جێگری نێردەی تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتوەکان و ڕێکخەری نیشتەجێ و کاروباری مرۆیی لە عێڕاقدا غوڵام ئیسحاقزای -- کۆبونەوەی کۆمیسیۆنی ئابووری نەتەوەیەکگرتوەکان لە ئەوروپا و کۆمیسیۆنی ئابوری و کۆمەڵایەتی نەتەوە یەکگرتوەکان لە ڕۆژئاوای ئاسیا

سەرەتا دەمەوێت سوپاسی هاورێیان لە کۆمیسیۆنی ئابووریی نەتەوە یەکگرتوەکان لە ئەوروپا و کۆمیسیۆنی ئابوری و کۆمەڵایەتی نەتەوە یەکگرتوەکان لە ڕۆژئاوای ئاسیا بکەم بۆ بانگێشت کردنم بۆ بەشداریکردنم لەم کۆبونەوە گرنگەدا و گفتوگۆکردن سەبارەت بە عێڕاق و بەشداری کردنی لە پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتوەکان لەسەر پاراستن و بەکارهێنانی ڕێڕەوە ئاویەکان و دەریاچە نێودەوڵەتیەکان و هەنگاوەکانى داهاتوو گرنگی پێواژووکردنی ئامانجە دوورمەوداکانی نەتەوە یەکگرتوەکان ئامانجی 6.5.2 بۆ پێوانەکردنی گرنگی بەرەوپێشبردنی هەماهەنگی کردن لە سەرچاوەکانی ئاوی ناوچەکەدا.

کۆنفرانسی ئاوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ئازاری ۲۰۲۳ لە نیویۆرک جەختی لە گرنگی هەماهەنگی کرد بەتایبەتی لەسەر ئاستی سنووری وەک مەرجێکی پێشوەختە بۆ دڵنیابوون لە پەرەپێدانی بەردەوام و یەکخستنی هەرێمی و بنیاتنانی ئاشتییەکی هەمیشەیی و برەودان بە هەماهەنگی لە بوارەکانی تردا.

هەروەها کۆنفرانسەکە جەختی کردەوە لەسەر گرنگی برەودان بە ئاڵوگۆڕی زانیاری و ئەزموون و کرداری باش. هەروەها داوای دامەزراندنی ڕێککەوتنی هاریکاری کرد ئەگەر تائێستا بوونیان نەبێت، هەروەها بەهێزکردنی ڕێکخراوەکانی ناوچەکە لەسەر بنەماکانی یاسای نێودەوڵەتی و پەیماننامەکانی ئاوی نەتەوە یەکگرتووەکان.

کۆنفرانسەکە داوای لە وڵاتانی ئەندام کرد کە هەردوو پەیماننامەکە جێبەجێ بکەن و جێبەجێی بکەن وەک ئامرازێکی سەرەکی بۆ خێراکردنی هاریکارییەکان.

لە هەمان کاتدا، هەروەک لە لێدوانە دەستپێکەکانمدا ئاماژەم پێکرد، دەمەوێت ستایشی عێراق بکەم بۆ ئەوەی بەشداری لە پەیماننامەی ئاوی نەتەوە یەکگرتووەکان کرد.

جێبەجێکردنی پەیماننامەکە دەرفەتی نوێ پێشکەش دەکات بۆ بەهێزکردنی بەڕێوەبردنی ئاوی ناوخۆیی و چوارچێوەکانی حوکمڕانی و بنەمایەکی پتەو بۆ بەهێزکردنی هاریکارییەکان لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ ی عێراق.

بە گەڕانەوە بۆ ئەو دەستکەوتانەی کە بوونەتە هۆی ئەندامبوونی عێراق، بە شانازییەکی گەورەوە دەڵێین کە ئێمە پێکەوە نەتەوە یەکگرتوەکان لە عێڕاق و کۆمیسیۆنی ئابووری نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ ئەوروپا و کۆمیسیۆنی ئابوری و کۆمەڵایەتی یەکێتی ئەوروپا لە ڕۆژئاوای ئاسیا و  هەنگاوە پێویستەکانی ئەندامبوونمان ئاسان کرد بە پشتیوانیکردنی حکومەتی عێراق بە ڕاوێژی یاسایی و تەکنیکی و سیاسەتی بەردەوام. ئێستا عێراق دەبێت بە شێوەیەکی چالاکانە پەیماننامەکە و ئامرازەکانی بەکاربهێنێت.

مەرجی پێشوەختە بۆ ئەم کارە بەردەستبوونی توانای نەتەوەییە بۆ پێشکەوتن لەسەر بنەمای پەیماننامەکەیە. بۆیە زۆر بە هیواین کە عێراق لیژنەیەکی نێوان وەزارەتەکانی بۆ جێبەجێکردنی پەیماننامەی ئاو دامەزراندووە کە هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانی بەڕێوەبردنی ئاو کۆدەکاتەوە. من داوا لە لیژنەکە دەکەم کە سەرکردایەتی و ڕێبەرایەتی هەوڵەکان بکات لەسەر ئاستی نیشتمانی و سنووری نێودەوڵەتیدا.

ئاسانکاری بۆ دیالۆگ و هەماهەنگی هەرێمی، لەوانەش کێشەکانی ژینگە و ئاو و کاریگەرییە نەرێنییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا، هەروەها لە بڕیارنامەی 2631 ی نەتەوە یەکگرتووەکاندا چەسپاوە و باس کراوە.

لەبەر ئەوە نەتەوە یەکگرتووەکان ئامادەیە بۆ پشتیوانیکردنی هەوڵەکانی عێراق لە جێبەجێکردنی پەیماننامەکە و دیاریکردنی ئەولەویەتەکانی هەردوو بەڕێوەبردنی ئاوی نیشتمانی و سنووری و پلانێکی پەیوەندیدار بۆ جێبەجێکردن.

میوانە دیارەکان، پێویستییەکی بەپەلە هەیە بۆ بەرەوپێشبردنی پڕۆژە نەتەوەیی و هەرێمییەکان بەیەکەوە پەیوەست بە ڕێوشوێنەکانی خۆگونجاندنی ئاو و کەشوهەوا، لە هەمان کاتدا سوود و ئامرازەکانی پەیماننامەکە بەکاربهێنرێت بۆ کارکردن بەرەو هەماهەنگی و یەکخستنی هەرێمی.

هەروەک دوێنێ لەلایەن بەڕێز محەمەد شیعە ئەلسودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق ئاماژەی پێکرا، وڵاتەکە بۆ ماوەیەکی زۆر لە ناکۆکییەکان و پاشان هەوڵەکانی سەقامگیرکردن بێ بەش نەبووە. کە سەرنجی وڵاتی عێڕاقی لە کێشە گرنگەکانی ئاو دوور خستبووەوە.

ئێستا کاتی ئەوە هاتووە کە لەسەر پەیماننامەکە بنیات بنرێت و سەرنج و سەرچاوەکان بخەینە سەر کێشەکانی ئاو کە گرنگن بۆ پەرەپێدانی کۆمەڵایەتی و ئابووری وڵاتەکە و بنیاتنانی ئاشتییەکی بەردەوام.

جێ ی دڵخۆشی و پێشکەوتنێکی بەڵێن هێنەرە کە عێراق، بووە بە پێشەنگ لە ناوچەکەدا بۆ ئەوەی بەشداری لە پەیماننامەکەدا بکات، هەروەها ئەمە بەرەوپێشچوونێکی زۆر گرنگە بۆ تەواوی ناوچەکە. من هانی وڵاتانی دیکە دەدەم کە شوێن پێ ی عێراق بکەون و بەشداری ئەم چوارچێوە گرنگە نێودەوڵەتییە بکەن.

لە کۆتاییدا، بە پەرۆشم بۆ گفتوگۆی بەرهەمدار و وۆرکشۆپی یەکەمی نێوان وەزارەتەکان سەبارەت بە جێبەجێکردنی پەیماننامەکە.