٢٢ ساڵ لەمەوبەر خراپترین هێرشی تەقینەوە لەمێژووی ئەو رێکخراوەدا دژی بارەگای نەتەوە یەکگرتووەکان لە بەغدا ئەنجام درا. هەرچەندە لە ڕاستیدا، ٢٢ ساڵ ماوەیەکی زۆرە درێژە بەڵام ئێمە ئەو هاوپیشانەمان لەبیر ناکەین کە لە تەقینەوەکەی ئوتێل کەناڵدا گیانی خۆیان لە دەستدا. ئەوانە کوڕ و کچ و دایک و باوک و برادەری ئێمە بوون کە تا ئەمڕۆش لەلایەن ناسیاو و خۆشەویستانیانەوە  هەر یاد دەکرێنەوە. ئێمە هەروەها یادی بەڕێز سێرجی دی ملیۆی بەرپرسی ئەو کاتی نەتەوە یەکگرتووەکانیش دەکەینەوە کە ئەویش لەو تەقینەوەیەدا گیانی لەدەستدا. ئێمە هەروەها لەگەڵ ئەو ڕزگاربووانەشین کە ژیانیان بۆ هەتاهەتایی گۆڕا. هەروەها یادی ئەو هاوپیشە قارەمانانەشمان و خەڵکی تریش دەکەینەوە کە لەو ڕۆژە سەختەدا کەوتنە پێشکەشکردنی یارمەتی کە لە چەندین رۆژ و هەفتەی دواتریشدا جوانترین گیانی مرۆییان نیشاندا.ئەم یادکردنەوەیەش ڕێزگرتنێکە لە گیانیان و هەروەها بەشداریشیان بۆ خەڵکی عێراق و هەروەک چۆن نیشاندەری ئەوەشە کە دۆخی عێراق لە ساڵی ٢٠٠٣ وە چی بەسەر هاتووە. بە کارکردن لەگەڵ خەڵکی ئازا و بە هیممەتی ئەم وڵاتەدا، ژنان و پیاوانی نەتەوە یەکگرتووەکان ماندوونەناسانە کاریان کرد بۆ هاوکاریکردنی عێراق لە هەنگاونانی بەرەو ئاشتی و سەقامگیری و گەشەپێدان.لەسەرووی هەمووشیانەوە، ئەم یادکردنەوەیە بیرخەرەوەیەکی ڕوون و ئاشکرایە لەسەر ئەو کارە گرینگەی کە ئەم رێکخراوە لەسەرتاسەری جیهاندا ئەنجامی داوە و هەروەها ئەو مەترسییانەش کە رووبەڕووی خەڵکی ئێمە بووەتەوە لەکاتی ئەنجامدانی کارەکانیاندا. ١٩ی مانگی ئاب، کە ڕۆژی جیهانیی مرۆییە، لە رۆژی یادکردنەوەی کارەسات و تراژیدیای بێوێنەوە گۆڕاوە بۆ یادکردنەوەی پیرۆز بۆ هەموو ئەو خەڵکانەی کە لە بواری مرۆییدا کار دەکەن لە ناوەوەو لە دەرەوەی ڕێکخراوکەدا. ئەم ئازایەتی و خۆتەرخانکردن و باوەڕە بۆ ئایندەیەکی باشتر سرووش (ئیلهام) مان پێدەدات.ئەوانەی کە لە ١٩ی ئابی ٢٠٠٣دا گیانیان لە دەستدا و هەروەها قوربانیدان و بەشداریشیان بۆ جیهان و بۆ پرسی پیرۆزی ئاشتی هەرگیز لەبیر ناکرێن. , filtered_html

هاوکاران لە نەتەوەیەکگرتووەکان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان،ئامادەبووانی بەرێز ،خۆشحاڵم بە بەشداربوونم لە گەڵ ئێوە لەم بۆنەیەی ڕۆژی جیهانیی تەندروستی، ئەمەش تەنها بۆنەیەک نیە بۆ یادکردنەوەی دامەزراندنی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانیی لە 1948، بەڵکو بانگەوازێکی ساڵانەشە بۆ کارکردن لە پێناو پتەوکردنی پابەندییە هاوبەشەکانمان بۆ برەودان بە تەندروستی گشتی بۆ هەمووان.دروشمی ئەمساڵ بریتییە لە "سەرەتا باشەکان، ئایندەیەکی گەش" و گرنگیەکی تایبەتی بۆ عێراق هەیە بەو پێیەی تیشك دەخاتە سەر ئەوپەڕی گرنگیدان بە وەبەرهێنان لە بواری تەندروستی دایکان و کۆرپەکان و منداڵان وەکو بنەمایەك بۆ گەشەپێدانی بەردەوام و بۆ ئەو جڤاکانەی توانای بەرەنگاربووەنەوەیان هەیە. بە درێژایی ٧٥ ساڵی ڕابردوو ، ڕێکخراوی تەندروستی جیهانیی لە کاتی ئاشتی و قەیرانەکاندا لەگەڵ وڵاتان وەستاوەتەوە ، هەر لە هەماهەنگیکردنی وەڵامدانەوەکان بۆ پەتاکانی کۆلێرا و ئیبۆلا و بەم دواییەش کۆڤید-19، بە پێچکردنەوە  بە هەڵمەتە نیشتمانییەکانی کوتان و بونیاتنانەوەی سیستەمە تەندروستییەکان لە ژینگە نالەبارەکان تا دەگاتە دانانی پێوەرە تەندروستییەکانی پشتبەستوو بە بەڵگەکان. لە عێراقیش، ڕێکخراوی تەندروستی جیهانیی لە نزیکەوە لەگەڵ وەزارەتی تەندروستی و دامەزراوە نیشتمانییەکان کار دەکات لە پێناو پتەوترکردنی ئامادەیی بۆ تەنگەتاوییەکان و پشتگیریی کردنی وەڵامدانەوەی پەتا و برەودان بە تەندروستی گشتی و هێنانەپێشەوەی سیسیەمی تەندروستی.هەروەها ئەمڕۆ بۆنەیەکیشە بۆ دەربڕینی دڵخۆشی بەو پێشوەچوونە بەرچاوەی عێراق بینیویەتی بە سەرکردایەتی وەزارەتی تەندروستی و پشتگیریی هاوبەشیکارە نێودەوڵەتییەکان. ئەمانە گرنگترین دەسکەوتەکانن:جێبەجێکردنی قۆناغ بە قۆاغی یاسای بیمەی تەندروستی  ، کە تا ءێستا نزیکەی 776.000 کەس لە خۆ دەگرێت، ئەمەش دەبێتە هۆی وەدەستهێنانی گرتنە خۆی تەندروستی گشتگر؛فراوانکردنی ژێرخانی تەندروستی و باشترکردنی جۆریی خزمەتگوزارییە تەندروستییەکان لەسەرتاسەری وڵات؛جێبەجێکردنی مۆدێلی داهێندراو بۆ پێشکەشکردنی خزمەتگوزارە تەندروستییەکان وەک ( ئەمبولانسە پێشکەوتووەکان و بنکەکانی تەندروستی خێزان و یەکەکانی تەندروستی خوێندنگاکان، ئەمەش ڕەنگدانەوەی پابەندیی عیراقە بە دادپەروەریی و گشتگیریی.ئەم کۆششانەش بوونەتە هۆی وەدیهێنانی ئەم ئامانجە بەرچاوانەی خوارەوە:نزمبوونەوەی ڕێژەی مردنی دایکان بۆ 29.6 بۆ هەر 100.000 بۆ هەر لەدایکبوویەکی زیندوونزمبوونەوەی ڕێژەی مردنی کۆرپە تازە لەدایک بووەکان بۆ 10.5 بۆ هەر 1.000 لەدایکبوویەکی نوێ .سەرباری نزمبوونەوەی ڕێژەی مردنی منداڵانی تەمەن خوار پێنج ساڵ بۆ 19.7 بۆ هەر 1.000 منداڵ .ئەمانە تەنها ژمارە نین، بەڵکو ڕزگارکردنی چەندین گیان و پاراستنی چەندین خێزانە و هەروەها سیستەمێکی تەندروستییە لە سەر ڕێگای چاکبوونەوە هەنگاو دەنێت و توانای بەرنگاربوونەوەشی هەیە.هەروەها دەستخۆشی لە سەرکردایەتی عیراق دەکەین لە بواری تەندروستی گشتی کە ڕێکخراوی تەندروستی جیهانییش دانی پێداناوە لە میانەی ئەم دەستکەوتانەی خوارەوە:ڕاگەیاندنی نەمانی نەخۆشی تەراخوما لە سەرتاسەری عیراقدا.یەکەمین وڵاتە لە جیهان کە لە دەستپێشخەری کۆتاییهێنان بە نەخۆشی ئیفلیجی منداڵان گواستراوەتەوە بۆ بەڕێوەبردنی تەواوی نیشتمانی.وەدەستهێنانی دانپێدانانی نێودەوڵەتی دووانەیی لە بەرنامەی ڕاهێنانی مەیدانی لە زانستی پەتایەکان. بە ناوی خانەوادەی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عیراق، پابەندیی پتەوەی خۆمان بۆ پشتگیریی کردنی کارنامەی تەندروستی لە عیراق دووپات دەکەینەوە ، کە بگونجێت لەگەڵ ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام و چوارچێوەی هاریکاری گەشەپێدانی بەردەوامی نەتەوە یەکگرتووەکان ، کە ئێستا پێداچوونەوەی کۆتایی بۆ دەکرێ لە لایەن حکومەتەوە.لە کاتێکدا کە دەڕوانینە ئایندە، دەمەوێت جەخت بکەمە سەر سێ پێشینەکاری ستراتیجی هاوبەشیکردنە بەرداوەمەکەمان:پێدانی سەرلیستیی بە دادپەروەریی و گشتگیریی، و مسۆگەرکردنی دەستگەیشتن بە خزمەتگوزارییە پزیشیکییەکان بۆ هەموو عێراقییەکان بە تایبەتیش ئەوانەی ناوچە دوورەکان و هەروەها ئەو ناوچانەی کاریگەریی قەیرانەکانیان بەسەرەوەیە.وەبەرهێنان لە هیزی کار تایبەت بە بواری تەندروستی و بەشداریکردنی جڤاکی لە ڕیگای بەهێزکردنی سەرکردایەتی نێوخۆیی و بەستنی هاوبەشیکاری لەگەڵ ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی و پتەوکردنی متمانە بە دامەزراوە گشتییەکان.پێکەوە گرێدانی کاری تەندروستی و کاری ژینگەیی لە ریگای بونیاتنانی سیستەمەگەلێکی تەندروستی توانای بەرەنگاربوونەوەی گۆڕانی کەش و هەوا و بەرپەرچدانەوەی مەترسییە تەندروستییە هەڵکشاوەکانی هەبێت.بەڕێز جەنابی وەزیر، هاوکارانی خۆشەویستئەمڕۆ دڵخۆشین بە دەستکەوتەکان ، بەڵام لەوە گرنگتر ئەوەیە ئێمە بە هیوایەکی مەزن بەرەو ئایندە دەڕوانین . بە ناوی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانیی و ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان تەوای ڕێز و پێزانینمان بۆ وەزارەتی تەندروستی و هەموو هاوبەشیکارە نیشتمانیی و نێودەوڵەتییەکانمان دەردەبڕین . سەرکردایەتی ئێوە و پابەندی بوون و هاریکاریتان بنچینەن بۆ مسۆگەرکردنی لەدایکبوونی هەر کۆرپەیەک لە عیراق لە میانەی سیستەمێکی تەندروستی کە پارێزراوی دەکات و ئایندەیەکی تەندروست و پڕشنگداریشی بۆ دابین دەکات .زۆر سوپاس , filtered_html

بەغدا، ٢١ی نیسانی ٢٠٢٥ – بەرێز ئەتول کارێ، جێگری سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پاڵپشتی کاروبارەکان، لە ١٨ تا ٢١ی نیسانی ٢٠٢٥ سەردانی عیراقی کرد لە چوارچێوەی کشاندنەوە و ڕاگواستنی داهاتووی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاریی عیراق (یونامی)، کە لە قۆناغی داهاتوودا ماوەیەك دیاریکراوە بۆ هەڵوەشاندنەوەی نێردەکە بەگوێرەی بڕیاری ژمارە 2732 (2024)ی ئەنجومەنی ئاسایش. مەبەست لە سەردانەکەش دیاریکردنی سروشت و ڕادەی پشتگیری بارەگای سەرەکی نەتەوە یەکگرتووەکانە بۆ ئەم پڕۆسانە.لە میانی سەردانەکەیدا، بەڕێز کارێ بە یاوەری دکتۆر محەمەد ئەلحەسان، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عیراق، لە لایەن بەڕێز محمد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرانی عیراق، پێشوازیان لێکرا. هەروەها بەڕێزیان کۆبوونەوەی جیاوازی ئەنجامدا لەگەڵ بەڕێز عەبدولئەمیر ئەلشەمەری، وەزیری ناوخۆ، و بەڕێز ثابت محمد سەعید ئەلعەباسی، وەزیری بەرگری، و بەڕێز محەمەد حوسێن بەحرلعلوم، یاریدەدەری وەزیری دەرەوە بۆ پەیوەندییە دووقۆڵییەکان کە ئەرکی کارکردنە لەگەڵ یونامی لەسەر پلانی ڕاگواستن و هەڵوەشاندنەوەی نێردەکەیە.گفتوگۆکان لەگەڵ بەرپرسانی باڵای حکومەت جەختیان لەسەر پابەندبوونی هاوبەش کردەوە بۆ دڵنیابوون لە کشانەوەیەکی ڕێک و پێکی یونامی تا کۆتایی مانگی کانونی یەکەمی ٢٠٢٥، و تەواوکردنی هەموو چالاکییەکانی پڕۆسەی هەڵوەشاندنەوە تا کۆتایی ئەیلولی ٢٠٢٦.بەڕێز کارێ پێزانینی خۆی بۆ دەسەڵاتدارانی عیراق دەربڕی بۆ پاڵپشتییە چەسپاوەکانیان بەدرێژایی ماوەی کارکردنی یونامی لە وڵاتەکەدا، هەروەها ئاماژەی بە پێشهاتە ئەرێنییەکان کرد بەرەو ئاشتی و سەقامگیری بەردەوام. ناوبراو دڵنیایی دەداتە دەسەڵاتدارانی عیراق لە پابەندبوونی نەتەوە یەکگرتووەکان بە لابردنی سەلامەتی هەموو پاشماوە مەترسیدارەکان پێش ڕادەستکردنی دامەزراوە و شوێنەکان. جەختیشی لەوە کردەوە کە بەردەوامی هاوکاری و بەشداری سەرکردایەتی عیراق گرینگ دەبێت بۆ دڵنیابوون لە کۆتایی هاتنی سەرکەوتووانەی ئەم ڕاگواستنە.بەڕێز جێگری سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بەهەمان شێوە گەشتێکی بەناو کەمپی یەکگرتووی نەتەوە یەکگرتووەکان لە شاری بەغدا ئەنجامدا کە کارمەندانی نەتەوە یەکگرتووەکان تێیدا نیشتەجێن و کاردەکەن، هەروەها زنجیرەیەك کۆبوونەوەی ناوخۆیی ئەنجامدا، لەوانە لەگەڵ نوێنەرانی دەزگا و سندوق و بەرنامەکانی نەتەوە یەکگرتووەکان کە لە عیراق کاردەکەن، هەروەها کۆبوونەوەیەکی ئۆنلاینیشی لەگەڵ کارمەندانی یونامی ئەنجامدا.هەروەها، سەردانەکە دەرفەتێك بوو بۆ ئاشنابوون بە پێشکەوتنی بەرچاوی نێردەکە لە بەڕێوەبردنی ژینگەدا. بەڕێز کارێ دەستخۆشی لە یونامی کرد بۆ بەرزکردنەوەی ئەدای ژینگەیی و پێداچوونەوەی بە دەستپێشخەرییە سەرەکییەکان کرد، لەوانە سەردانێک بۆ پارکی ئیکۆی دیجلە کە تێیدا نەمامێکی چاند، هەروەها سەردانی شوێنی بەڕێوەبردنی پاشماوەکان و سیستەمی بەڕێوەبردنی ئاو و وزەشی کرد. بەڕێزیان بە تایبەتی ئاماژەی بە دانانی سەرکەوتووانەی وێستگەی پاککردنەوەی ئاوی پیس (WWTP) کرد کە تەکنەلۆژیای پێشکەوتوو بەکاردەهێنن، و پانێڵی وزەی خۆر کە ساڵانە تا چوار کاتژمێر گێگا وات بەرهەمدەهێنن. بە دڵنیاییەوە ئەم جۆرە پڕۆژانە میراتێکی ژینگەیی ئەرێنی لە وڵاتەکەدا بەجێدەهێڵن., filtered_html

نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق خوێندنی تایبەتییەکی دوو ڕۆژەیان ڕێکخست بۆ ئاگادارییە سەلامەتییەکان بۆ ژنان (WSAT) لە ناوەندی سەرەکی نەتەوە یەکگرتووەکان لە بەغدا، لە ماوەی ١٦ تا ١٧ی نیسان ٢٠٢٥.ئەم خوێندنەدا ١٦ ژن بەشداربوویان کردەوە، کە نمایەندەی یۆنامی (UNAMI) و دامەزراندنی جۆراوجۆر بوون.خوێندنیەکە لەلایەن خانم فەرەح حەمید لە بەرنامەی نێودەوڵەتیی خواردن (WFP) و خانم ڕێمان حەیدەر لە یونیسیف – عێراق (UNICEF) بە شێوەیەکی هاوبەش پێشکەش کرایەوە.ئەم خوێندنیە بۆ هەموو ژنانی کارمەند لە نەتەوە یەکگرتووەکان، دەمەوێکی گرنگ و بەسوودە، چونکە ئامانجی ئەوەیە بەرزکردنەوەی توانای ژنان لە زانیاری، شارەزایی و متمانە بۆ ئەنجامدانی کار لە ناو شوێنە هەڕەشەدارەکان، و پێدان بە چەشنە و کارامەییەکانی خۆپاراستن و بەڕێوەبردنی ریسکە سەلامەتییەکان بە شێوەیەکی کاریگەر.لە ماوەی خوێندنیەکەدا، ڕاهێنانەکانی ئارامکردن و سەرنج ڕاکێشان جێبەجێ کران بۆ یارمەتیدانی بەشداربووان بەوەی خۆیان لە هەستە نەخۆشەکان ڕزگار بکەن و سەرنجی خۆیان بگرنە سەر بابەتەکان. ئەم ڕاهێنانانە کاریگەرییەکی باشیان هەبوو لە سەر ڕێکخستنی هەستەکان، کەمکردنەوەی فشاری دەروونی، و زۆرتر هەستکردن بە ئێستای کات، کە ئەمەش بوو بە دەرچوونێکی گرنگ بۆ دروستکردنی ژینگەیەکی فێربوونی پشتگیریکراو و خۆشحاڵ., filtered_html