughly one year on from the formation of Iraq’s current Government, under the leadership of Prime Minister Mohammed Shia al-Sudani. Now, since its inception, several important steps and promising initiatives have emerged. To name but a few:
Long-awaited reforms in the banking and finance sectors are now underway. One example is the launch of an electronic platform for foreign currency sales, which demonstrates the Government’s commitment to both transparency and efficiency.
A new Iraq Fund for Development has been established. This, coupled with the change ushered in by the recently adopted federal budget, has the potential to spur private sector investment.
The passing of a new law on social security means that, for the first time, allIraqi workers can benefit from public entitlements, such as health insurance, as well as maternity and unemployment benefits.
And, as most of you will know, a trailblazing initiative for regional infrastructure, known as the Development Road Project, was launched some months ago.
Meanwhile, Iraq is taking further steps towards leveraging its own natural resources more effectively and responsibly, thereby aiming to reduce energy waste and shore up its energy independence.
Also, and importantly, to address the concerning issue of rapid drug proliferation, the Government has developed a National Strategy for the Prevention of Narcotics and Psychotropic Substances, among other measures.
Now, Mr. President, I already briefly mentioned the recently adopted federal budget.
It charts an ambitious course for the country until the end of 2025 and includes allocations with the potential to address critical needs, such as infrastructure development and reconstruction.
Notably, this budget represents the highest proportionate allocation to the delivery of social services yet – which (hopefully) will expand access to healthcare, education and a number of other essential public services.
To cut a long story short: with last year’s gains in political stability and an ambitious federal budget in hand, Iraq is well positioned to seize the many opportunities in front of it.
That said, and as we all know, the country’s complex and (at times) fast-evolving environment also means that this is not an easy feat, let alone a given.
Corruption is still pervasive. And combatting it, as the Prime Minister recently said, is something the Government “has been working on, is still working on and will continue to work on”. He rightly added: “Without fighting corruption, we will not be able to implement our economic vision and development programs”.
And, true, the Government has made admirable commitments. From efforts to, for instance, increase transparency around custom revenue collection to pursuing the extradition of individuals implicated in the theft of federal resources. And a new campaign, called “Where did you get this?”, has seen the Federal Integrity Commission audit the financial records of electoral candidates.
At the same time, it is clear that the intricate web of graft and vested interests, built up in Iraq over decades, will not be dismantled overnight. Especially when those who stand to lose can draw from myriad financial, political and security resources – creating the community of collusion I have referred to in previous briefings.
Also, and as spelled out numerous times, Iraq’s economic structure is in a precarious place, heavily reliant on oil and a public sector so big that it is simply unsustainable.
And although steps taken so far surely signal positive momentum, further structural reforms are going to be critical. Otherwise, a thriving private sector with high levels of employment will remain elusive.
Now, all of this must be understood alongside Iraq’s rapidly growing population – with predictions that it could double over the next three to four decades.
Why am I saying this? Because with more Iraqis coming of age without corresponding job opportunities or advances in quality of life, it is not difficult to see where this trend may go: the embers of discontent could flare up easily – again and again.
Climate change and water scarcity are, of course, other obvious threat multipliers. This past summer, again, temperatures in Iraq exceeded 50 degrees Celsius. And last June, IOM recorded almost 14,000 families as internally displaced because of drought conditions across 10 of Iraq’s governorates.
Needless to say: if left unaddressed, this is only the beginning of a rather nightmarish situation. Hence, it is for good reasons that the Government has made the issue of water security one of its top priorities.
Another issue that should not be underestimated: feelings of exclusion, marginalization, and stigmatisation. Now, why does this matter for stability in Iraq? Because if these sentiments are left to simmer, among other spillover effects, people will (again) become vulnerable to extremist propaganda.
I am, of course, aware of the ongoing efforts by the Government to end displacement. But further progress on enabling people to return to their areas of origin, including Jurf al-Sakhr and Sinjar, remains critical.
Equally important is much-needed momentum to enact legislation on enforced disappearances, as well as the amendment to the Amnesty Law.
A further topic that cannot be overlooked is the influence of non-state armed actors in certain areas, which not only undermines confidence in the state but also creates an environment of fear and anger.
Mr. President.
The Government continues to proactively engage with countries throughout the region on issues related to energy, water, economic cooperation and security. Important, as regional partnerships and integration are obvious catalysts for stability in Iraq - and beyond.
Now, within this context, I wish to highlight the implementation of the Iraq-Iran security agreement. Great efforts have been made by Iraq, including the Kurdistan Region, to secure its borders. And further work to sustain these achievements is ongoing.
All sides consider long-term security as essential, and we can only emphasize Iraq’s genuine commitment to the agreement.
Now, as I said on many occasions, this is the way to go about addressing security concerns: through dialogue, joint committees and the actual implementation of agreements – all, of course, in accordance with international law.
With this in mind, I wish to express hope that Iraq and Türkiye will also embark on a sustainable way forward. Türkiye’s security concerns are well understood. And, on that note, Mr. President, I wish to echo the Secretary-General’s condemnation of the recent terrorist attack in Ankara.
In saying this, constant cross-border attacks are a risky way to advance interests - and one with numerous adverse effects. We therefore welcome ongoing efforts on the activation of bilateral committees between Iraq and Türkiye aimed at addressing border security concerns.
And, of course, Mr. President, I cannot talk about stability in the region without mentioning the unprecedented and horrendous developments in Israel and the Occupied Palestinian Territory, which have already had a catastrophic human toll and could impact the entire region.
Now, still focusing on the region, Mr. President, I would also like to flag a recent decision of Iraq’s Federal Supreme Court regarding the 2012 agreement between Iraq and Kuwait regulating navigation in the Khor Abdullah waterway.
Taking into account the separation of powers, Iraq’s government has meanwhile made its commitment to the principles of international law, and its respect for bilateral agreements and UN resolutions, crystal clear.
Legitimate concerns have been expressed by Kuwait and the GCC. Given the priority attached by the Iraqi Government to dialogue as a means to finding solutions, as well as its commitment to maintaining positive relations with its neighbours, I hope and expect that cooperation and good neighbourliness will prevail.
Bearing in mind the risks of miscalculation and escalation, it is essential to resolve this matter expeditiously. Also important is the continuation of talks to demarcate the rest of the maritime border.
Mr. President, with regards to Baghdad-Erbil relations: to discuss the Kurdistan Region’s financial challenges, a high-level delegation from the Kurdistan Regional Government, headed by its Prime Minister Masrour Barzani, visited Baghdad on 14 September.
Soon after, Iraq’s Council of Ministers agreed to provide financial relief in the form of ‘loans’ for the next three months. This enables the KRG to pay, for the time being, the salaries of its public servants.
A positive development, and frankly speaking, it was overdue. That said, the agreement is temporary in nature and therefore not enough. Hence, more and urgent work lies ahead so as to avoid a new period of uncertainty for the Region’s public servants.
Now, I said this in past years and will repeat it now: civil servant salaries should be shielded from political disagreements. Like any other Iraqi civil servant, those working in the Kurdistan Region have families to look after and obligations to fulfil.
In August 2020, I highlighted in my briefing to the Council that the lack of specificity in Iraq’s 2005 Constitution continued to shape the debate between Baghdad and Erbil.
With the situation persisting today, what does this mean?
It means that 18 years have gone by without an agreement on the gradual enhancement of the federal system; 18 years without a sustainable framework for natural resource distribution or disputed territories; 18 years without laws delineating rights and obligations. Instead, we continue to witness constant ad hoc crisis management.
So, what I am essentially saying is that, 18 years on from the Constitution’s adoption, it is imperative to move to comprehensive and solid solutions.
As for the Sinjar Agreement, Mr. President, I regret to inform you that no progress has been made. Sadly, instead, we continue to witness different power competitions in which non-state armed actors have the upper hand.
Recent events in Kirkuk, resulting in a number of deaths and injuries, are also of concern. While the situation has calmed down for now, the precariousness of this context cannot be overlooked.
As you know, in past years, UNAMI has facilitated dialogue sessions among the representatives of Kirkuk’s components. And we are still convinced that an agreement can be reached. But for that to happen, it is imperative that the needs of people are prioritized over political gain.
Of course, the Provincial Council Elections on 18 December are of great importance as well. Especially because Kirkuk has not seen local elections since 2005.
Mr. President, something else. Previously you heard me say that the Kurdistan Region’s parliamentary elections are long overdue.
Initially scheduled for October 2022, they were postponed to November this year, and recently further delayed to the 25th of February next year.
To state the obvious: we expect all parties to ensure that this new election date will not again fall victim to internal political strife. With the current administration in a caretaker capacity, the Region’s democratic process must prevail. There is so much at stake.
On a different note, Mr. President. As any other Member State, Iraq has committed – through its Constitution and international human rights treaties – to protect the fundamental rights of all its citizens, without discrimination. This point bears repeating in light of recent debates on the use of universally accepted terms.
Turning to the issue of Al-Hol returnees: last month, a further 173 households returned to Iraq. In other words, Iraq continues to serve as an example for other states with nationals in Al-Hol.
Now, there is no denying it, challenges on the ground abound. The accessibility of core civil and identity documents, in particular their timely issuance, must be addressed as a matter of priority.
And, as Iraq grapples with the vast needs of returnees and host communities, the criticality of continued international support cannot be overemphasized.
Mr. President, zooming in on the issue of missing Kuwaiti and third-country nationals and missing Kuwaiti property – including the national archives.
The adoption of innovative DNA technology by the Government of Kuwait has led to the identification of one more missing person. I extend my deepest condolences to the family involved.
I further welcome the long-anticipated handover by Iraq to Kuwait of 22 genetic profiles that were discovered in March 2022 in Najaf. The regular exchange of genetic data is much needed to shed light on the fate of those still missing.
And of course, we continue to engage the Government of Iraq on the retrieval of missing Kuwaiti property, including the national archives. Swift and decisive action is now needed.
Mr. President, in closing: I can only emphasize the importance of Iraq’s upcoming Provincial Council elections. For many reasons, including the stepping up of service delivery; they represent a critical imperative for all Iraqis.
As a former politician I know how tempting it is to go all out in an election campaign, but things get ugly - and even risky - if campaigns turn into platforms whipping up rage or fear about others.
Therefore, all actors - be they at the national or regional level – are therefore called upon to play their part in maintaining stability in the run up to the December elections. And this should include efforts to counter mis- and dis-information.
With the Government now one full year into its tenure, driving forward the many good plans which Iraq has committed to remains a collective responsibility.
Mr. President, a final word, as I cannot conclude without acknowledging the devastating fire in al-Hamdaniya last month, which claimed the lives of over 100 people. We again convey our sincere condolences.
Thank you very much.
1 of 5
ڤيديۆ
٢٠ حوزەیران ٢٠٢٣
Remarks by SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert | Role of Media/Social Media in Countering Hate Speech
Opening remarks by the Special Representative of the United Nations Secretary-General for Iraq and Head of the United Nations Assistance Mission for Iraq (UNAMI), Ms. Jeanine Hennis-Plasschaert, at the event on Dialogue on Hate Speech Role of Media/Social Media in Countering Hate Speech, organized by the UNAMI Human Rights Office, held in Baghdad on Tuesday, 20 June 2023. In addition, SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert’s remarks is also available on the UNIraq website at the following links:
English: https://bit.ly/3pdVVxP
Arabic: https://bit.ly/44aoQS6
Kurdish: https://bit.ly/4463ky7
1 of 5
چیڕۆک
٠٨ ئەیلوول ٢٠٢٤
بووژاندنەوەی ژیان: تواناسازیی ئافرەتان لە رێگەی کاری کشتوکاڵییەوە لە کامپی پەنابەرانی گەویلان
لەناو جەرگەی هەرێمی کوردستانی عێراق، بە دووری ٤٧ کیلۆمەتر لە باکوری رۆژئاوای هەولێر و لە بەشێکی دوورەدەستی باشوری رۆژهەڵاتی پارێزگای دهۆك، کامپی پەنابەرانی گاویلان هەڵکەوتووە. زیاتر لە (١١،٠٠٠) پەنابەری سوری لە ئەم کامپەدا نیشتەجێ کراون کە یەکێکە لە هەرە دابڕاوترین ئەو کامپانەی لە هەرێمی کوردستانی عێراقدا هەن. کامپی گاویلان رووبەڕووی چەندین بەربەستی وەك گرفتە کۆمەڵایەتی و ئابورییەکان و رێژەی بەرزی بێکاری بووەتەوە. لەم دواییانەدا، ئەم گرفتانەش بە هۆی لێشاوی هێنانی (٤٥٥) خێزان (کۆی ٢،٠٦٢ کەس) زیاتر بوون، دوای ئەوەی دووچاری دووبارە راگواستن هاتن بە هۆی داخستنی کامپی بەردەڕەش لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٤دا. لەناو ئەم پاشخانەی نەهامەتی و دڵەڕاوکێدا، تروسکاییەك لە هیوا و دەرفەت وەدەرکەوت – کە بریتییە لە پرۆگرامێکی راهێنان لەسەر کاری کشتوکاڵی بە پشتیوانی حکومەتی یابان و رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدانی پیشەسازی (یونیدۆ).ئەم دەستپێشخەرییە لە ماوەی ٢٠٢٣-٢٠٢٤ تواناسازیی ئافرەتانی پەنابەری سوری لە کامپی پەنابەرانی گاویلان لە هەرێمی کوردستانی عێراق دەکاتە ئامانج. لەسەر بنەمای پرۆگرامێکی سەرکەوتوو کە لە ساڵی ٢٠١٨ ئەنجام دراوە، رێکخراوی یونیدۆ دەستپێشخەرییەکەی فراوانتر کرد بۆ ئەوەی ژمارەیەکی زۆرتری ئافرەتی کەمدەرامەت بگرێتەوە. پرۆژەکە بەشێکە لە پرۆژەیەکی فراوانتری رێکخراوی یونیدۆ لەژێر ناوی "پاڵپشتیی کتوپڕی بژێوی لەپێناو کەمکردنەوەی قەیرانی ناسەقامگیری ئاسایشی خۆراك بۆ گروپە لاوازەکانی خەڵك لە عێراق"، کە بە دەستکراوەییەوە لەلایەن حکومەتی یابانەوە پاڵپشتیی دارایی دەکرێت. بۆ زۆرێك لە ئافرەتانی گاویلان، ژیان بووەتە زنجیرەیەك لە گرفتی قورس. لە پێش پرۆژەکەدا، ئافرەتانی وەك رەفاعە یوسف عەلی، وەك ئافرەتێکی تەنیای ٤٦ ساڵ کە دایکی پێنج منداڵە، هیچ چارەیەکی نەبوو جگە لەوەی کە بۆ چەند کاتژمێرێکی زۆر و تاقەتپڕوکێن لە کێڵگەکانی دەوروبەری کامپەکە کاری پەتاتەچنین بکات بەرانبەر بە دەستهەقێکی کەم بە رۆژانەی (١٠،٠٠٠) دیناری عێراقی – کە دەکاتە نزیکەی (٧.٦٠) دۆلاری ئەمریکی. ئەم دەرامەتەش بە زۆر بەشی تەنها پێداویستییە بنەڕەتییەکانی دەکرد و، جگە لەوەش هیچ هەستی بە سەقامگیری یان هیوایەك بۆ ئایندەی خێزانەکەی نەدەکرد.رەفاعە، کە لە بەردەڕەشەوە هێنرابووە گاویلان دوای ئەوەی کەمپەکە نۆ مانگ پێش ئێستا داخرا، وەك پەتی رزگاری تەماشای ئەم پرۆژەیەی رێکخراوی یونیدۆی دەکرد. "بە تامەزرۆییەوە چاوەڕێی زایینی بزنەکان دەکەم،" بە زەردەخەنەیەکی پڕ لە هیواوە باسی دەکرد. "پلانم وایە گیسك و بزنە زیادەکان بفرۆشم یان سوود لە گۆشتەکانیان وەربگرم و، بەرهەمە شیرەمەنییەکانیان لە شیر و ماست و پەنیر بفرۆشم. ئەمەش یارمەتیم دەدات لەوەی ژیانێکی باشتر بۆ منداڵەکانم دابین بکەم." پاش ئەنجامدانی چاوپێکەوتن لەگەڵ ئافرەتە هەرە لاواز و کەمدەستەکانی کامپی گاویلان، لە نێویشیاندا ئەوانەی لە کامپی بەردەڕەشەوە هێنرابوون، بە تایبەتیش دایکە سەڵتەکان و ئەو سەرۆك خێزانانەی مێردەکانیان هێندە نەخۆشن ناتوانن کار بکەن، رێکخراوی یونیدۆ (٥٣) ئافرەتی هەڵبژارد بۆ ئەوەی لەم دەستپێشخەرییەی کاری کشتوکاڵی بەشدارییان پێ بکرێت.ئەم دەستپێشخەرییە وەها ئامادە کراوە پشتیوانییەکی گشتگیر پێشکەش بە ئافرەتەکان بکات، ئەمەیش بە دەستپێکردن بە پرۆگرامێکی راهێنانی چڕ بۆ ماوەی شەش رۆژ. راهێنانەکە گشت لایەنەکانی بەخێوکردنی بزنی لەخۆ گرتبوو – لە بنەماکانی دامەزراندنی کێڵگەی بەخێوکردنی بزنەوە بگرە تا دروستکردنی پەناگە و کۆلیتەی بەخێوکردنی بزن و، پێدانی ئالیك و خواردن و چارەکردنی دۆخی تەندروستیان. ئافرەتەکان فێری ئەوە کران چۆن چاودێریی کار و گیسكەکان بکەن و، شیریان پێ بدەن و، چاودێریی بزنە ئاوسەکان بکەن و، بەرهەمەکانی شیر و گۆشتیان ئامادە بکەن و، چارەی نەخۆشی و دۆخە لەناکاوەکانیان بکەن. هەروەها، راهێنان لەسەر پاکژی و چارەسەرکردنی پاشماوەکان پێدرا و، سەربارەی ئەوەش کۆمەڵێك شارەزایی تایبەت بە بەڕێوەبردنی کاریان پێ بەخشرا وەك ئەژمارکردنی بودجە و، هەڵگرتنی تۆمارەکان و، بەستەبەندیکردن و، بەبازاڕکردن و، فرۆشتنی بەرهەمەکانیان. لە پاش راهێنانەکە، هەر ئافرەتێك و دوو سەر بزن، کە هەندێکیان ئاوس بوون و، دوو گیسکیان پێ درا. هەروەها بەشی چەندین مانگ ئالیك و هەموو کەرەستە و ئامرازێکی شیردۆشین و بەرهەمهێنانی بەرهەمە شیرەمەنییەکانیانیشیان وەرگرت. بۆ دڵنیابوون لەوەی کە بزنەکان بە باشی چاودێری دەکرێن، خانێکی ناوەندیی دابەشکراو بەسەر ژووری تایبەت بۆ بزنەکانی هەر ئافرەتێك دروست کرا، ئەمەیش بە تەواوی پێداویستییەکانی وەك ئاخووڕ، تەویلەیەکی تایبەت بە تەگەکان (بزنە نێرەکان)، ژوورێکی خزمەتگوزاری و، کۆگایەك. ئەم خانە ژینگەیەکی لەبار و رێکوپێك بۆ بەخێوکردنی بزن بە شێوەیەکی کارامە پێشکەش دەکات. بۆ ئەسمەهان ساڵح عەلی، کە ئافرەتێکی ٤٧ ساڵ و دایکی دوو کچە لە کاتێکدا مێردەکەی بەدەست نەخۆشییەوە گیرۆدە بووە، پرۆژەکە دەرفەتێکە بۆ دابینکردنی پشتیوانیی زیاتر بۆ خێزانەکەی. روونی کردەوە کە، "زۆر دڵخۆش بووم بۆ ئەم پرۆژەیە هەڵبژێردرام پاش ئەوەی لەلایەن رێکخراوی یونیدۆوە چاوپێکەوتنم لەگەڵدا ئەنجام درا. من ئاژەڵم خۆش دەوێت و، ئەم پرۆژەیە منداڵەکانیشم فێر دەکات ئاژەڵیان خۆش بووێت." هەروەها باسی لەوەش کرد کە منداڵەکانی چێژ لە هاوکاریکردنی لە چاودێریکردنی بزنەکان وەردەگرن. ئەسمەهان خۆی فێری ئەوە بووە ماست و پەنیر لە شیری بزن دروست بکات و پلانی وەهایە دروستکردنی ئەم بەرهەمانە فراوانتر بکات دوای ئەوەی ژمارەی بزنەکانی زیاتر دەبن. کاریگەریی پرۆژەکە سنوری سوودمەندە تاکەکەسەکانی تێپەڕاند بەوەی کە پشتیوانی لە هەستێکی بەهێزتری یەکێتی و پەیوەندیی کۆمەڵایەتی لەناو کامپەکە دەکات. بۆ ویسال عەبدولڕەحمان ئالوسکان و مێردەکەی، سولێمان مەلا محەمەد، هەردووکیان تەمەن ٥٢ ساڵ، پرۆژەکە لە کاتێکی ناسکدا گەیشت. سولێمان تازە نەشتەرگەریی کردنەوەی دڵی بۆ ئەنجام دراوە و، بژێویی خێزانەکەی بەسەر ویسالدا بەجێ هێشتووە. "ئەم راهێنانە زۆر یارمەتیدەرە و، ئێستا زۆر سوپاسگوزارم کە بزنی خۆم هەیە،" ویسال ئاوای ووت و، سولێمان ئەمەی بۆ زیاد کرد، "رێکخراوی یونیدۆ رێگایەکی روونی بۆمان دانا و، ئەمەیش دەستەبەری ئەوە دەکات سوودەکانی پرۆژەکە بۆ کۆمەلگاکەی خۆمان بێت."لەگەڵ پێشوەچوونی پرۆژەکە، ئەوە روون بوویەوە کە پرۆژەکە لەوە زیاترە کە تەنها هۆیەکی پەیداکردنی دەرامەت بێت؛ بگرە بووەتە هۆکارێك بۆ بووژاندنەوەی ژیانەکان و بەهێزکردنی پەیوەندییە کۆمەڵگەییەکانیش. ئەو ئافرەتانەی کامپی بەردەڕەش و گاویلان، کە پێشتر بەیەکدی بێگانە بوون، ئێستا پێکەوە کار دەکەن و، یارمەتیی یەکدی دەدەن لە چاودێریکردنی بزنەکانیان و پاڵپشتیی یەکدی دەکەن لە گەشەپێدانی کارەکانیان. "هاوکاریکردنی نێوان ئافرەتەکان بووەتە هۆی پتەوبوونی پەیوەندییەکانیان،" یەحیا مەناف ئەحمەد، فەرمانبەرێکی مەیدانی لە کامپەکە وەهای تێبینی کرد. راهێنانەکە خاڵێکی وەرچەرخان بوو بۆ نەهامەتییەکانی ژیانی بێریبان مەعسوم مەلا خەلیلی ٣٦ ساڵ. خۆی بە تەنها بەرپرسە لە دابینکردنی بژێویی خێزانەکەی، بێریبان پرۆژەکە وەك دەرفەتێك دەبینێت بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی سەربەخۆ بژێویی خێزانەکەی دەستەبەر بکات، بێ ئەوەی پشت بە هەر یارمەتییەکی پێشکەشکراو لەلایەن کامپەکە یان حکومەتەوە ببەستێت. "ئەم پرۆژەیە دەرفەتی ئەوەم پێ دەدات خێزانەکەم بەڕێوە ببەم بە بێ ئەوەی پشت بە هاریکارییەکان ببەستم،" ئەو بە چاوی پڕ ئومێدەوە وەهای ووت. بێریبان پلانی ئەوەی هەیە کارەکە بەرەو بەرهەمهێنانی ماست و پەنیر پەرە پێبدات، بەو ئامانجەی دەرامەتێکی جێگیر بۆ خێزانەکەی دروست بکات. مەهدیە قەنجۆ مەحمود، وەك ئافرەتێکی ٥٠ ساڵە کە دووچاری رەنج و نەهامەتیی زۆر بووەتەوە لە پاش دیارنەمانی مێردەکەی لە شاری دیمەشقی سوریا بە زیاتر لە ١١ ساڵ لەمەوبەر، هیوایەکی نوێی لەم پرۆژەیەدا دۆزییەوە. "ئەم پرۆژەیە بە راستی گرنگە، بە تایبەتی کە رانە بزنەکانمان گەورەتر دەبێت،" وەهای باس کرد. "مەبەستم ئەوەیە شیر و ماست و پەنیر بفرۆشم بۆ ئەوەی بژێوی منداڵەکانم دابین بکەم." لەوەتەی مێردەکەی شوێنبزر بووە، مەهدیە خۆی بووەتە تەنها نان پەیداکەری هەردوو کچەکەی، کە ئێستا تەمەنیان ١٤ و ١٥ ساڵە. ئەم پرۆژەیە جۆرە ئامانجێکی نوێی پێ بەخشی و هۆکارێکی دایە دەستی بۆ ئەوەی بە هۆیەوە پاڵپشتیی خێزانەکەی بکات. سەرکەوتنی ئەم دەستپێشخەرییەی کاری کشتوکاڵی بێ تێبینی بەسەر بەڕێوەبەرایەتیی کامەپەکەدا تێپەڕ نەبوو. "ئێمە پێزانینی گەورەمان بۆ ئەم پرۆژەیەی یابان و یونیدۆ هەیە و، پرۆژەکە زۆر گرنگە بۆ بەردەوامیدان بە بژێویی خێزانەکان لە کامپەکەدا،" عیماد عوسمان ساڵح، جێگری بەڕێوەبەری کامپەکە وای باس کرد. "پرۆژەکە نەك تەنها دەرامەت دابین دەکات، بەڵکو پەیوەندییە کۆمەڵگەییەکان و توانای سازانیشیان پتەوتر دەکات."بۆ پاڵپشتیکردنی سوودمەندان، رێکخراوی یونیدۆ پشتی بە یارمەتییەکانی ساڵح، ناسراو بە "ئەبو عومەر" بەست، کە پیاوێکی بەساڵاچووی دونیادیدەیە و ئەزموونی زۆری لە بەخێوکردنی بزندا هەیە. ئەبو عومەر لە سوریا پێش ئەوەی بۆ هەرێمی کوردستان هەڵبێت گەلە بزنێکی بۆ خۆی هەبوو، پشتیوانییەکی بەنرخ بۆ پرۆژەکە پێشکەش دەکات لە رێگەی چاودێریکردن و پاسەوانیکردنی خانی بزنەکان و یارمەتیدانی ئافرەتەکان لە هەر بابەتێك بێتە پێشەوە و وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارانەی کە رەنگە لێی بکەن. ئەزموونەکەی و ویستی خۆی بۆ یارمەتیدانی کەسانی دیکە زۆر گرنگە بۆ سەرخستنی پرۆژەکە. ئەم دەستپێشخەرییەی کاری کشتوکاڵی لە کامپی گاویلان زۆر لە چیرۆکێکی سەرکەوتوو زیاترە؛ بەڵگەیەکە لەسەر هێزی خۆڕاگری و توانای سازان و، هێزی کۆمەڵگاکە و هاریکارییە نێودەوڵەتییەکان. لە رێگەی دەستپێشخەرییە بەئامانجکراو و هەمیشەییەکانی پەرەپێدان، حکومەتی یابان و رێکخراوی یونیدۆ وەرچەرخانێکیان لە ژیانی ئافرەتە پەنابەرە سورییە کەمدەستەکان هێناوەتە ئاراوە، ئەمەیش بە دابینکردنی ئامراز و زانیاری و سەرچاوەی پێویست بۆیان لەپێناو بەدیهێنانی سەربەخۆیی ئابوری و باشترکردنی کواڵیتیی ژیانیان. پرۆژەکە هەروەها پشتیوانیی زیاتری سەقامگیری خۆراك و جیگیریی ئابوری لە کامپی گاویلان دەکات، ئەمەیش بە پێشکەشکردنی رێگایەکی کرداری بۆ باشترکردنی ئایندەی ئەو ئافرەتە خۆڕاگرانە و خێزانەکانیان. بۆ زانیاری زیاتر، تکایە پەیوەندی بکە بە:ئيزومي ئوكاوا ، هەماهەنکاری نێودەوڵەتی پرۆژەکانئیمەیڵi.ogawa@unido.org :
1 of 5
چیڕۆک
٢٩ ئاب ٢٠٢٤
وێرکشۆپی نووسینگەی مافەکانی مرۆڤ سەبارەت بە "بەهێزکردنی ڕێوشوێنە یاسایی و دامەزراوەییەکان بۆ سووککردنی کاریگەریی گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر مافەکانی مرۆڤ"
ئۆفیسی مافەکانی مرۆڤی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاری عێراق (یونامی) وێرکشۆپێکی یەک ڕۆژەی لەسەر "بەهێزکردنی ڕێوشوێنە یاسایی و دامەزراوەییەکان بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر مافەکانی مرۆڤ" بە هاوکاری لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕێکخست. لە چالاکییەکەدا 29 کەس (11 ژن و 18 پیاو) لە وەزارەت و بەڕێوەبەرایەتی و و بەشە پەیوەندیدارەکانی حکومەتی هەرێم بەشداربوون. ئامانجی وێرکشۆپەکە دامەزراندنی تۆڕێکی پەیوەندیدار بە بابەتی کەشوهەوا بوو لە نێوان دەسەڵاتداران و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، ئەمەش بۆ داکۆکیکردن لە پەرەپێدانی سیاسەت و یاسادانانی تایبەت بە گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر بنەمای مافەکانی مرۆڤ بۆ هەرێمی کوردستانی عێراق. بەشداربووان ڕێوشوێنی کۆنکرێتی و پلانی کارکردنیان پێشنیار کرد بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر مافەکانی مرۆڤ. خاتوو بەیان سامی عەبدولڕەحمان، ڕاوێژکاری پێشکەوتووی سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان بۆ پەیوەندییەکانی دەرەوە و گۆڕانی کەشوهەوا، و بەرپرسی ئۆفیسی مافەکانی مرۆڤی یونامی لە هەولێر، بەڕێز زەفیرودین، پێشوازییان لە هەوڵە هاوبەشەکانی یونامی و حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد بۆ بەرەوپێشبردنی پاراستنی مافەکانی مرۆڤ لە کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا.
1 of 5
چیڕۆک
٢٠ ئاب ٢٠٢٤
خزمەتگوزاریی سەرپەرشتییە
ستراتیژیی ژینگەی کردەکانی ئاشتیی سەر بە بەشی پشتگیریکردنی ئۆپەراسیۆنەکان (DOS)، نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاری عێراق (UNAMI) نمونەیەکی چاکە لە جێبەجێکردن . پاڵپشت بە خۆتەرخانکردنی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاری عێراق (UNAMI) بۆ پاراستنی ژینگە و لێهاتوویی کارپێکردن و بە پشتگیریی ناوەندی خزمەتگوزاریی جیهانیی نەتەوە یەکگرتووەکان (UNGSC)، نێردەکە پێشکەوتنێکی گەورە بەدەست دەهێنێت لە گواستنەوە بۆ وزەی نوێبووەوە، هاوکات تێچوونەکان کەم دەکاتەوە و بەشداری لە میراتێکی ئەرێنی دەکات.لە میانەی دانانی سیستەمی وزە - نوێ بووەوەکان کە چەندین سەرچاوەی وزە تێکەڵ دەکات، یونامی دەتوانێت ساڵانە 5 گێگاوات وزەی پاک بەرهەم بهێنێت ئەمەش نزیکەی نیوەی بەکارهێنانی وزە ساڵانەیەتی و پاشەکەوتکردنی نزیکەی نیو ملیۆن دۆلار ساڵانەشی لێدەکەوەێتەوە .سوود وەرگرتن لە وزەی خۆر پشتبەستنی یونامی بە سەرچاوە تەقلیدییەکانی وزە کەم دەکاتەوە و توانای وزە - نوێ بووەوەکان لە ناوچەکەدا دەردەخات. بە بەکارهێنانی تەکنەلۆژیای تۆڕە بچووکەکان(مایکرۆگرید) ، یونامی ئامادەکاریی دەکات بۆ چارەسەرکردنی کێشەی گۆکردنی وزە کە لە کۆتاییدا بۆ چارەسەرکردنی ئامادەیە چارەسەری عەمبارکردنی وزە دابمەزرێنێت کە لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی بەسەرچوونی مۆلیدەی دیزل (لە ئێستادا، مۆلیدەی دیزل وەک سەرچاوەی دووەمی وزەی یەدەگ دەمێنێتەوە و پاتریش وەک یەدەگی یەکەم. ئەم ڕێوشوێنانە تەواوکەری هەوڵەکانی بەڕێوەبردنی وزەی بەردەوامی یونامین ، لە ڕێگای باشترکردنی بەکارهێنانی وزە لە هەموو دامەزراوەکاندا ، هەروەها پەسەندکردنی کردارەکانی کاریگەری وزە و برەودان بە کەلتووری هۆشیاری ژینگەیی لە نێو کارمەنداندا. هەروەهائەم پرۆگرامە توانای زیادەڕەوی وزەی هەیە بۆ ناو تۆڕی ناوخۆیی. هەروەهائەم لە توانای دایە وزەی زیادە بنێرێتە ناو تۆڕی ناوخۆیی. ئامانجی ئەم بۆچوونە پێشکەوتووانە بەهێزکردنی ژێرخانی وزەی ناوخۆیی و بەجێهێشتنی میراتێکی ئەرێنی لە کۆمەڵگەی خانەخوێدا بەبێ تێچوونی زیادە. ئامانجیئەم ڕێبازە ئایندە ئامێزە بریتیە لە پتەوکردنی ژیرخانی وزەی خۆماڵی و هەروەها جێهێشتنی میراتێکی ئەرێنی لە کۆمەلگای خانەخوێدا بە بێ هەر جۆرە تێچووەیەک . وەکو پاڵپشتییەک بۆ تێڕوانین و پابەندییەکانی یونامی بە بەردەوامی ، یەکەی پشتگیریی تەکنیکی ژینگەیی سەر بە ناوەندی خزمەتگوزاریی جیهانیی نەتەوە یەکگرتووەکان (ETSU)یارمەتی بەرەوپێشچوونی ئەم هەوڵانە دەدات . لەمبارەیەوە بەڕێز دێڤید ساگینادزێ ، بەرپرسی کاروباری ژینگەیی لە یونامی ڕوونی کردەوە " یونامی لە ناوچەیەک کار دەکات نیگەرانیی ژینگەیی لە ئاستێکی ترسناک دایە . بۆیە ئێمە هەنگاوی بوێرانە دەهاوێژین بۆ کەمترکردنەوەی شوێن پێی ژینگەییمان. بەرپرسیارێتی من بریتییە لە پێشکەشکردنی پاڵپشتی و جێبەجێکردنی دەستپێشخەرییەکان شانبەشانی نووسینگەی بەرپرسی پالپشتی نێردە (OCMS) لەپێناو باشترکردنی ئەدای ژینگەیی نێردەکە. بەرپرسیارێتی من بریتییە لە پێشکەشکردنی پاڵپشتی و جێبەجێکردنی دەستپێشخەرییەکان شانبەشانی ئۆفیسی پاڵپشتی ئەرکی سەرەکی (OCMS) بۆ باشترکردنی ئەدای ژینگەیی ئەرکەکە. ئامانجی نێردەکە وەدەستهێنانی ئامانجە بەرزخوازەکانە بۆ بەشداریکردن لە ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام ((SDGs . ئەم ئامانجانە بریتین لە زیادکردنی پشکی وزە - نوێ بووەوەکان بۆ رێژەی 50٪ ی کۆی خواستی ئەرکەکە و گواستنەوە و هەنگاونان بەرەوە هیچ بەفیڕۆنەدانی پاشماوەکان لە زبڵخانەکان و کەمکردنەوەی بەکارهێنانی ئاوی سازگار بە رێژەی 40٪. ئەو پشتگیرییە بەهادارەی یەکەی پشتگیریی تەکنیکی ژینگەیی سەر بە ناوەندی خزمەتگوزاریی جیهانیی نەتەوە یەکگرتووەکان (ETSU)پێشکەشی کرد، یەکێک بوو لە هۆکارەکانی وەدەستهێنانی ئەم ئامانجانە ، ئەمەش هەر لە سەرەتای قۆناغی نەخشەدانانی دامەزراندنی بەرهەمهێنانی کارەبا لە وزەی خۆردەستی پێکرد. پشتیوانییە تەکنیکییەکانی ئەوان و پێشنیارەکانیان دامەزراندنێکی پتەو و کارایان بۆ ژێرخانی بەرهەمهێنانی ووزەمان لە تیشکی خۆر مسۆگەر کرد، ئەمەش بووە هۆی باشترکردنی بەرهەمهێنان و بەکارهێنانی وزە - نوێ بووەوەکان لە چوارچێوەی ئەرکەکانمان . هەروەها ئەوان بەشدارییەکی بەرچاوییان هەبوو لە بەڕێوەبردنی پاشماوە ڕەقەکان و چارەسەرکردنی ئاوی زێراب : هەڵبژاردن و بەستنی ئامێرەکان بۆ بەڕێوەبردنی سیستەمی پاشماوەکانی نێردەکە وایلێکردین هەنگاو بنێین بەرەو ئامانجەکانی نێردەکە کە بریتیە بەڕێوەبردنێکی بەردەوام خۆڕاگری پاشماوەکان. ڕاسپاردە و پشتیوانییەکانی ئەوان لە جێبەجێکردنی کورە جولاوە کوالیتییە بەرزەکان (MBBR) لە سیستەمەکانی چارەسەرکردنی ئاوی زێرابەکان ، برەوی بە تواناکانی ئێمەدا لە چارەسەرکردنی ئاو، ئەمەش دەبێتە هۆی کەمکردنەوەی مەترسییەکان و کاراترکردن و پابەندبوون بە پێوەرە ژینگەییەکان . هەروەها ئەم پڕۆژەیە هاوکاری نێو ئاژانسەکانی لەگەڵ یونیسێف لەخۆ گرتووە، ئەمەش بەو پێیەیەی ڕێکخراوەکە شارەزاییەکی فراوانی هەیە لە یەکخستنی تەکنەلۆجیاکانی چارەسەرکردنی ئاوی زێراب لە نەخۆشخانەکانی عێراق . لە میانەی ئەم هاوبەشییەوە، توانیمان بەکارهێنانی ئاوی سازگار لە دامەزراوەکانی یونامی کەم بکەینەوە و سوودە ژینگەییەکانیش گەورەتر بکەین ئەویش بە دووبارە بەکارهێنانی ئاوی چارەسەرکراو لە سیستەمی ئاودێریی ئۆتۆماتیکی و خاوێنکردنەوەی پانێڵەکانی بەرهەمهێنانی وزە لە تێشکی خۆر و بەرهەمهێنانی پەینی ئەندامی و پاڵپشتی پاکوخاوێنی. بە شێوەیەکی گشتی ، ئەم هاریکارییە کاریگەرانە یارمەتی یونامی داوە هەنگاوی بەرچاو بهاوێژێت لە بەرنامەکانیدا بۆ بەرداومیی ژینگەیی و هەروەها لە بونیاتنانی تەکنیکی نایابی توانای بەشی ئەندازە لە نێردەی یونامی . ئێمە بەیەکەوە تەنها پابەندنین بە بەدیهێنانی ئامانجە ژینگەییەکانمان ، بەڵکو دەبێت ئەمە تێیپەڕێنین و پێشینەیەک دابنێین بۆ کردەی داهێنەرانە و بەردەوام خۆڕاگڕ لەگەڵ ئەرکە مەیدانییەکانی تری نەتەوە یەکگرتووەکان.بە پشتبەستن بە ئەزموونی یونامی و نێردەکانی تر کە ستراتیژیی ژینگەی کردەکانی ئاشتیی سەر بە بەشی پشتگیریکردنی ئۆپەراسیۆنەکان (DOS) جێبەجێدەکەن بونیاتنانی تواناکان و گۆڕینەوەی زانیاری لە ڕێگای جڤاکەکانی کردە ژینگەییەکان. بۆ زیاتر گەڕان بەدوای ئەم سەرچاوەیە و فێربوون لە شارەزایانی بواری تەکنیکی و بەڕێوەبردن لە بارەگاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان و مەیدانەکان سەردانی ئەم ماڵپەڕە بکەن : https://ungsc.org/our-networks یانیش نامە بۆ ئەم ئەمێڵە بنێرە environmental@un.org . سەرچاوە : UN Global Service Centre | Commemorative Publication: Of Service - Stories of Solutions and Impact 1994-2024
1 of 5
چیڕۆک
١٩ ئاب ٢٠٢٤
ساڵیادی تەقینەوەی ئوتێل کەناڵ: رۆژی جیهانیی مرۆیی و یادکردنەوە و دانەواندنی سەری ڕێز بۆ قوربانیانی تیرۆر
ئامادەبووان و میوانانی بەڕێز، ئەمڕۆ ئێمە لە ساڵیادی تەقینەوەی ئوتێل کەناڵی بەغداددا، یادی دوو رۆژی جیهانی دەکەینەوە کە لەلایەن ئەنجومەنی گشتییەوە دەستنیشان کراون. یەکێکیان رۆژی جیهانیی مرۆییە کە ڕێک لە ڕۆژی یادکردنەوەی ئەو تەقینەوەیە و ئەوەی تریشیان لە 21ی ئابدایە کە رۆژی جیهانیی یادکردنەوەی قوربانیانی تیرۆرە. من دەمەوێ ئەم یادە تاڵانە بقۆزمەوە بۆ ستایشکردنی هەموو ئەو کارکەرانەی بواری مرۆیی کە گیانی خۆیان لەپێناو خزمەتکردنی مرۆڤایەتیدا بەخت کرد و هەروەها بۆ هەموو قوربانییان و رزگاربووانی تیرۆریش. هاوپیشە خۆشەویستەکان، ساڵی 2023 خوێناویترین ساڵ بوو بۆ کارکەرانی بواری مرۆیی و بەداخەوە واش پێشبینی دەکرێت کە 2024 خراپتریش بێت. کارکەرانی بواری مرۆیی نەتەوە یەکگرتووەکان و خەڵکی تر لە ڕێکخراوە ناحکومییە ناوخۆیی و جیهانییەکاندا کوژراون و برینداربوون و رفێندراون لەگەڵ ئەو مەدەنییانەش کە یارمەتییان داون کە بە زۆری و لە هەموو شوێنێک پشکی شێریان بەرکەوتووە. لە ناوچەکەی ئێمە و لە غەززە بینیمان کە تەنها لە یەک شەڕدا زۆرترین ژمارەی کوژراوان لە کارمەندانی نەتەوە یەکگرتووەکان بووە کە 207 یان هاوپیشەی پێشووی من بوون لە رێکخراوی "ئونڕوا" لەگەڵ 40000ی تر لە خەڵکی فەلەستین لە شەڕێکی کارەساتباردا کە تێیدا هەموو لایەنەکان یاسا جیهانییەکان پێشێل دەکەن و جگە لەوەی کە شەڕێکیشە رەنگە بە تەواوی ناوچەکەدا تەشەنە بکات. ئەمە بەگوێرەی قسەکانی سکرتێری گشتی نیشانەی شکستی مرۆڤایەتی و بەرپرسیاریی و سەرکردایەتییە. بەڵام هێشتاش ئەم ڕاستییە تاڵە نابێ ببێتە مایەی دروستبوونی بێهیوایی.ئێمە لە رۆژی جیهانیی مرۆییدا نەک هەر تەنها ئاهەنگ بۆ کاری کارکەرانی بواری مرۆیی یا قوربانییان و رزگاربووان دەگێڕین و بەس بەڵکوو ئێمە داوای لێپێچینەوەش لە هەموو ئەوانەش دەکەین کە یاسا جیهانییەکان پێشێل دەکەن. ئێمە هەروەها داوای هاوکاریش دەکەین بۆ ئەو دامودەزگایانەی وەک دادگای دادپەروەریی نێودەوڵەتی و دادگای تاوانی نێودەوڵەتی کە بۆ ئەنجامدانی لێپێچینەوە لەو خەڵک و وڵاتانە دروست بوون کە بە قێزەونترین شێوە یاسا نێودەوڵەتییەکانیان پێشێل کردووە. ئامادەبووانی خۆشەویست، ئێمە بە دڵنیاییەوە پاڵنەرمان بۆ یادکردنەوەی ئەم رۆژە لێرە لە بەغداد هەیە. هەندێ یادەوەری و برینی تەقینەوەی ئوتێل کەناڵ، کە هەندێکیان نەبینراون، تا ئێستاش هەر تازەن. ئەو تەقینەوەیەی ساڵی 2003 بووە مایەی گیانلەدەستدانی 22 لە هاوپیشەکانمان، بە بەرێز سێرجی دی ملیۆی نوێنەری ئەو کاتەی تایبەتی سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکانیشەوە،
کە تەنها 5 ڕۆژ دوای دامەزراندنی یونامی ئەنجام درا ئەنجومەنی ئاسایشەوە لەگەڵ برینداربوون یان بەشێوەیەک لە شێوەکان بەرکەوتنی زیاتر لە 100 کەسی تر. مایەی خۆشحاڵییە کە هەندێ لە ڕزگاربووانی ئەو تەقینەوەیە ئێستا لەگەڵ ئێمەدا و بۆ وڵاتەکەیان درێژە بە خزمەتیان دەدەن لە نەتەوە یەکگرتووەکاندا.دەبا هەموومان ڕێزیان لێ بگرین.
من هەروەها دەمەوێ هاوسۆزی گەرمی خۆمان بۆ هەموو ئەوانە بنێرین کە یان هاوپیشە یان برادەر یان ئەندامی خێزانیان لە دەستداوە. بیرەوەری تایبەتیش بۆ خانەوادەی ئەوانەی کە لەو تەقینەوەیەدا گیانی خۆیان دەستدا کە بەداخەوە نەیانتوانی ئەمڕۆ لەگەڵ ئێمە ئامادە بن. ئێمە ئەو راستییە دەزانین کە هێرشەکەی 19ی ئابی 2003 هەڵکشانی زۆری لە شاڵاوی توندوتیژی لەلایەن تیرۆریستانەوەی بەدوایخۆیدا هێنا کە بۆ چەندین ساڵ بووە مایەی ڕێژەی زۆری مردن و کاولکاری لەسەرتاسەری وڵاتدا. من دوێنێ لە وەزارەتی دەرەوە بەشداریم لە بۆنەیەک کرد بۆ یادکردنەوەی ساڵیادی کۆمەڵکوژی یەزیدی لەلایەن ڕێکخراوی تیرۆریستی داعشەوە و ئێمە یادی قوربانییانی یەزیدی و قوربانیانی دەستی تیرۆر و رزگاربووانمان کردەوە بەوانەشەوە کە لە تەقینەوەکەی ئوتێل کەناڵدا کوژران و هەروەها ئەوانەی تەقینەوەی وەزارەتی دەرەوەش لە 19ی ئابی ساڵی 2009 دا. ئامادەبووانی خۆشەویست، ئێمە ئەمڕۆ سڵاو دەنێرین بۆ ئازایەتیی کارکەرانی بواری مرۆیی و ڕێز لە خۆ تەرخانکردنەکەیان دەگرین بۆ خزمەتکردنی خەڵکی پێویست بێگوێدانە ئەوەی کە بۆ کێیە یا لە کوێیە یا چییە. ئێمە هەروەها پابەندیی خۆمان بە رووبەڕووبوونەوەی تیرۆر یان هەر بیروباوەڕێک کە بیەوێ خۆی بەسەر خەڵکی تردا بسەپێنێت یان هانی نالێبووردەیی بدات چی لیرە و چی لە هەر شوێنێکی جیهاندا. باشترین شێواز رێزگرتنە لە هاوپیشەکانمان لە بواری مرۆیی کە گیانی خۆیان لە تەقینەوەی ئوتێل کەناڵدا بەخت کرد لەپێناو گەشەپێدانی بەهای مرۆڤایەتی و ئاشتی و دادپەروەریدا. هەرچەندە یونامی لە قۆناغی کۆتاییدایە بەڵام هەرگیز یادەوەری ئەوان و پابەندبوونیان بە عێراقەوە لەبیر ناکەین. ئەمە سیاسەتی ئەوان بوو کە بۆ ئێمەش بووەتە مایەی سرووش بەخشینی بەردەوام.ئێستا پێش ئەوەی حازم عەبدولباقی هاوپیشەم بەناوی ڕزگاربووانی ئەو تەقینەوەیە دەست بە وتارەکەی بکات، من دەمەوێ بە زوبانی عەرەبی سوپاس و ستایشی خۆمیان بۆ دەربڕم. من جارێکی تر سڵاو بۆ ئازایەتیتان دەنێرم. من هەروەها دەمەوێ پێزانینی زۆری خۆم دەربڕم سەبارەت بە بەشداریی بەردەوامتان و لە کاری نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراقدا و هەروەها پابەندیتان بۆ وڵاتەکەتان. ئێمە شانازی بە خۆتان و کارەکانتانەوە دەکەین و لە جیاتی هەمووشمان سوپاستان دەکەم.
کە تەنها 5 ڕۆژ دوای دامەزراندنی یونامی ئەنجام درا ئەنجومەنی ئاسایشەوە لەگەڵ برینداربوون یان بەشێوەیەک لە شێوەکان بەرکەوتنی زیاتر لە 100 کەسی تر. مایەی خۆشحاڵییە کە هەندێ لە ڕزگاربووانی ئەو تەقینەوەیە ئێستا لەگەڵ ئێمەدا و بۆ وڵاتەکەیان درێژە بە خزمەتیان دەدەن لە نەتەوە یەکگرتووەکاندا.دەبا هەموومان ڕێزیان لێ بگرین.
من هەروەها دەمەوێ هاوسۆزی گەرمی خۆمان بۆ هەموو ئەوانە بنێرین کە یان هاوپیشە یان برادەر یان ئەندامی خێزانیان لە دەستداوە. بیرەوەری تایبەتیش بۆ خانەوادەی ئەوانەی کە لەو تەقینەوەیەدا گیانی خۆیان دەستدا کە بەداخەوە نەیانتوانی ئەمڕۆ لەگەڵ ئێمە ئامادە بن. ئێمە ئەو راستییە دەزانین کە هێرشەکەی 19ی ئابی 2003 هەڵکشانی زۆری لە شاڵاوی توندوتیژی لەلایەن تیرۆریستانەوەی بەدوایخۆیدا هێنا کە بۆ چەندین ساڵ بووە مایەی ڕێژەی زۆری مردن و کاولکاری لەسەرتاسەری وڵاتدا. من دوێنێ لە وەزارەتی دەرەوە بەشداریم لە بۆنەیەک کرد بۆ یادکردنەوەی ساڵیادی کۆمەڵکوژی یەزیدی لەلایەن ڕێکخراوی تیرۆریستی داعشەوە و ئێمە یادی قوربانییانی یەزیدی و قوربانیانی دەستی تیرۆر و رزگاربووانمان کردەوە بەوانەشەوە کە لە تەقینەوەکەی ئوتێل کەناڵدا کوژران و هەروەها ئەوانەی تەقینەوەی وەزارەتی دەرەوەش لە 19ی ئابی ساڵی 2009 دا. ئامادەبووانی خۆشەویست، ئێمە ئەمڕۆ سڵاو دەنێرین بۆ ئازایەتیی کارکەرانی بواری مرۆیی و ڕێز لە خۆ تەرخانکردنەکەیان دەگرین بۆ خزمەتکردنی خەڵکی پێویست بێگوێدانە ئەوەی کە بۆ کێیە یا لە کوێیە یا چییە. ئێمە هەروەها پابەندیی خۆمان بە رووبەڕووبوونەوەی تیرۆر یان هەر بیروباوەڕێک کە بیەوێ خۆی بەسەر خەڵکی تردا بسەپێنێت یان هانی نالێبووردەیی بدات چی لیرە و چی لە هەر شوێنێکی جیهاندا. باشترین شێواز رێزگرتنە لە هاوپیشەکانمان لە بواری مرۆیی کە گیانی خۆیان لە تەقینەوەی ئوتێل کەناڵدا بەخت کرد لەپێناو گەشەپێدانی بەهای مرۆڤایەتی و ئاشتی و دادپەروەریدا. هەرچەندە یونامی لە قۆناغی کۆتاییدایە بەڵام هەرگیز یادەوەری ئەوان و پابەندبوونیان بە عێراقەوە لەبیر ناکەین. ئەمە سیاسەتی ئەوان بوو کە بۆ ئێمەش بووەتە مایەی سرووش بەخشینی بەردەوام.ئێستا پێش ئەوەی حازم عەبدولباقی هاوپیشەم بەناوی ڕزگاربووانی ئەو تەقینەوەیە دەست بە وتارەکەی بکات، من دەمەوێ بە زوبانی عەرەبی سوپاس و ستایشی خۆمیان بۆ دەربڕم. من جارێکی تر سڵاو بۆ ئازایەتیتان دەنێرم. من هەروەها دەمەوێ پێزانینی زۆری خۆم دەربڕم سەبارەت بە بەشداریی بەردەوامتان و لە کاری نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراقدا و هەروەها پابەندیتان بۆ وڵاتەکەتان. ئێمە شانازی بە خۆتان و کارەکانتانەوە دەکەین و لە جیاتی هەمووشمان سوپاستان دەکەم.
1 of 5
چیڕۆک
١٢ ئاب ٢٠٢٤
بەهێزکردن ئابوریی ناوخۆیی لە قەزای بەردەڕەش لە رێگەی راهێنانی سەلامەتی خۆڕاك و پاکژی
قەزای بەردەڕەش، عێراق - رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدانی پیشەسازی (یونیدۆ)، بە هاوکاری لەگەڵ وەزارەتی پیشەسازی و کانزاکانی عێراق، راهێنانی سەلامەتی خۆڕاك و پاکژیی بۆ ژمارەیەك کار و پرۆژەی بچوك و مامناوەند (SMEs) لە قەزای بەردەڕەش، ئەنجام دا. ئەم راهێنانە بەشێکی تەوەرەییە لە پرۆژەی "پاڵپشتیی کتوپڕی بژێوی لەپێناو کەمکردنەوەی قەیرانی ناسەقامگیری ئاسایشی خۆراك بۆ گروپە لاوازەکانی خەڵك لە عێراق" کە لەلایەن حکومەتی یابانەوە تەمویل دەکرێت. بە ئەنجامدانی لە رێکەوتی ٨-١١/٠٧/٢٠٢٤، راهێنانەکە سوودی لە راهێنەرە بە ئەزموونەکانی وەزارەتەکانی تەندروستی و، پیشەسازی و کانزاکان لە عێراق وەرگرتووە کە هەر لە چوارچێوەی ئەم پرۆژەیەدا راهێنانی راهێنەرانیان تەواو کردووە. ئەم بەشدارییە کارایەی ئەو وەزارەتانە جەخت لە هەوڵی چڕیان دەکاتەوە لەپێناو برەودان و پێشخستنی کەرتی کار و پرۆژە بچوك و مامناوەندەکان و، هەروەها داننانیشە بە رۆڵی گرنگی ئەم کەرتە لە گەشەپێدان و پەرەپێدانی ئابوریدا.راهێنانی سەلامەتی خۆڕاك و پاکژی بۆ کار و پرۆژەی بچوك و مامناوەند پرۆگرامێکی چڕ و پڕە بە ئامانجی پێدانی زانیاری و شارەزایی بنەڕەتیی پێویست بۆ دەستەبەرکردنی سەلامەتیی شوێنی کار و، پارێزگاریکردن لە پێوەرەکانی سەلامەتی و، گەشەکردن لە ژینگەیەکی کاریی رکابەرانەدا. هەروەها وەها پێشبینی لە پرۆگرامەکە دەکرێت ببێتە هۆی سووکبوونەوەی ئەو قەیرانە گەورەیەی ناسەقامگیریی ئاسایشی خۆراك کە کاری کردووەتە سەر کۆمەڵگا هەرە لاوازەکانی عێراق. راهێنانەکە ٢٧ بەشداربووی لە دە خێزانی جیاوازی خاوەن کارگەی ماست و، تەحین (راشی) و تورشیات لە قەزای بەردەڕەش کۆکردەوە. پرۆگرامەکە سەرکەوتووانە کۆمەڵێك کار و پرۆژەی هەمەجۆری لە خۆیدا جێ کردەوە کە بەشدارن لە پێکهاتەی ئابوریی دەوڵەمەندی ئەو ناوچەیە. ئەم پرۆگرامەی راهێنان پابەند دەبێت بە برەودان بە بەشداریپێکردنی گشتی و هەمەجۆریی جێندەری لە نێو بەشداربوواندا. لە کۆی ٢٧ بەشداربوو، پێنجیان ئافرەت بوون و، ٢٢ی دیکەیان پیاو بوون و، لە نێویشیاندا حەوت کەسی ئاوارەی ناوخۆیی هەبوون. ئەم تێکەڵەیە پابەندبوونی یونیدۆ دەردەخات بۆ فراوانکردنی بەشداریپێکردنی گشتی لە بەرژەوەندیی گۆمەڵگا پەراوێزخراوەکان و، بۆ دەستەبەرکردنی ئەوەی کە سوودەکانی راهێنانەکە بگات بە کۆمەڵێکی فراوانی دانیشتوانی خۆجێیی. ئەو بابەتانەی لە راهێنانەکەدا باس کران زۆر بە دیقەتەوە وەها داڕێژرابوون کە پێداویستییە دیاریکراوەکانی کارە بەشداربووەکان پڕ بکاتەوە. ئەم بابەتانەش بریتی بوون لە تایبەتمەندییەکانی ماددە خاوەکان و جێگرەوەکانیان و، سەلامەتیی خۆراك و، شیکردنەوەی مەترسی و خاڵە گرنگەکانی کۆنترۆڵکردن (HACCP) و، پلاندان و دیزاینکردنی شوێنی کار و، بۆگەنکردن و رۆڵی زیندەوەرە زۆر بچوکەکان لە سەلامەتیی خۆراکدا و، ئەو بارودۆخانەی کە دەبنە هۆی برەودان یان رێگریکردن لە گەشەکردنی میکرۆبەکان و، پاکژی کەسی و مامەڵەکردن لەگەڵ خۆراك بە شێوەی سەلامەت بە مەبەستی رێگریکردن لە پیسبوون بە یەکدی و، کەمکردنەوەی ئەو مەترسییانەی لە تەنە نامۆکان و ئافات و ماددە کیمیاییەکانەوە دێن و، کواڵیتیی جێگری بەرهەمەکان لە رێگەی گرتنەبەری رێکاری توندی کۆنترۆڵکردن و، ئەو تەکنیکانەی پێوستن بۆ درێژکردنەوەی تەمەنی (ماوەی بەسەرچوونی) بەرهەمەکان و، چارەسەرە کارامەکانی کۆگاکردن و رێگاچارەکانی بەڕێوەبردنی پاشماوەکان و، پاراستنی بەرهەمەکان لە رێگەی ستراتیژە کاریگەرەکانی بەستەبەندیکردن. بەڕێز محەمەد جاسم، کە لە کارگەیەکی بچوکی بەرهەمهێنانی ماست بە خاوەنداریتیی خێزانی کار دەکات، تیشکی خستە ئەو تێڕوانینە بەنرخانەی لە راهێنانەکەدا بەدەستی هێناون. ئەوەی راگەیاند کە فێری چەند رێگاچارەیەکی بنەڕەتی بووە بۆ کۆگاکردن و مامەڵەکردن لەگەڵ خۆراك و، ئەمانەیش زۆر گرنگن بۆ رێگریکردن لە پیسبوون بە یەکدی و بۆ دەستەبەرکردنی سەلامەتیی بەرهەمە شیرەمەنییەکان. بەڕێز جاسم جەختی لە گرنگیی تێگەیشتن لە پلەی گەرمیی دروست بۆ هەڵگرتنی جۆرە جیاوازەکانی خۆراك و مەترسییە دیاریکراوەکانی تایبەت بە شیرەمەنییەکان کردەوە. ئەم زانیارییانە توانای ئەوەیان پێی داوە باشترینی رێگەچارەکان بە شێوەیەکی کاریگەر جێبەجێ بکات و، بە شێوەیەکی گشتی سەلامەتیی خۆراك لە چالاکییەکانیدا رەچاو بکات. ئەوەیشی ووت کە، "ئێمە سوود لە ئەم راهێنانە وەردەگرین بۆ بەهێزکردن هەنگاوەکانی بەرهەمهێنانی بەرهەمەکانمان و، دڵنیابوون لەوەی کە پێشکەشی دەکەین بە گوێرەی بەزرترین پێوەرەکانی کواڵیتی و داهێنان بن."خاتوو چنار عەبدولسەلام، کە لە کارگەیەکی بچوکی تورشیات کار دەکات، ئاماژەی بە بۆشاییەکی گرنگی نێوان شێوازی کۆن و زانیارییە زانستییە هاوچەرخەکان کرد. تێکەڵکردنی ئەم تێڕوانینە کۆن و مۆدێرنانە زۆر گرنگن بۆ باشترکردنی کۆی پێوەرەکان. راهێنانەکە هەموو لایەنێکی هەنگاوەکانی بەرهەمهێنانی کارەکانی ئەوانی گرتەوە و، جەختی خستە سەر پێوەرەکانی تایبەت بە تەندروستی و پلەی گەرمی و، هەروەها لەسەر تێگەیشتنیان لە کاردانەوە کیمیاییەکان و ترشەکان. ئەم تێگەیشتنە گشتگیرەش دەستەبەری پابەندبوونیان بە داواکارییە رێککارییەکان دەکات و پاکی و سەلامەتیی بەرهەمەکانیان بەهێزتر دەکات. خاتوو چنار ئەم راهێنانەی وەها بینی کە بە شێویەكی وەها نایاب رێکخراوە و ئامادە کراوە کە بۆ بەشداربووانی ئاسان دەکات بیرۆکەکان بە باشی وەربگرن و دواتر جێبەجێیان بکەن. وەك راهێنەرێك، بەڕێز رەعد هادی، ئەندامێکی ستافی وەزارەتی تەندروستی لە بەغداد و ئەندامی دەستەی راوێژکاری سەلامەتیی خۆراك لە عێراق، تێبینی ئاماژەی بە ئەوە دا کە راهێنراوان بە شێوەیەکی ئەرێنی وەڵامدەری دانیشتنەکانی راهێنانەکە بوون و، چالاکانە بەشداریی گفتوگۆکانیان دەکرد و حەزێکی زۆریان نیشان دەدا بۆ بابەتەکانی سەلامەتیی خۆراك و کارەکانی پاکژی و خاوێنی. هەروەها تێبینی ئەوەی کردبوو کە زۆرێك لە بەشداربووان پێشتر زانیارییان لەسەر بابەتەکان هەبووە و بەمەش گفتوگۆکانیان دەوڵەمەندتر دەکرد و وەهایان نیشان دا کە ئاستێکی بەرزیان لە هۆشیاری و ئارەزوویان بۆ دەستەبەرکردنی پێوەرەکانی سەلامەتی هەیە. بەڕێز هادی تیشکی خستە سەر ئەوەی کە راهێنانی بەردەوام پایەیەکی بنەڕەتییە بۆ کار و پرۆژە بچوك و مامناوەندەکان لە عێراقدا. ئەوەیشی روون کردەوە کە، "بە ئەوەی کە زانیاری و زانینەکان بۆ کرێکاران و پیشەگەران نوێ دەکاتەوە، ئەم جۆرە راهێنانە شارەزایی و ئەزموونی هێزی کاریش زیاتر بەهێز دەکات." ئەم باشترکردنەش بە رادەیەکی گرنگ کاریگەریی لەسەر کواڵیتیی بەرهەمەکان و لەسەر پێوەرەکان دەبێت و، دەبێتە هۆی باشکردنی ناوبانگ و ئاستی رکابەریی کارە کەسییەکان و بەشدارییان لە پەرەپێدانی پیشەسازیی خۆجێییدا. ئەوەیشی راگەیاند کە، "راهێنانی رێکوپێکی لەم جۆرە پشتیوانی لە داهێنان و، باشترکردنی کارامەیی لە کارکردن دەکات و، یارمەتیی کار و پرۆژە بچوك و مامناوەندەکان دەدات هاوتای پێوەرە نێودەوڵەتییەکان بن و، هەروەها گرنگن بۆ فراوانکردنی بازاڕ و گەیشتن بە و پێشڕەویکردنی گەشەی ئابوری."راهێنەرێکی دیکە، خاتوو رامینا ئەسنایل یوسف، جێگری بەڕێوەبەری بەڕێوەبەرایەتی پەرەپێدانی پرۆژە لە وەزارەتی پیشەسازی و کانزاکانی عێراق، بەشی پەرەپێدانی پیشەسازی و رێکخستن و، بەشی پرۆژە بچوکەکان، ئاماژەی بە ئەوە دا کە بەشداربووان زۆر جار نیگەرانیی خۆیانیان سەبارەت بە رادەی بەردەستبوون و نرخی ماددە خاوە ناوخۆییەکان دەربڕی، کە زۆر کار دەکاتە سەر نرخی بەرهەمەکانیان. نرخی ناجێگیری ماددە خاوەکان دەبێتە گرفتێك بۆ پارێزگاریکردن لە هێشتنەوەی تێچووی بەرهەمەکانیان لە ئاستێکی رکابەرانەدا. هەروەها، لە ئێستادا مەترسییەك لەبارەی رکابەریکردنی کاڵا هاوردەکراوەکان هەیە، کە زۆربەی جار بە نرخی کەمتر پێشکەش دەکرێن. ئەم رکابەرییە لەگەڵ خواستی بەکاربەریش یەك دەگرێتەوە کە کواڵیتی بە نرخ دەگۆڕێتەوە، ئەمەیش زۆر جار دەبێتە هۆی ئەوەی خواستێکی زۆر لەسەر بەرهەمە هاوردەکراوەکان هەبن سەرباری جیاوازی کواڵیتییان لەگەڵ ئەو بەرهەمانەی لە ناوخۆدا بەرهەم دەهێنرێن. ئەم هۆکارانەش پێکەوە ئەو ئاستەنگانە زەق دەکەنەوە کە رووبەڕووی راهێنراوان دەبنەوە لە گەڕانیان بە دوای دەرفەتەکانی جموجوڵی بازاڕ و دەستەبەرکردنی پێگەی رکابەرانەیان لە ئەم پیشەسازییەدا. خاتوو رامینا جەختی لەوەش کردەوە کە "پرۆگرامی لە شێوەی ئەم راهێنانە زۆر بە نرخن بۆ کار و پرۆژە بچوك و مامناوەندەکان، لەبەر ئەوەی کە دەبنە هۆی بەهێزکردنی ئاستی زانین و هۆشیاریی کارمەندەکانیان سەبارەت بە سەلامەتیی خۆراك و چالاکییەکانی پاکژی و خاوێنی." بە پێدانی شارەزایی بنەڕەتی بە کارمەندان، ئەم جۆرە دەستپێشخەرییانە بە شێوەیەکی کاریگەر دبنە هۆی کەمکردنەوەی مەترسییە تەندروستییەکان و ئەگەری روودانی رووداوەکان لە شوێنی کاردا. هەروەها، بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری یارمەتیدەر دەبێت بۆ باشترکردنی کارامەیی بەرهەمهێنان و کەمکردنەوەی زیانی کاری. "ئەمەیش نەك تەنها پشتیوانیی کۆی پرۆسەی بەرهەمهێنان دەکات، بەڵکو هەروەها ئەو خەرجییانەش کەم دەکاتەوە کە پەیوەستن بە رووداوە تەندروستییەکان لە نێو کارمەنداندا و، رۆڵێکی تەوەرەیی دەگێڕیت لە پشتیوانیکردنی ژینگەیەکی کاریی سەلامەتتر و کارامەتر بۆ کار و پرۆژە بچوك و مامناوەندەکان،" بەڕێزیان وەهای روون کردەوە. باشترکردنی چالاکییەکانی پاکژی و سەلامەتی دەبێتە هۆی بەرزکردنەوەی کواڵیتیی بەرهەم و، زیاترکردنی متمانەی بەکاربەر. ئەم زیاتربوونەی متمانە دەتوانێت بەرهەمهێنان زیاتر بکات و، دەرفەتی کاری زیاتر بخولقێنێت و، پشتیوانی قەبارەی کڕین لە جووتیارە ناوخۆییەکان بکات و، بەم شێوەیەش سوود بە ئابوریی ناوخۆیی بگەیەنێت. کاتێکیش کە کۆی زنجیرەی بەهاکانیش باشتر دەبن، تەواوی کۆمەڵگا گەشە دەکات و پەرە دەسێنێت. پێشترایەتیدان بە ئەم جۆرە کار و چالاکییانەی سەلامەتی و پاکژی نەك تەنها دەستەبەری پێوەری باشتری تەندروستی و سەلامەتی دەکات، بەڵکو یارمەتیدەر دەبیت بۆ هێنانەکایەی ژینگەیەکی ئابوریی بەهێزتر و خۆراگرتریش. راهێنانی سەلامەتی خۆڕاك و پاکژی بۆ کار و پرۆژەی بچوك و مامناوەند لە قەزای بەردەڕەش ئەوەی سەلماند کە هەنگاوێکی گرنگە بەرەو بەهێزکردنی چالاکییەکانی پاکژی و سەلامەتیی خۆراك بۆ کار و پرۆژە ناوخۆییەکان. رێبازە گشتگیرەکەی پرۆگرامەکە و هەمەجۆریی بەشداریپێکردنی و جەختکردنەوەی لە چالاکییە کردارییەکان ئەوەی بە بەشداربووان بەخشی کەرەستەی پێویستیان لەبەردەست بێت بۆ باشترکردنی کارەکانیان و بەشداریکردنیان لە گەشەسەندن و پەرەپێدانی ئابوریی ناوخۆیی. بە سەرمەیەگوزاریکردن لە راهێنانی بەردەوام، کار و پرۆژەی بچوك و مامناوەند لە عێراق دەتوانێت پشتیوانی لە سووڕێکی پەرەپێدانی هەمیشەیی بکات و، خۆیانیش ببنە بکەرێکی سەرەکی لە بازاڕدا. پابەندیی رێکخراوی یونیدۆ و حکومەتی یابان بۆ تواناسازیی پیشەسازیی چارەسەرکردنی خۆراك لە عێراق لە رێگەی هاوبەشییەکەی لەگەڵ وەزارەتی پیشەسازی و کانزاکان بەڵگەی هەوڵە بەردەوامەکانیانە بەرەو گۆڕانی ئەرێنی و گەشەی ئابوری. لە رێگەی پێشکەشکردنی راهێنانی بەئامانجکراو بە کار و پرۆژە مەحرومەکان، راهێنانەکە دەیەوێت پێوەرەکانی سەلامەتی و کواڵیتیی خۆراك بەرز بکاتەوە و، دەستەبەری ئەوە بکات کە تەنانەت کۆمەڵگا هەرە لاوازەکانیش سوود لە هونەرەکانی باشترکردنی کارەکانیان وەربگرن. ئەم پابەندییەش بۆ زیاترکردنی شارەزاییەکانی کار و پرۆژە بچوك و مامناوەندەکان نەك تەنها یارمەتیدەر دەبێت بۆ کەمکردنەوەی قەیرانی ناسەقامگیریی ئاسایشی خۆراك، بەڵکو هەروەها پێکهاتەی ئابوریی عێراقیش بەهێزتر دەکات و، رێگا بەرەو خۆشگوزەرانیی زیاتر و ئایندەیەکی گەشتر خۆش دەکات. بۆ زانیاری زیاتر، تکایە پەیوەندی بکە بە:ئيزومي ئوكاوا ، هەماهەنکاری نێودەوڵەتی پرۆژەکانi.ogawa@unido.org
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
١٩ ئاب ٢٠٢٤
ڕاگەیەندراوی غولام ئیسحاقزای، هەماهەنگیکاری مرۆیی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق لە ڕۆژی جیهانیی مرۆییدا
ئەمە بۆ عێراق ساڵیادێکی تاڵە. 20 ساڵ لەمەوبەر و رێک لە 19ی ئابی 2003دا، تەقینەوەکەی ئوتێل کەناڵ لە بەغدا ڕویدا کە بووە مایەی گیانلەدەستدانی 22 کارمەند و برینداربوونی چەندانی تریش. بەڵام، وێڕای ئەم رووداوە کارەساتبارەش، نەتەوە یەکگرتووەکان و بگرە تەواوی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیش لە عێراق لەسەر مانەوە مکوڕ و شێلگیر بوون و پابەندبوونی خۆشیان بە ئاشتی و خۆشگوزەرانی و سەقامگیریی خەڵکی عیراق دووپات کردەوە. لە ماوەی ئەم 20 ساڵەدا ئەم خۆتەرخانکردنە رۆڵێکی بەرچاوی لە هەوڵەکانی وڵات بینی بۆ هەنگاونان بەرەو چارەسەر و پێشکەوتنی درێژخایەن. هەوڵە گشتگیرەکانمان لەگەڵ حکومەتی عێراق کاریگەری زۆری لەسەر ژیانی خەڵکی عێراق بەتایبەتیش ئاوارە ناوخۆییەکاندا داناوە. ئەمڕۆ، خۆشبەختانە، ژمارەیەکی زۆر لەو ئاوارە ناوخۆییانە توانیویانە بگەڕێنەوە سەر زێدی خۆیان کە ئەمەش گەواهییە لەسەر هەستانەوەی خەڵکی عێراق و هەروەها لەسەر خۆتەرخانکردنی ئەوانەی کە ماندوونەناسانە کاریان کرد بۆ یارمەتیدانیان. ئێمە بەردەوام دەبین لەسەر کارکردن لەگەڵ هاوبەشانمان لە حکومەت بۆ دۆزینەوەی چارەسەری درێژخایەن بۆ ئەو پەناهندە و ئاوارە ناوخۆییانە کە هێشتا نەگەڕاونەتنەوە.لەکاتێکدا عێراق لە ڕووبەڕووبوونەوەی ئاڵنگارییەکان دەرچووە، ئێمە نیگەرانین سەبارەت بە ئاسایشی سنوور و هەرێمی کە بەردەوام هەڕەشەن لەسەر بواری مرۆیی. بارودۆخی عێراق ئەمڕۆ بووەتە مایەی هیوا بۆ هەڵسانەوە کە نیشاندەری ئەو راستییەشە کە هەتتا لە کاتی رووبەڕووبوونەوەی ناخۆشیشدا پێشڤەچوون و هەڵسانەوە هەر ئەگەرن. لە رۆژی جیهانی مرۆییدا ئێمە هاوپشتیی نەگۆڕمان لەگەڵ هاوپیشەکانمان لە بواری مرۆیی و خەڵکێکی لەڕادەبەدەر زۆری قوربانییانی توندوتیژی لەسەرتاسەری جیهاندا دەردەبڕین. لەکاتێکدا توندوتیژی و پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان لە ئاستێکی زۆر بەرز دایە، دەرکەوت، بە تایبەتی بۆ کارکەرانی بواری مرۆیی، 2024 خوێناویترین ساڵە. ئێمە ڕێز لە یادکردنەوەی ئەوانە دەگرین کە گیانی خۆیان بەخت کرد و بە توندیش داوا لە سەرکردەکان دەکەین کە کۆتایی بە پێشێلکارییەکان و لەسزابەدەربوون بهێنن. ئەم شکستەی ئێستا لە ئاوڕدانەوە لەم پرسانە نەنگییە لە بواری مرۆیی و بەرپرسیاری و سەرکردایەتیکردندا کە پێویستە کۆتاییان پێ بهێنرێت. با ئەم رۆژە ئەوەمان وەبیر بهێنێتەوە کە ئێمە بەرپرسیارێتی هاوبەشمان هەیە بۆ رێز گرتن لە بنەماکانی مرۆڤایەتی و یاسا نێودەوڵەتییەکان بۆ دڵنیابوون لەوەی کە ئەوانەی لە بواری مرۆییدا کار بۆ لابردنی مەینەتیی لەسەر خەڵک دەکەن دەتوانن کارەکانیان بێکێشە و کاریگەرانە ئەنجام بدەن.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
١٨ ئاب ٢٠٢٤
بەرنامەى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدان ڕاپۆرتێکی گشتگیر دەربارەى کەیسە گەورەکانى گەندەڵی لە هەرێمی کوردستاندا بڵاودەکاتەوە
لەم راپۆرتەدا دەرەنجامە سەرەکییەکان خراوەتەروو لە بوارى گەندەڵی و پێشکەوتنی دادوەریداڕاپۆرتەکە دانیشتنەکانی دادگاکانی هەولێر، سلێمانی و دهۆک دەگرێتەوە، لەسەر بنەمای چاودێریکردنی زیاتر لە 100 کەیس، لە مانگی تشرینی دووەمی 2022 تا کانوونی یەکەمی 2023 ، کە 50 بڕیار لە نێوان ساڵانی 2016 و 2022 دەرچووە. هەروەها لەم راپۆرتەدا تیشک خراوەتەسەر کەیسە گەورەکانى گەندەڵی، لەوانە ئەو کەیسانەی کە پەیوەندی بە پارەی بەرزەوە، بەرپرسانی پلە بەرز و بەرژەوەندی گشتی هەیە یان ئەوانەی دژی هەوڵدەرو و داکۆکیکارانی دژە گەندەڵی دەبن. دەرەنجامە سەرەکییەکانی ڕاپۆرتەکە ئاماژە بەوە دەدەن کە وەزارەتی دارایی (25٪)، وەزارەتی کارەبا (18٪) و ئەنجوومەنی شارەوانییەکان (17٪) لەو کەرتانەی حکومەتن کە زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە بەهۆی گەندەڵی گەورەوە. شیکردنەوەکان دەریدەخات کە تۆمەتبارەکان بە بەراورد بە بێتاوانەکان زیادیکردووە، هەرچەندە ڕێژەی تۆمەتبارانی پلە بەرز هێشتا نزمە و ژمارەیەکی کەم لە بەرپرسانی باڵای حکومەت تۆمەتبارکراون.پێشکەوتنێکی بەرچاو تۆمارکراوە بە دوورخستنەوەی کەیسەکانی گەندەڵی لە ڕژێمی لێبوردنی گشتی. هەروەها ئاماژە بە کەمبوونەوەی بەرچاوی دادگاییکردنەکان دەکات کە بە غیابی ئەنجام دەدرێن، هەروەها زیادبوونی تاوانەکانی پەیوەندیدار بە زیانگەیاندن بە ئەنقەست لە ڕێگەی خراپ بەکارهێنانی پۆستی گشتی، ئەمەش ڕەنگدانەوەی بەرەوپێشچوونی دەسەڵاتی دادوەری لە هەوڵەکانی دژە گەندەڵییە. لەگەڵ ئەوەشدا، ئاماژە بە کەمی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی دەکات کە وەک لایەنی سێیەم ئامادەی دادگاییکردنەکان بن، سەرەڕای ئەوەی یاسا ڕێگە بە ئامادەبوونیان دەدات. بەردی بناغە بۆ پاڵپشتیکردنی بەرەوپێشچوونەکەوەک بەردی بناغەی پرۆژەى دەستپێشخەرییەکانی دژە گەندەڵی و ناوبژیوانی سەر بە بەرنامەى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدان کە لەلایەن یەکێتی ئەوروپا کۆمەکى دارایی بۆ تەرخان کراوە. ڕاپۆرتەکە بە هەماهەنگی لەگەڵ ئەنجومەنی دادوەری هەرێمی کوردستانی عێراق و نووسینگەی مافەکانی مرۆڤی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکارى عێراق (یونامی) بڵاوکراوەتەوە.ئاوکى لوتسما، نوێنەرى بەرنامەى نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدان لە عێراقدا جەختی لە گرنگی راپۆرتەکە کردەوە لە هەوڵە یەکگرتووەکاندا بۆ نەهێشتنی گەندەڵی و گوتی: "ئەم ڕاپۆرتە گرنگە کە لوتکەی هەوڵە هاوبەشەکانمانە، خاڵێکی گرنگە لە هەوڵی هاوبەشمان بۆ باشترکردنی شەفافییەت و دادپەروەری. ئێمە ئامادەین بۆ هاوکاریکردن بۆ جێبەجێکردنی ڕاسپاردەکانی ئەم راپۆرتە."تۆماس سێیلەر، باڵیۆزی یەکێتی ئەوروپا لە عێراق لە پەیامێکی ڤیدیۆیدا دەڵێت: "ڕاپۆرتی چاودێریکردنی دادگاییکردنەکان تێڕوانینێکی زۆر قووڵ دەخاتە ڕوو سەبارەت بە چۆنیەتی بەڕێوەبردنی لێکۆڵینەوەکان و چۆنیەتی بەڕێوەچوونی دادگاییکردنەکان. ڕاسپاردەکانی ڕێنمایمان دەکەن لە چاککردنی ستراتیژەکانمان و بەهێزکردنی ڕێوشوێنەکانی دژە گەندەڵی. "دادوەر عەبدولجەبار عەزیز حەسەن، سەرۆکی ئەنجوومەنی دادوەری هەرێمی کوردستانی عێراق ئاماژەی بە گرنگی ڕۆڵی ڕاپۆرتەکە کرد بۆ چاکسازی دادوەری لە هەرێمدا، گوتى: "ڕاپۆرتەکە هاوکات پابەندبوونمان بە گەندەڵی دەسەلمێنێت، هەروەها دەرفەتێکمان بۆ دەڕەخسێنێت بۆ بەرەوپێشبردنی کارەکانمان بەرەو سیستەمێکی دادوەری شەفافتر و بەرپرسیارتر. چاکسازی پێشنیازکراوڕاپۆرتەکە داوا لە حکومەتی هەرێمی کوردستان و ئەنجومەنی دادوەری و سەندیکای پارێزەران و کۆمەڵگەی مەدەنی و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەکات بۆ جێبەجێکردنی چاکسازیی پێشنیازکراوی دژە گەندەڵی لەوانە دامەزراندنی دادگای تایبەت بە کەیسە گەورەکانى گەندەڵی، و مۆدێرنکردنی یاسای سزادان بۆ چارەسەرکردنی کێشە هەنووکەییەکانی وەک بەرتیلدان لە کەرتی تایبەتدا و دەرکردنی یاسایەک بۆ پاراستنی ئاشکراکەران و قوربانیان. ڕاپۆرتەکە هەروەها داوای سنووردارکردنی دەسەڵاتی دامەزراوەیی دەکات لە کشاندنەوەی داواکاری زیانەکان و بەهێزکردنی چاودێری لە کەرتەکانی گەندەڵی ڕاسپاردەکانی تر بریتین لە چاکسازی لە ڕێوشوێنی تاوان بۆ بەهێزکردنی تواناکانی لێکۆڵینەوە، جێبەجێکردنی سیستەمی بەڕێوەبردنی کەیسی ئەلیکترۆنی و ستانداردکردنی سزادان. هەروەها ڕاپۆرتەکە تیشک دەخاتە سەر گرنگی بەهێزکردنی سەربەخۆیی دارایی داواکاری گشتی و پاڵپشتیکردنی کۆمەڵگەی مەدەنی لە دەستپێشخەرییەکانی دژە گەندەڵی. لینکی ڕاپۆرتەکە: https://iraq.un.org/ku/download/167104/276725 بۆ وەرگرتنى زانیارى زیاتر پەیوەندى بکەن بە:عەرەبی: محەمەد ئەلبەهبەهانى، mohammed.al-bahbahanee@undp.orgئینگلیزی: تایفون یڵماز، tayfun.yilmaz@undp.org
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٣١ تەمووز ٢٠٢٤
عێراق و نەتەوە یەکگرتووەکان کۆبوونەوەی لێژنەی تەکنیکیی هاوبەش سەبارەت بە چوارچێوەی هاوکاریی 2025- 2029 ئەنجام دەدەن
بەڕێز غولام ئیسحاقزای، جێگری نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و هەماهەنگیکاری نیشتەجێ و هەماهەنگیکاری مرۆیی، دەسخۆشی لە کۆبوونەوەکە کرد کە بەمەبەستی ئەنجامدانی پێداچوونەوە بە پێشڤەچوونەکانی "چوارچێوە" کە بۆ ساڵەکانی 2025-2029 ئەنجام دراوە کە لەگەڵ کارەلەپێشینەکانی "پلانی گەشەپێدانی نیشتمانی"شدا یەکدەگرێتەوە. ئەو هەروەها دەسخۆشی لە هاوبەشکاریی نێوان تیمی وڵاتی نەتەوە یەکگرتووەکان و دامودەزگاکانی عێراق و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و هاوبەشکارانی جیهانیی گەشەپێدان کرد لە پەرەپێدانی "چوارچێوە" کە. ئەو لەمبارەوە وتی "ئەم کۆبوونەوە گرینگە بۆ قسەکردن سەبارەت بە ئامانجەکانی گەشەپێدان و هەنگاونان بەرەو بەدیهێنانی ئامانجە درێژخایەنەکانی گەشەپێدان."لای خۆشیەوە، دکتۆر ماهیر حەمەد جۆهان، بریکاری وەزارەتی پلاندانان بۆ کاروباری تەکنیکی ، وتی "مەبەست لە چوارچێوەی هاوکاری لە گەڵ نەتەوە یەکگرتووەکان دانانی چوارچێوەی پلاندانانی ستراتیژی ئاستبەرز و هەمەساڵەیە بۆ ڕێنموونی کردنی کاری پێکەوەیی لەگەڵ رێکخراوەکانی نەتەوە یەکگرتووەکاندا. مەبەستێکی تریش بریتییە لە دامەزراندنی هاوبەشکاریی گشتگیرانە لەنێوان حکومەت و نەتەوە یەکگرتووەکاندا بۆ ڕوونکردنەوەی میکانیزمی هاوکاری بۆ کارە لەپێشینەکانی پلانی گەشەپێدانی نیشتمانی بە چەقخستنەسەر کارنامەی 2030 و ئامانجی درێژخایەنی گەشەپێدان. "ئەم جۆرە هاوبەشبوونە لەوپەڕی گرینگیدایە بەو پێیەی تێچوونەکان سەبارەت بە دیکۆمێنتەکە دەبێتە مایەی بەهێزکردنی هاوبەشکاری لەنێوان حکومەتی عێراق و نەتەوە یەکگرتووەکاندا و هەروەها ڕەنگدانەوەی کارە لەپێشینەکان و ئارەزووەکانی عێراقیشە و هەروەک چۆن زانیاری بە هاوبەشکارە جیهانییەکانی گەشەپێدانیش دەدات.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٣٠ تەمووز ٢٠٢٤
لە ڕۆژی جیهانیی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤ لە ساڵی ٢٠٢٤، تۆڕی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کۆچ لە عیراقدا داوای چڕکردنەوەی هەوڵەکان دەکات بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو تاوانە
سەرەڕای ئەو سەقامگیری و ئاسایشەی ئەمڕۆ وڵاتەکە هەیەتی دوای چەندین ساڵ لە ئاڵنگاری، بەڵام هێشتا عیراق دەناڵێنێت بەدەست تاوانی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە. وە هەرچەندە پێشکەوتنی باش بەدیهاتووە لەو کاتەوەی عیراق "پرۆتۆکۆلی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ڕێگریکردن و سەرکوتکردن و سزادانی بازرگانیکردن بە مرۆڤ و بەتایبەتی بازرگانیکردن بە ژنان و منداڵان"ی پەسەندکردووە، بەڵام زۆر شتی تر پێویستە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم پێشێلکارییە ئاشکرایەی ماف و ئازادییە بنەڕەتییەکانی مرۆڤ.لەبەر ئەوەی عیراق هەم وڵاتێکی سەرچاوەیە و هەم شوێنی مەبەستی قوربانیانی بازرگانیکردنە بە مرۆڤ بە شیێوەیەکی تایبەتی بەرەوڕووی مەترسییەکانی بازرگانیکردن بە مرۆڤ دەبێتەوە. زۆرینەی ئەو کەسانەی بازرگانییان پێوە دەکرێت ژن و منداڵن. بەڵام تاوانباران بەردەوامن لە کارکردن بەبێ سزا و تەکنەلۆژیای نوێ و سۆشیال میدیا و وێبسایتی نایاسایی دەقۆزنەوە بۆ ئەوەی خۆیان لە دۆزینەوە بپارێزن و هەم قوربانییەکانیش بخەنە تەڵەوە و هەم کڕیارەکانیشیان بۆ بازرگانیکردن بە مرۆڤ بۆ خۆیان ڕادەکێشن.هەوڵی بەرچاو دراوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤ لە عیراقدا. بەڵام هێشتا ڕێگایەکی دوور و درێژ لە پێشە بۆ چارەسەرکردنی بۆشاییەکان لە ڕێگریکردن و پاراستنی قوربانیانی بازرگانیکردن بەمرۆڤ لە عیراق و دادگاییکردنی تاوانباران.بە کاری چڕوپڕی حکومەت و بە پاڵپشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، دەتوانرێت پێشکەوتنی زیاتر بەدەست بهێنرێت.ئەمڕۆ، لە ڕۆژی جیهانیی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤ، تۆڕی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کۆچ (UNNM) لەعیراق داوای هەنگاوی هاوبەش دەکات بۆ کۆتاییهێنان بە بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە، بەتایبەتی بۆ هەموو منداڵانی قوربانیی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە بە لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندی و پێویستییەکانی ڕزگاربووان لە چەقی پلانەکانمان بۆ ڕێگەپێگرتن و وەڵامدانەوەی ئەو تاوانە.بەڕێز غولام محەممەد ئیسحاقزای، جێگری نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عیراق و ڕێکخەری نیشتەجێ و ڕێکخەری کاروباری مرۆیی لە عیراقدا، وتی: " پێویستە بە زووترین کات هەموو ئەو جۆرە منداڵانە دەستنیشان بکرێن و لە دۆخی ئیستغلالکردن دووربخرێنەوە و بە زووترین کات چاودێری و پاڵپشتی پێویستیان پێبدرێت. بە داکۆکیکردنێکی بەهێز و کاری دڵسۆزانە لەلایەن هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانەوە، عێراق دەتوانێت ئەنجامی باشی هەبێت لە بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤدا."هەڵمەتی جیهانیی ئەمساڵ بۆ "پشتگوێنەخستنی هیچ منداڵێك لە پڕۆسەی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە" ئامانجی خێراکردنی کارەکانە لەڕێگەی چارەسەرکردنی هۆکارە بنەڕەتییەکانی وەك هەژاری و نەبوونی هاوکاریی بۆ منداڵانی بێ یاوەر لە کاتی کۆچکردن و لێشاوی پەنابەران؛ هەروەها بەهێزکردنی سیستەمی پاراستنی منداڵان و جێبەجێکردنی میکانیزمەکانی دادپەروەریی کە بە هەستیاری مامەڵە لەگەڵ منداڵان دەکەن بۆ لێپرسینەوە لە تاوانباران، بەتایبەتی تاوانبارانی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە.لە ساڵی 2022دا، ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کۆچ (IOM) وفەرمانگەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ماددە هۆشبەرەکان و تاوان (UNODC) گروپیکاری کەیسەکانی بازرگانیکردن بە کەسان (TiP)یانلە چوارچێوەی تۆڕی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کۆچبەران (UNNM) لەعێراقدا دامەزراند، بۆ داکۆکیکردن لە مافەکانی هەموو قوربانیانی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە، بەمەبەستی دڵنیابوون لە پاراستنیان و پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە گونجاوەکان. گروپی کاری TiP پشتگیریلە حکومەتی عێراق دەکات بۆ نەهێشتنی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە بە جێبەجێکردنی چوارچێوەی نێودەوڵەتی TiP کەبە چوارچێوەی چوار پیتی (P) ناسراوە (Prevention, Protection, Prosecution, and Partnership) بەواتای ڕێگەپێگرتن و پاراستن و لێپێچینەوە و کاری هاوبەش.گروپی UNNM داکۆکیلە حکومەتی عێراق دەکات بۆ بەهێزکردنی یاسای بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە (ژمارە ٢٨ی ساڵی ٢٠١٢) بۆ دەستەبەریی ڕەچاوکردنی مافی قوربانیانی بازرگانیکردن بە مرۆڤەوە. بە تایبەتیتر، پێویستە کاری زیاتر بکرێت بۆ دڵنیابوون لەم خاڵانەی خوارەوە:1- دەستڕاگەیشتن بە شوێنی حەوانەوە مافێکی بێ مەرجی قوربانیی بازرگانیکردن بە مرۆڤە، لەوانەش بۆ قوربانیانی نێر و کەم تەمەن.2- قوربانیانی بازرگانیکردن بە مرۆڤ بە تاوانبار دانەنرێن بە گوێرەی یاساکانی تر (وەك یاسای نیشتەجێبوون یان یاسای لەشفرۆشی).3- میکانیزمەکانی حکومەت و دەسەڵاتە خۆجێییەکان بەشێوەیەکی باشتر ئامادەبکرێن بۆ دەستنیشانکردن و لێکۆڵینەوە و وەڵامدانەوەی کەیسەکانی بازرگانیکردن بە مرۆڤ.4- هۆکارەکانی بازرگانیکردن بە منداڵان شی بکرێنەوە و لێیان تێبگەن و بە تەواوی چارەسەر بکرێن.تۆڕی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کۆچ پشتیوانی خۆی بۆ عێراق لە بەرەنگاربوونەوەی ئەم تاوانە نوێ دەکاتەوە. لە ڕۆژی جیهانی بەرەنگاربوونەوەی بازرگانیکردن بە مرۆڤ، با پێکەوە کاربکەین بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم دۆسیەیە بۆ بەرژەوەندی هەموو عێراقییەکان.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
١٦ تەمووز ٢٠٢٤
سویسرا بە بەخشینی یەک ملیۆن دۆلار پاڵپشتی بۆ ئاوارەکانی عێراق بەهێزتر دەکات
بەشداریکردنی سویسرا بە تایبەتی دەبێتە هۆی ئەوەی کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران بتوانێت چالاکییەکانی خۆی بۆ دابینکردنی پاراستنی سەرەکی بپارێزێت – لەوانەش تۆمارکردن و هاوکاری یاسایی – لە هەمان کاتدا سیستەمی نیشتمانی بەهێز دەکات کە پشتگیری پەنابەران دەکات بە هاوتای هاووڵاتیانی عێراق. هەروەها پشتگیری لە هەوڵەکانی کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران دەکات بۆ چارەسەرکردنی ئەو پێداویستیانەی کە ماونەتەوە بۆ بەڵگەنامە مەدەنییەکان لە نێوان عێراقییە ئاوارە لاوازەکاندا. لە ساڵی ٢٠١٩ەوە، بە هاوبەشی لەگەڵ حکومەتی عێراق، کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران یارمەتی زیاتر لە ٢٠٠ هەزار عێراقی داوە بۆ بەدەستهێنانی بەڵگەنامەی گرنگ بۆ ئەوەی بتوانن دەستیان بە زۆربەی مافە سەرەتاییەکانیان بگات. جەنابی ئیمیلیا جۆرجیڤا، باڵیۆزی سویسرا لە عێراق کە بنکەکەی لە ئوردنی پایتەختی عەمانە، وتی "سویسرا تایبەتە بە پاراستنی مافەکانی مرۆڤ و پاڵپشتیکردنی کۆمەڵگا زیانلێکەوتووەکانی ململانێ لە عێراق. لە ڕێگەی هاوبەشیمان لەگەڵ کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران، هەوڵدەدەین بۆ بەهێزکردنی پەنابەران و بەدەستهێنانی چارەسەری بەردەوام بۆ دانیشتوانی ئاوارە".زۆرینەی ئاوارەکان لە عێراق خەڵکی سوریان کە لە هەرێمی کوردستان نیشتەجێن. زۆربەیان لە ئێستاوە دەستیان بە خوێندنی کوالیتی و خزمەتگوزارییەکانی تەندروستی گشتی گەیشتوە، هەروەها دەرفەتیان هەیە بۆ پەرەپێدانی بژێوی ژیانیان. بە شێوەیەکی سەرەکی لە کەرتی نافەرمیدا. دەسەڵاتدارانی عێراق پابەندبوونێکی بەهێزیان نیشانداوە بۆ وەرگرتنی بەرپرسیارێتی زیاتر بەرامبەر بە پەنابەرانی سوریا و پەنابەرانی دیکە، لەگەڵ ئەوەشدا بەردەوامی پاڵپشتیی خێرخوازان زۆر گرنگە بۆ دڵنیابوون لە بەهێزکردنی پێکهاتە نیشتمانییەکان و توانای خزمەتکردنی پەنابەران و ئاوارەکان.پاولین فرێنو، نوێنەری کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران بە وەکالەت لە عێراق وتی: "هاوبەشیی لەگەڵ سویسرا ڕۆڵی سەرەکی هەبووە لە یارمەتیدانی کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران بۆ پشتگیریکردنی چارەسەرە درێژخایەنەکان بۆ ئاوارەکان لە عێراق لەڕێگەی زیاتر تواناسازیی دەسەڵاتە پەیوەندیدارەکان بۆ گەیاندنی ناسنامەی نیشتمانی." " کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران پابەندبوونی بەردەوامی سویسرا بە پاراستنی نێودەوڵەتی بەرز دەنرخێنێت، کە تا ئێستاش وەک بەشێکی دانەبڕاو لە چارەسەرەکانی ئاوارەبوون لە عێراقدا وەک ئەولەویەتێک دەمێنێتەوە."سویسرا وەک یەکێک لە هاوبەشە سەرەکییە حکومییەکانی کۆمیساریای باڵای نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەنابەران دەمێنێتەوە، چ لە ئاستی جیهانی و چ لە عێراق. پشتگیرییە نەرم و دیاریکراوەکانی سویسرا دڵنیای داوە لەوەی کە سەرچاوەی گرنگ بۆ زۆرترین پێداویستییەکان لەبەردەستدایە، هەروەها بۆ یارمەتیدانی بنیاتنانی توانای دەسەڵاتداران و بەهێزکردنی خزمەتگوزارییە گشتیەکان بۆ ئاسانکاری بۆ بەشداریکردنی پەنابەران.عێراق بە بەخشندەیی میوانداری نزیکەی ٣٠٠ هەزار پەنابەر دەکات. لە کاتێکدا زۆرینەیان لەناو شار و گوند و شارەکاندا هاوشانی پێکهاتە عێراقییەکان نیشتەجێن، نزیکەی لەسەدا ٣٢یان لە ٩ کەمپی پەنابەران لە هەرێمی کوردستانی عێراق نیشتەجێن. پەنابەران ئاسۆی گەڕانەوەیان بۆ وڵاتەکەیان سنووردارە بەهۆی بەردەوامی نائەمنی و پێشێلکاری و پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ و یاسای مرۆیی و بەمجۆرە پێویستیان بە پشتیوانی بەردەوام هەیە بۆ ئەوەی ببنە ئەندامی پشت بەخۆبەستن و چالاکانەی کۆمەڵگاکانیان. هەروەها زیاتر لە یەک ملیۆن ئاوارە لە عێراقی ماونەتەوە لەگەڵ نزیکەی ١٥٠ هەزار کەس لە ٢١ کەمپی ئاوارەکان لە هەرێمی کوردستان دەژین. ئێمە بەردەوام دەبین لە کارکردن لەگەڵ دەسەڵاتداران بۆ دۆزینەوەی چارەسەری بەڕێز و بەردەوام بۆیان، لەوانە گەڕانەوەی سەلامەت و ئارەزومەندانە بۆ ناوچەکانیان، يان گواستنەوە بۆ ناوچەکانی دیکەی ناو وڵات، و يان گشتگیری ناوخۆیی.
1 of 5
نوێترين سهرچاوهكان
1 / 11
سەرچاوەکان
٢١ تشرینی دووەم ٢٠٢٣
سەرچاوەکان
٢٨ شوبات ٢٠٢٣
سەرچاوەکان
٣١ تشرینی یەکەم ٢٠٢٢
1 / 11