نوێترين
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٢٤ تشرینی یەکەم ٢٠٢٤
پەیامی دکتۆر محەمەد ئەلحەسان، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عیراق سەبارەت بە ڕۆژی نەتەوە یەکگرتووەکان
بۆ زانیاری زیاتر
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٢٣ تشرینی یەکەم ٢٠٢٤
بەیاننامەیەك لەلایەن وتەبێژی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە سەبارەت بە هەڵبژاردنی پەڕلەمانی هەرێمی کوردستان (وەرگێڕانی نافەرمی)
بۆ زانیاری زیاتر
ڤيديۆ
٢٢ تشرینی یەکەم ٢٠٢٤
هەرێمی کوردستانی عێراق هەڵبژاردنی پەرلەمان | 20ی تشرینی یەکەمی 2024
بۆ زانیاری زیاتر
نوێترين
ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام له عيراق
ئامانجەکانی گەشەپێدانی بەردەوام بانگەوازێکی نیشتمانین بۆ کارکردن لە پێناو کۆتاییهێنان بە هەژاری و پاراستنی ژینگە و کەشوهەوای گۆی زەوی و هەروەها بۆ دڵنیابوونیش لەوەی کە دانیشتوان لە هەموو شوێنێک لە ئاشتی و خۆشگوزەرانی بەهرەمەندن. ئەمانە ئەو ئامانجانەن کە نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق کاریان لەسەر دەکات.
بڵاوکراوە
١٠ تەمووز ٢٠٢٤
United Nations in Iraq | Annual Results Report 2023
The United Nations Country Team (UNCT) in Iraq, composed of 23 UN Agencies, Funds and Specialized Programmes, is dedicated to supporting Iraq’s journey towards achieving the Sustainable Development Goals (SDGs). Guided by the principle of Leaving No One Behind, the UNCT, under the leadership of the Deputy Special Representative of the UN Secretary-General and Resident and Humanitarian Coordinator, employs evidence-based actions and specialized expertise to enhance the lives and livelihoods of all Iraqis, with a particular focus on the most vulnerable and marginalized communities.
The operational blueprint of the UNCT is encapsulated in the United Nations Sustainable Development Cooperation Framework (UNSDCF) 2020–2024, which lays out the shared development objectives of the UN in Iraq. This framework is pivotal, outlining five strategic priorities ranging from achieving social cohesion, protection and inclusion to promoting natural resource management and climate change resilience. The overall aim is to achieve inclusive and sustainable economic growth and efficient institutional services.
Integrating the humanitarian, development and peace nexus within its collective work, the UNCT is aligned with Iraq’s Vision 2030, the Kurdistan Regional Government’s Vision for the Future and the National Development Plan, among other strategic documents. This synergy ensures that the UN’s efforts are harmonized with national priorities and strategies, marking a transition from humanitarian assistance to sustainable development and peacebuilding, firmly rooted in the commitment to leave no one behind.
The operational blueprint of the UNCT is encapsulated in the United Nations Sustainable Development Cooperation Framework (UNSDCF) 2020–2024, which lays out the shared development objectives of the UN in Iraq. This framework is pivotal, outlining five strategic priorities ranging from achieving social cohesion, protection and inclusion to promoting natural resource management and climate change resilience. The overall aim is to achieve inclusive and sustainable economic growth and efficient institutional services.
Integrating the humanitarian, development and peace nexus within its collective work, the UNCT is aligned with Iraq’s Vision 2030, the Kurdistan Regional Government’s Vision for the Future and the National Development Plan, among other strategic documents. This synergy ensures that the UN’s efforts are harmonized with national priorities and strategies, marking a transition from humanitarian assistance to sustainable development and peacebuilding, firmly rooted in the commitment to leave no one behind.
1 of 5
چیڕۆک
٢٨ ئایار ٢٠٢٤
پەیامی ماڵئاوایی لە جێنین هێنیس-پلاسخارتەوە
ئاواتەخوازم سوپاس و پێزانینی بێپایانی خۆم بۆ هەموو عێراقییەکان و بەتایبەتی ئەوانەی چاوم پێیان کەوتووە و لەگەڵیاندا کارم کردووە، دەرببڕم.لە ماوەی پێنج ساڵی ڕابردوودا، من زۆر سەرسام بووم بە بەخشندەیی و میوانداریی گەلێك کە هەرگیز لە دابونەریتی پێشوازیکردن لە خەڵکی بیانی و یارمەتیدانی ئەوانەی پێویستیان بە یارمەتییە دانەبڕوان، هەتا ئەگەر کاریگەریی لەسەر ئاسوودەیی و کاتی خۆشیان هەبێت. من زۆر شت فێربووم لە گوێگرتن لە ژنان و پیاوانی عێراقی کە بە شانازییەوە مێژووی خۆیان ڕوون دەکردەوە. هەرچەندە زۆرێك لەوانە ڕووبەڕووی ئاڵنگاریی سەرخت بوونەتەوە، بەڵام زۆرجار گەشبینییەك بۆ ڕۆژانی داهاتوو دەدرەوشایەوە. ئەوان پێشوازییان لە من و هاوکارانی دیکەی نەتەوە یەکگرتووەکان کردووە لە شارۆچکە و ماڵەکانیاندا، بانگهێشتیان کردووین بۆ بەشداریکردن لە ژەمێك یان بۆنەیەك و هەرگیز دەرفەتێکیان لەدەست نەدا بۆ نمایشکردنی کولتوورە دەوڵەمەند و جوانییە بێئەندازەکەی عێراق. لە سەرانسەری وڵاتدا، بە هەرێمی کوردستانیشەوە، خەڵکی بێشومار لە هەموو تەمەنێکدا بە شێوەیەکی خۆڕسك هیوا و ئاواتی هاوبەشیان هەبووە. بۆیە من هیچیان لەبیر ناکەم.هەروەها بەڕاستی کۆبوونەوە و گفتوگۆیە پیشەگەرانەکان بەرزدەنرخێنم کە لەگەڵ ژمارەیەکی زۆر لە هاوبەشەکانمان هەمانبووە، هەر لە نوێنەری کۆمەڵگەی مەدەنی و ئەکادیمی و سەرۆك عەشیرەت و سەرکردە ئاینییەکانەوە تا دەگاتە دەسەڵاتدارانی ناوخۆیی و پارێزگا و نیشتمانی و دادوەر و بەرپرسانی ئەمنی و سیاسەتمەداران. شایەنی باسە کە تێڕوانین و دیدگاکانیان زۆر شتیان فێرکردین و ڕێنمایی کارەکانمانیان کردووە. لە هەندێك لەو کۆبوونەوانەدا تاکەکان جیاوازی ڕۆژانەیان وەلاوەدەنا بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ عێراق لە کاتە گرنگەکاندا. هەموو ئەو جۆرە پەیوەندییانە کاریگەرییەکی نەسڕاوەی لەسەر من بەجێهێشتووە و بێگومان هەرچەند سووپاسگوازی دامودەزگاکانی حکومەتی عیراق بم هێشتا کەمە، کە لە ڕێگەی هەوڵە بێوچانەکانیانەوە کارەکانی ئێمەیان ئاسانتر کردووە و کارمەندان و ئۆپەراسیۆنەکانی نەتەوە یەکگرتووەکانیان پاراستووە.هیچ کام لەمانە ئەوە ناگەیەنن کە نەتەوە یەکگرتووەکان دووربووە لە ڕەخنەکان - هەندێکیان ڕەوا بوون، هەندێکیان تەنها لەسەر بنەمای تێڕوانینێکی هەڵە بووە سەبارەت بەوەی ئێمە کێین و چی دەتوانین و چی ناتوانین بکەین. بەڵام قسەکردن لەگەڵ ئەو کەسانەی کە لە بەهاکانی ڕێکخراوەکە و ئەوەی کە ئەو ڕێکخراوە چی دەگەیەنێت تێگەیشتوون، زۆر دڵخۆشی کردووین. وەك زۆر جار وتوومە نەتەوە یەکگرتووەکان عەسای سیحراوی لانییە. لە کۆتاییدا هاوسەنگی نێوان ململانێ و ئاشتی یان هەژاری و خۆشگوزەرانی بەندە بە ئیرادەی سیاسی دەوڵەتەکانەوە. بەڵام ئەگەر بتوانین گۆڕانکاری لە ژیانی مرۆڤەکاندا بکەین، ئەوا شایەنی ئەوەیە هەنگاو بنێین و بەردەوام بین لە هەوڵدان. لە کۆتاییدا، نەتەوە یەکگرتووەکان یەك کاری لەپێشینەی سەرەکی لە ناوەڕۆکی خۆیدا هەیە: پێشخستنی ئاشتی و خۆشگوزەرانی بۆ هەمووان – بەبێ گوێدانە جیاوازیی لایەنگیری یان باوەڕ یان پاشخان یان نەتەوە.دیسانەوە دەمەوێت سوپاس و پێزانینی بێپایانی خۆم بۆ ئەو هاوکاریی و پاڵپشتییە میهرەبانانە دەرببڕم کە پێشکەش بە یونامی و بنەماڵەی فراوانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق و بە من بە تایبەتی کراوە.هەربژی عیراق
1 of 5
چیڕۆک
١٢ کانونی یەکەم ٢٠٢٣
نوێنەری تایبەتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عیراق ئامادەی هاوشێوەکاریی ڕۆژی هەڵبژاردن بوو
ئەمڕۆ خاتوو جینین هێنیس-پلاسخارت، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و بەرپرسی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاریی عیراق (یونامی)، بەشداریی لە ھاوشێوەکردنی پرۆسەکانی ڕۆژی ھەڵبژاردن کرد کە لەلایەن کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی عێراقەوە بەڕێوەچوو.
ھاوشێوەکردنەکە نمایشێکی گشتگیری ھەموو ئەو ئامێرە ئەلیکترۆنیانەی لەخۆگرتبوو کە لە ڕۆژی ھەڵبژاردندا بەکاردەهێنرێن، وەك ئامێری پشتڕاستکردنەوەی دەنگدەران، سکانەری ژماردنی دەنگەکانی بنکەکانی دەنگدان، ئامێری گواستنەوەی ئەنجامەکان و کامێراکان. ئەم ھاوشێوەکردنە بە سەرکەوتوویی ئەنجامدرا و ئامادەی تەکنیکیی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عیراقی بۆ ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی پارێزگاکان پیشاندا، کە بڕیارە لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣دا ئەنجام بدرێت.
بەگوێرەی ئەرکی پێسپێردراوی لە ساڵی ٢٠٢٣، یونامی هەڵدەستێت بە پێدانی ڕاوێژکاری و هاریکاریی و پشتیوانیکردن لە کارەکانی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانی عیراق. یونامی چاودێریی یاخود ووردبینی هەڵبژاردنەکانی ١٨ی کانوونی یەکەم ناکات، لەبەرئەوە لەو پێگەیە نیە کە بتوانێت هەڵسەنگاندن بۆ چۆنیەتی بەڕێوەچوونی هەڵبژاردنەکان بکات.
1 of 5
چیڕۆک
١٠ تشرینی یەکەم ٢٠٢٣
Briefing to the UN Security Council, SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert |10 October 2023 (As Delivered)
Today we are roughly one year on from the formation of Iraq’s current Government, under the leadership of Prime Minister Mohammed Shia al-Sudani. Now, since its inception, several important steps and promising initiatives have emerged. To name but a few:
Long-awaited reforms in the banking and finance sectors are now underway. One example is the launch of an electronic platform for foreign currency sales, which demonstrates the Government’s commitment to both transparency and efficiency.
A new Iraq Fund for Development has been established. This, coupled with the change ushered in by the recently adopted federal budget, has the potential to spur private sector investment.
The passing of a new law on social security means that, for the first time, allIraqi workers can benefit from public entitlements, such as health insurance, as well as maternity and unemployment benefits.
And, as most of you will know, a trailblazing initiative for regional infrastructure, known as the Development Road Project, was launched some months ago.
Meanwhile, Iraq is taking further steps towards leveraging its own natural resources more effectively and responsibly, thereby aiming to reduce energy waste and shore up its energy independence.
Also, and importantly, to address the concerning issue of rapid drug proliferation, the Government has developed a National Strategy for the Prevention of Narcotics and Psychotropic Substances, among other measures.
Now, Mr. President, I already briefly mentioned the recently adopted federal budget.
It charts an ambitious course for the country until the end of 2025 and includes allocations with the potential to address critical needs, such as infrastructure development and reconstruction.
Notably, this budget represents the highest proportionate allocation to the delivery of social services yet – which (hopefully) will expand access to healthcare, education and a number of other essential public services.
To cut a long story short: with last year’s gains in political stability and an ambitious federal budget in hand, Iraq is well positioned to seize the many opportunities in front of it.
That said, and as we all know, the country’s complex and (at times) fast-evolving environment also means that this is not an easy feat, let alone a given.
Corruption is still pervasive. And combatting it, as the Prime Minister recently said, is something the Government “has been working on, is still working on and will continue to work on”. He rightly added: “Without fighting corruption, we will not be able to implement our economic vision and development programs”.
And, true, the Government has made admirable commitments. From efforts to, for instance, increase transparency around custom revenue collection to pursuing the extradition of individuals implicated in the theft of federal resources. And a new campaign, called “Where did you get this?”, has seen the Federal Integrity Commission audit the financial records of electoral candidates.
At the same time, it is clear that the intricate web of graft and vested interests, built up in Iraq over decades, will not be dismantled overnight. Especially when those who stand to lose can draw from myriad financial, political and security resources – creating the community of collusion I have referred to in previous briefings.
Also, and as spelled out numerous times, Iraq’s economic structure is in a precarious place, heavily reliant on oil and a public sector so big that it is simply unsustainable.
And although steps taken so far surely signal positive momentum, further structural reforms are going to be critical. Otherwise, a thriving private sector with high levels of employment will remain elusive.
Now, all of this must be understood alongside Iraq’s rapidly growing population – with predictions that it could double over the next three to four decades.
Why am I saying this? Because with more Iraqis coming of age without corresponding job opportunities or advances in quality of life, it is not difficult to see where this trend may go: the embers of discontent could flare up easily – again and again.
Climate change and water scarcity are, of course, other obvious threat multipliers. This past summer, again, temperatures in Iraq exceeded 50 degrees Celsius. And last June, IOM recorded almost 14,000 families as internally displaced because of drought conditions across 10 of Iraq’s governorates.
Needless to say: if left unaddressed, this is only the beginning of a rather nightmarish situation. Hence, it is for good reasons that the Government has made the issue of water security one of its top priorities.
Another issue that should not be underestimated: feelings of exclusion, marginalization, and stigmatisation. Now, why does this matter for stability in Iraq? Because if these sentiments are left to simmer, among other spillover effects, people will (again) become vulnerable to extremist propaganda.
I am, of course, aware of the ongoing efforts by the Government to end displacement. But further progress on enabling people to return to their areas of origin, including Jurf al-Sakhr and Sinjar, remains critical.
Equally important is much-needed momentum to enact legislation on enforced disappearances, as well as the amendment to the Amnesty Law.
A further topic that cannot be overlooked is the influence of non-state armed actors in certain areas, which not only undermines confidence in the state but also creates an environment of fear and anger.
Mr. President.
The Government continues to proactively engage with countries throughout the region on issues related to energy, water, economic cooperation and security. Important, as regional partnerships and integration are obvious catalysts for stability in Iraq - and beyond.
Now, within this context, I wish to highlight the implementation of the Iraq-Iran security agreement. Great efforts have been made by Iraq, including the Kurdistan Region, to secure its borders. And further work to sustain these achievements is ongoing.
All sides consider long-term security as essential, and we can only emphasize Iraq’s genuine commitment to the agreement.
Now, as I said on many occasions, this is the way to go about addressing security concerns: through dialogue, joint committees and the actual implementation of agreements – all, of course, in accordance with international law.
With this in mind, I wish to express hope that Iraq and Türkiye will also embark on a sustainable way forward. Türkiye’s security concerns are well understood. And, on that note, Mr. President, I wish to echo the Secretary-General’s condemnation of the recent terrorist attack in Ankara.
In saying this, constant cross-border attacks are a risky way to advance interests - and one with numerous adverse effects. We therefore welcome ongoing efforts on the activation of bilateral committees between Iraq and Türkiye aimed at addressing border security concerns.
And, of course, Mr. President, I cannot talk about stability in the region without mentioning the unprecedented and horrendous developments in Israel and the Occupied Palestinian Territory, which have already had a catastrophic human toll and could impact the entire region.
Now, still focusing on the region, Mr. President, I would also like to flag a recent decision of Iraq’s Federal Supreme Court regarding the 2012 agreement between Iraq and Kuwait regulating navigation in the Khor Abdullah waterway.
Taking into account the separation of powers, Iraq’s government has meanwhile made its commitment to the principles of international law, and its respect for bilateral agreements and UN resolutions, crystal clear.
Legitimate concerns have been expressed by Kuwait and the GCC. Given the priority attached by the Iraqi Government to dialogue as a means to finding solutions, as well as its commitment to maintaining positive relations with its neighbours, I hope and expect that cooperation and good neighbourliness will prevail.
Bearing in mind the risks of miscalculation and escalation, it is essential to resolve this matter expeditiously. Also important is the continuation of talks to demarcate the rest of the maritime border.
Mr. President, with regards to Baghdad-Erbil relations: to discuss the Kurdistan Region’s financial challenges, a high-level delegation from the Kurdistan Regional Government, headed by its Prime Minister Masrour Barzani, visited Baghdad on 14 September.
Soon after, Iraq’s Council of Ministers agreed to provide financial relief in the form of ‘loans’ for the next three months. This enables the KRG to pay, for the time being, the salaries of its public servants.
A positive development, and frankly speaking, it was overdue. That said, the agreement is temporary in nature and therefore not enough. Hence, more and urgent work lies ahead so as to avoid a new period of uncertainty for the Region’s public servants.
Now, I said this in past years and will repeat it now: civil servant salaries should be shielded from political disagreements. Like any other Iraqi civil servant, those working in the Kurdistan Region have families to look after and obligations to fulfil.
In August 2020, I highlighted in my briefing to the Council that the lack of specificity in Iraq’s 2005 Constitution continued to shape the debate between Baghdad and Erbil.
With the situation persisting today, what does this mean?
It means that 18 years have gone by without an agreement on the gradual enhancement of the federal system; 18 years without a sustainable framework for natural resource distribution or disputed territories; 18 years without laws delineating rights and obligations. Instead, we continue to witness constant ad hoc crisis management.
So, what I am essentially saying is that, 18 years on from the Constitution’s adoption, it is imperative to move to comprehensive and solid solutions.
As for the Sinjar Agreement, Mr. President, I regret to inform you that no progress has been made. Sadly, instead, we continue to witness different power competitions in which non-state armed actors have the upper hand.
Recent events in Kirkuk, resulting in a number of deaths and injuries, are also of concern. While the situation has calmed down for now, the precariousness of this context cannot be overlooked.
As you know, in past years, UNAMI has facilitated dialogue sessions among the representatives of Kirkuk’s components. And we are still convinced that an agreement can be reached. But for that to happen, it is imperative that the needs of people are prioritized over political gain.
Of course, the Provincial Council Elections on 18 December are of great importance as well. Especially because Kirkuk has not seen local elections since 2005.
Mr. President, something else. Previously you heard me say that the Kurdistan Region’s parliamentary elections are long overdue.
Initially scheduled for October 2022, they were postponed to November this year, and recently further delayed to the 25th of February next year.
To state the obvious: we expect all parties to ensure that this new election date will not again fall victim to internal political strife. With the current administration in a caretaker capacity, the Region’s democratic process must prevail. There is so much at stake.
On a different note, Mr. President. As any other Member State, Iraq has committed – through its Constitution and international human rights treaties – to protect the fundamental rights of all its citizens, without discrimination. This point bears repeating in light of recent debates on the use of universally accepted terms.
Turning to the issue of Al-Hol returnees: last month, a further 173 households returned to Iraq. In other words, Iraq continues to serve as an example for other states with nationals in Al-Hol.
Now, there is no denying it, challenges on the ground abound. The accessibility of core civil and identity documents, in particular their timely issuance, must be addressed as a matter of priority.
And, as Iraq grapples with the vast needs of returnees and host communities, the criticality of continued international support cannot be overemphasized.
Mr. President, zooming in on the issue of missing Kuwaiti and third-country nationals and missing Kuwaiti property – including the national archives.
The adoption of innovative DNA technology by the Government of Kuwait has led to the identification of one more missing person. I extend my deepest condolences to the family involved.
I further welcome the long-anticipated handover by Iraq to Kuwait of 22 genetic profiles that were discovered in March 2022 in Najaf. The regular exchange of genetic data is much needed to shed light on the fate of those still missing.
And of course, we continue to engage the Government of Iraq on the retrieval of missing Kuwaiti property, including the national archives. Swift and decisive action is now needed.
Mr. President, in closing: I can only emphasize the importance of Iraq’s upcoming Provincial Council elections. For many reasons, including the stepping up of service delivery; they represent a critical imperative for all Iraqis.
As a former politician I know how tempting it is to go all out in an election campaign, but things get ugly - and even risky - if campaigns turn into platforms whipping up rage or fear about others.
Therefore, all actors - be they at the national or regional level – are therefore called upon to play their part in maintaining stability in the run up to the December elections. And this should include efforts to counter mis- and dis-information.
With the Government now one full year into its tenure, driving forward the many good plans which Iraq has committed to remains a collective responsibility.
Mr. President, a final word, as I cannot conclude without acknowledging the devastating fire in al-Hamdaniya last month, which claimed the lives of over 100 people. We again convey our sincere condolences.
Thank you very much.
1 of 5
ڤيديۆ
٢٠ حوزەیران ٢٠٢٣
Remarks by SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert | Role of Media/Social Media in Countering Hate Speech
Opening remarks by the Special Representative of the United Nations Secretary-General for Iraq and Head of the United Nations Assistance Mission for Iraq (UNAMI), Ms. Jeanine Hennis-Plasschaert, at the event on Dialogue on Hate Speech Role of Media/Social Media in Countering Hate Speech, organized by the UNAMI Human Rights Office, held in Baghdad on Tuesday, 20 June 2023. In addition, SRSG Jeanine Hennis-Plasschaert’s remarks is also available on the UNIraq website at the following links:
English: https://bit.ly/3pdVVxP
Arabic: https://bit.ly/44aoQS6
Kurdish: https://bit.ly/4463ky7
1 of 5
چیڕۆک
١٧ تشرینی یەکەم ٢٠٢٤
پەیامی د. محمد ئەلحەسان، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، سەبارەت بە هەڵبژاردنی پەڕلەمانی هەرێمی کوردستان
کە خەڵکی ئەم هەرێمە ڕۆژی هەینی و یەکشەممە دەچنە سەر سندوقەکانی دەنگدان بۆ بەکارهێنانی مافی خۆیان بۆ هەڵبژاردنی نوێنەرەکانیان لە پەڕلەمانی نوێی هەرێمی کوردستان.هەڵبژاردن نوێنەرایەتییەکی سیاسی خەڵکی هەرێمی کوردستانی عێراقە بۆ چوار ساڵی داهاتوو.هەڵبژاردن دیموکراسی بەهێز دەکاتەوە و بیرۆکەی نوێ دەخاتە ناو دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستان بۆ وەڵامدانەوەی نیگەرانییەکانی خەڵك.ئەم هەڵبژاردنە زۆر پێویستە. ماوەیەکە هەرێمی کوردستان بێ پەڕلەمانە. ئەم هەڵبژاردنە ماوەیەکی زۆرە دواکەوتووە.هەڵبژاردنەکان بڕگەیەکی گرنگن لە بەڕێوەبردنی هەرێمەکەدا.دوای وەرگرتنی پۆستی نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق و سەرۆکی یونامی، یەکەمجارە سەردانی هەرێمی کوردستان دەکەم.هەرێمی کوردستان ئەمڕۆ هەرێمێکی جیاوازە لەوەی کە دەیان ساڵ لەمەوبەر بوو.زۆر سەرسام بووم بەو پەرەسەندن و ئەو پێشکەوتنانەی کە تا ئێستا بینیتم.دڵنیام کە ڕەنگە هێشتا چەندان ئاڵنگاریی لەبەردەم هەرێمەکەدا هەبێت.بەڵام کوردستان لەسەر ڕێگای ڕاستە بەرەو ئایندەیەکی باشتر.ئێستا دەرفەتێکە بۆ نیشاندانی ئەو ڕێگایە.بانگەشەی هەڵبژاردن لەم هەفتەیەدا کۆتایی هات. گردبوونەوەکانی لایەنە سیاسییەکان و کاندیدەکان بە گشتی ئاشتیانە بوون. ئەمە ڕۆحیەتێکی ڕاستەقینەی پرۆسەیەکی دیموکراسییە.هانی نزیکەی سێ ملیۆن دەنگدەر دەدەین کە مافی دەنگدانیان هەیە لەم بەشەی عێراق واتە لە هەولێر و سلێمانی و دهۆك و هەڵەبجە کە بێنەوە دەرەوە و دەنگ بدەن.هەرچەند گرنگیی بەکارهێنانی ئەم مافە دووپات بکەینەوە هێشتا کەمە، کە زۆرێك لە کوردەکان باجی قورسیان داوە بۆ ئەوەی ئەم مافە بۆ نەوەکانی داهاتوو پارێزراو بێت.سوپاسی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان دەکەین بۆ هەموو کارە ئامادەکارییەکان بۆ ئەوەی ئەم هەڵبژاردنە هەڵبژاردنێکی ئازاد و دادپەروەرانە و شەفاف بێت.یونامی لە ڕێگەی شارەزایی و ئامۆژگاری تەکنیکی تیمی هەڵبژاردنەکانی خۆیەوە پاڵپشتی کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکان دەکات.کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانیش ڕێوشوێن و میکانیزمی داناوە بۆ چارەسەرکردنی هەر سکاڵا و هەر کێشەیەك ئەگەر هەبێت.هەروەها هاوبەشە نێودەوڵەتی و ناوخۆییەکانیش بەشداری لە پرۆسەی چاودێریکردن دەکەن لەم هەڵبژاردنەدا.ئێمە بە پەرۆشەوە چاوەڕێی بەڕیوەچوونی هەڵبژاردنین بە شێوەیەکی سەرکەوتوو لە ١٨ و ٢٠ی تشرینی یەکەمدا.وابکەن کە دەنگەکانتان ببیسترێن و بۆچوونەکانتان ئەژمار بکرێن. دەنگ بدەن!زۆر سوپاس.
1 of 5
چیڕۆک
١٠ تشرینی یەکەم ٢٠٢٤
دکتۆر محەمەد ئەلحەسان نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق و بەرپرسی یونامی
ئەمڕۆ پێنجشەممە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ دکتۆر محەمەد ئەلحەسانی خەڵکی سوڵتانییەتی عومان گەیشتە بەغدای پایتەختی عێراق بۆ دەستبەکاربوونی لە ئەرکەکەی دوای ئەوەی لەلایەن سکرتێری گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە وەك نوێنەری تایبەتی خۆی و سەرۆکی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاریی عێراق (یونامی) دەستنیشانکرا. پێش دەستبەکاربوونی وەك نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و بەرپرسی یونامی، دکتۆر ئەلحەسان لە ٢١ی ئابی ٢٠١٩ەوە وەك باڵیۆزی نائاسایی و دەسەڵاتدار/نوێنەری هەمیشەیی سوڵتانییەتی عومان لە نەتەوە یەکگرتووەکان کاری کردووە.لەکاتێکدا کە وەك باڵیۆزی نائاسایی و نوێنەری دەسەڵاتدار/هەمیشەیی سوڵتانییەتی عومان لە نەتەوە یەکگرتووەکان کاریدەکرد، دکتۆر ئەلحەسان ئەرکی جێگری سەرۆکی ٧٤هەمین دانیشتنی کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و جێگری سەرۆکی سی و یەکەمین دانیشتنی تایبەتی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و سەرۆکی لێژنەی چوارەمی دانیشتنی حەفتا حەوتەمی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و سەرۆکی شاندی عومان بۆ ٦٧ەمین دانیشتنی کۆمیسیۆنی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ دۆخی ژنان (CSW) و سەرۆکی شاندی عومان لە ٦١هەمین دانیشتنی کۆمیسیۆنی گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی و هەماهەنگکاری لوتکەی داهاتوو لەسەر کارنامەی هاوبەش و هەماهەنگکاری نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆری جیهانی و سەرۆکایەتی شاندی سوڵتانییەتی عومان بۆ ٧٧هەمین دانیشتن لە کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانیشی پێسپێردرابوو.پێش ئەوەی نوێنەرایەتی سوڵتانییەتی عومان بکات لە نەتەوە یەکگرتووەکان، دکتۆر ئەلحەسان وەك جێگری سکرتێری کاروباری دیپلۆماسی بە وەکالەت لە وەزارەتی دەرەوەی سوڵتانیەتی عومان کاری کردووە. هەروەها سەرۆکی دیوانی وەزارەتی کاروباری دەرەوەی سوڵتانیەتی عومان بووە لە ساڵی ٢٠١٥ تا ٢٠١٩. هەروەها لە نێوان ساڵانی ٢٠١٢ تا ٢٠١٥ وەك بەرپرسی نووسینگەی وەزیر لە وەزارەتی دەرەوەی سوڵتانیەتی عومان کاری کردووە، هەروەها لێپرسراوی یەکەی شیکاری سیاسی لە وەزارەتی دەرەوەی سوڵتانییەتی عومان بووە لە ساڵی ٢٠١٢.دکتۆر ئەلحەسان نوێنەرایەتی وڵاتەکەی کردووە لە ژمارەیەك پۆستی دیپلۆماسی لەدەرەوە، لەوانە وەک باڵیۆزی سوڵتانییەتی عومان لە فیدراسیۆنی ڕووسیا لە ساڵی ٢٠٠٩ تا ٢٠١٢، هاوکات باڵیۆزی نا نیشتەجێیش بووە لە کۆماری بێلاڕووس و کۆماری ئۆکرانیا و کۆماری ئەرمینیا و کۆماری مۆڵدۆڤا. لە نێوان ساڵانی ١٩٩٣ تا ٢٠٠٥ لە نوێنەرایەتی هەمیشەیی سوڵتانییەتی عومان لە نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرك و هەروەها لە نێوان ساڵانی ١٩٩٠ تا ١٩٩٣ لە نوێنەرایەتی هەمیشەیی سوڵتانییەتی عومان لە نەتەوە یەکگرتووەکان لە جنێڤ و هەروەها نوێنەرایەتی سوڵتانییەتی عومان لە کۆنفرانسی داماڵینی چەک و کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بازرگانی و گەشەپێدان (UNCTAD) خزمەتیکردووە، جگە لەوەی پۆستی جێگری سەرۆکایەتی دانیشتنی هەشتەمی UNCTADی هەبووە، کە لە ساڵی 1992 لە کۆڵۆمبیا بەڕێوەچوو. دکتۆر ئەلحەسان لە زۆرێك لە کۆڕبەندی ناوچەیی و نێودەوڵەتی بەشداری کردووە، لەوانە کۆنفرانسی لوتکەی ئیسلامی لە جەددە لە ساڵی ٢٠٠٥ و دیالۆگی مەنامە لە مەنامە لە ساڵی ٢٠٠٥ و کۆڕبەندی لوتکەی داهاتوو لە دەریای مردوو لە ساڵی ٢٠٠٦ و کۆڕبەندی جیهانی ئیسلامی و ئەمریکا لە دۆحە لە ساڵی ٢٠٠٦ و شەشەمین کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دیموکراسییە نوێ و گەڕاوەکان لە دۆحە لە ساڵی ٢٠٠٦ و هەژدەهەمین لوتکەی کۆمکاری عەرەبی لە خەرتوم لە ساڵی ٢٠٠٦ و چواردەهەمین لوتکەی بزووتنەوەی بێ لایەنەکان لە هاڤانا لە ساڵی ٢٠٠٦ و هەشتەمین لوتکەی ڕاوێژکاری کەنداو لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠٠٦ و نۆزدەهەمین لوتکەی کەنداو لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠٠٧ و کۆنفرانسی ئاشتی ئاناپۆلیس لە ئاناپۆلیس لە ساڵی ٢٠٠٧ و پەیمانی نێودەوڵەتی لەگەڵ عێراق لە شەرم ئەلشێخ لە ساڵی ٢٠٠٧ و حەڤدەهەمین ئەنجومەنی هاوبەشی کەنداو و ئەوروپا و کۆبوونەوەی وەزاری لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠٠٧ و دەیەمین لوتکەی ڕاوێژکاری کەنداو لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠٠٨ و کۆنفرانسی ڕاوێژکاری وەزاری ئەوروپی-عەرەبی لە ماڵتا لە ساڵی ٢٠٠٨ و کۆنفرانسی لوتکەی ئیسلامی لە داکار لە ساڵی ٢٠٠٨ و دووەمین لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و ئەمریکای لاتین لە دۆحە لە ساڵی ٢٠٠٩ و لوتکەی نائاسایی کۆمکاری عەرەبی لە دۆحە لە ساڵی ٢٠٠٩ و نۆیەمین کۆڕبەندی نێودەوڵەتی وەبەرهێنان لە سۆچی لە ساڵی ٢٠١٠ و لوتکەی کۆمکاری عەرەبی لە قاهیرە لە ساڵی ٢٠١٢ و لوتکەی گەشەپێدانی ئابووری و کۆمەڵایەتی عەرەبی لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠١٣ و کۆنفرانسی نێودەوڵەتی سۆماڵ لە لەندەن لە ساڵی ٢٠١٣ و ئاسانکاری بۆ پرۆسەی دانوستانەکانی نێوان کۆماری ئیسلامیی ئێران و گرووپی وڵاتانی ٥+١ لە مەسقەت لە ساڵی ٢٠١٤ و بیست و چوارەمین کۆبوونەوەی ئەنجومەنی هاوبەش و وەزاری وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا لە دۆحە لە ساڵی ٢٠١٥ و لوتکەی کەنداو و ئەمریکا لە کامپ دەیڤد لە ساڵی ٢٠١٥ و کۆبوونەوەکانی دەستپێشخەری جیهانی کلینتۆن لە مەراکش لە ساڵی ٢٠١٥ و گروپی نێودەوڵەتی پشتیوانی سوریا لە ڤیەننا لە ساڵی ٢٠١٥ و لوتکەی کەنداو و ئەمریکا لە ڕیاز لە ٢٠١٦ و نۆیەمین کۆڕبەندی دیموکراسی بالی لە بالی لە ساڵی ٢٠١٦ و لوتکەی کەنداو و ئەمریکا لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠١٧ و هەژدەهەمین دانیشتنی نائاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی دەرەوەی ڕێکخراوی هاوکاری ئیسلامی لە جددە لە ساڵی ٢٠١٨ و لوتکەی نائاسایی ئیسلامی لە ئەستەنبوڵ لە ساڵی ٢٠١٨ و کۆڕبەندی ئۆسلۆ لە ساڵی ٢٠١٨-٢٠١٩ و جگە لە سێیەمین سیمپۆزیۆمی ساڵانەی ئاسایش لە جددە لە ساڵی ٢٠٢٣ و هەفتەی نێوەندگیری عومان-سویسرا لە مەسقەت لە ساڵی ٢٠٢٣ و نۆزدەهەمین لوتکەی بێ لایەنەکان (NAM) و سێیەمین لوتکەی باشوور لە کامپالا لە ساڵی ٢٠٢٤.دکتۆر ئەلحەسان ئەندامی کۆمەڵێك ئەنجومەن و لیژنەی ناوچەیی و نێودەوڵەتییە، لەوانە دەستەی ئەمینداری قوتابخانەی نێودەوڵەتی نەتەوە یەکگرتووەکان (UNIS) و ئەنجومەنی ڕاوێژکاری نێودەوڵەتی دامەزراوەی ئاشتی نێودەوڵەتی (IPI) و دەستەی بەڕێوەبەران لە ڕێکخراوی بەردەوامیی ڕێکخراوە ناحکومییەکان (NGO Sustainability Inc) و یانەی دیپلۆماسی عومان و جگە لە ئەندامێتی لە تۆڕی پاڵەوانە نێودەوڵەتییەکانی بواری جێندەر (IGC).دکتۆر ئەلحەسان خاوەنی دکتۆرایە لە ئابووری لە زانکۆی حکومیی مۆسکۆ بۆ ئامار و زانیاری (MESI) و لە نێوان ساڵانی ١٩٩٧ - ٢٠٠٥ ناوی خۆی تۆمارکردووە لە پرۆگرامی دکتۆرا لە قوتابخانەی نوێی توێژینەوەی کۆمەڵایەتی لە نیویۆرك. جگە لەوەش خاوەنی بڕوانامەی ماستەرە لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان و هەروەها بڕوانامەی دکتۆرایە لە یاسای نێودەوڵەتی لە زانکۆی سەینت جۆن لە نیویۆرك و هەروەها بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە زانستە سیاسییەکان لە زانکۆی واشنتۆن لە سیاتڵ بەدەستهێناوە.دکتۆر ئەلحەسان "ئەندامی فەخری و ئەکادیمی ئەکادیمیای نێودەوڵەتی خێرخوازی"یە لە فیدراسیۆنی ڕووسیا و بڕوانامەی "دکتۆرای فەخری لە بواری دیپلۆماسی" لە زانکۆی کەگس پێبەخشراوە. جگە لەوەش پلەی "پڕۆفیسۆری فەخری" لە پەیمانگای حکومی بۆ هونەر و ڕۆشنبیری لە بێلگۆرۆد پێبەخشراوە. هەروەها دکتۆر ئەلحەسان ئەندامی کۆمەڵەی سیاسەتی دەرەوەیە لە نیویۆرك.بەدرێژایی ژیانی کارکردنی لە کاروباری دەرەوەی سوڵتانییەتی عومان، دکتۆر ئەلحەسان چەندین توێژینەوە و بابەتی بڵاوکردۆتەوە کە لەنێویاندا بریتین لە "شێوازی چەکداماڵین لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست" و "ئەفسانە و ڕاستییەکانی دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان" و "ڕوانگەی جیاواز لەسەر شوێنی کار لە کۆمەڵگەیەکی کرێچی نەوتدا" و "تایبەتمەندییەکانی گۆڕینی بازاڕی کار لە بنیاتنانی ئابوورییەکی زانستی چڕدا".دکتۆر ئەلحەسان لە ١٩ی ئابی ١٩٦٣ لە شاری سەڵاڵەی سوڵتانییەتی عومان لەدایك بووە، خێزاندارە و خاوەنی دوو کچە. **************** بۆ زانیاری زیاتر پەیوەندی بکەن بە: بەڕێز سەمیر غەتاس، بەڕێوەبەری بەشی ڕاگەیاندن و پەیوەندییە ستراتیژیەکان/ وتەبێژنێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاریی عێراق، تەلەفۆن: 009647901931281، ئیمەیڵ ghattass@un.orgیان نوسینگەی ڕاگەیاندن و پەیوەندییە ستراتیژیەکانی یونامی unami-information@un.org
1 of 5
چیڕۆک
٢٣ ئەیلوول ٢٠٢٤
کۆنفرانسى گۆڕانى کەشوهەوا و ئاسایشى تەندروستى
جەنابی بەڕێز دکتۆر عەبدولەتیف رەشید، سەرۆک کۆماری عێراق جەنابی بەڕێز قاسم ئەعرەجی، ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی جەنابی بەڕێز نزار ئامێدی، وەزیری ژینگە جەنابی بەڕێز سامان بەرزنجی، وەزیری تەندروستیی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادەبووانی خۆشەویست، بەیانی باش و سڵاوتان لێ بێت من دەمەوێت سوپاسی رێکخەری ئەم کۆنفرانسە بکەم بۆ پێدانی دەرفەتی قسەکردنم لەم کۆنفرانسە جیهانییە گرینگەی گۆڕانی کەشوهەوا و کاریگەرییەکانی لەسەر ئاسایشی تەندروستی لە عێراق و هەرێمی کوردستاندا. من هەروەها دەمەوێ سوپاسی جەنابی سەرۆک کۆمار و جەنابی ڕاوێژکار بکەم بۆ سەرکردایەتیکردن و پابەندبوونیان بۆ ئەم پرسە گرینگە. شایانی باسە کە سەرباس و دروشمی کۆنفرانسەکە لەگەڵ بارودۆخی عیراق گونجاوە. عێراق رووبەڕووی هەڕەشەی زۆری گۆڕانی کەشوهەوا بووەتەوە وەک بارودۆخی ژینگەیی لەڕادەبەدەر بووەتەوە وەک گەرمای سەخت و خۆڵبارین و لافاو کە کاریگەرییان لە سەر ملیۆنان کەس لە عێراقدا هەیە. ئەم گرفتانە نەک هەر تەنها هەڕەشەن بۆ سەر تەندروستیی گشتی و دانیشتوان و بەس بەڵکوو چەندین ساڵی گەشەپێدانیش پەک دەخات و پێشڤەچوونی ئامانجەکانی گەشەپێدانی درێژخایەنیش دوا دەخات. نەتەوە یەکگرتووەکان لەگەڵ حکومەت و هاوبەشکارەکانی گەشەپێداندا لەنزیکەوە کار دەکات لەسەر چۆنیەتی ئاوڕدانەوە لە پرسی گۆڕانی کەشوهەوا و سووککردنی ئاسەوارەکانی لەسەر دانیشتوانی عێراق. بۆ نموونە، نەتەوە یەکگرتووەکان لە پارێزگاکانی باشووردا دەستی کردووە بە پرۆژەی سنووربڕ لەنێوان عێراق و کوێت دا بۆ ئاوڕدانەوە لەو گرفتانەی کە پەیوەست بە خۆڵبارین لەڕێگەی بووژانەوەی ئیکۆسیستەمەوە. ساڵی رابردووش، ئێمە هەڵمەتی پەیوەندیی"گیانی سەوز" مان ئەنجامدا کە توانیمان پەیوەندی بە 15 ملیۆن کەسەوە بکەین بەمەبەستی بەرزکردنەوەی ئاستی وشیاری سەبارەت بە گۆڕانکاری کەشوهەوا و کاریگەرییەکانی لەسەر تەندروستی. لەلایەکی ترەوە، ئێمە هاوکاری جووتیاران دەکەین بۆ بەهێزکردنی رووبەڕووبوونەوەی گۆمەڵگا لادێنشینەکان و هەروەها هاریکاری بۆ گرتنەبەری باشترین شێوازە کشتوکاڵییەکان لەو ناوچانەی کە تووشی وشکەساڵی بوونەتەوە لە ڕێگەی دابەشکردنی ئەو تۆوانەی کە بەرگەی وشکەساڵی دەگرن لەگەڵ دابەشکردنی ئامڕازی ئاودێریش وەک بەکارهێنانی سیستەمی تیشکی خۆر بۆ ئاودان. ئێمە هەروەها هاوکاریمان بۆ دابینکردنی ئاوی خواردنەوەش لە بەسڕە کردووە لەگەڵ دامەزراندنی 6 یەکەی چارەسەری ئاو لە نەینەوا کە سوود بە 3.5 ملیۆن کەس دەگەیەنێت و دەبێتە مایەی بەرزکردنەوەی ئاستی وشیاریی گشتیش.
لە دوو ساڵی داهاتووشدا، ئێمە دەرفەتی باشمان هەیە بۆ هاوبەشکردنی ئەزموون و سەرچاوەکانمان و گەشەپێدانی ستراتیژی کاریگەر بۆ پاراستنی خەڵکی عێراق لە کاریگەرییە خراپەکانی گۆڕانی کەشوهەوا بەتایبەتیش لە بواری تەندروستیدا. ئەمەش لەڕێگەی باشکردنی ژێرخانی تەندروستی و دامەزراندنی سیستەمی ئاگادارکردنەوەی پێشوەختە و دروستکردنی سیستەمی چارەسەری تەندروستییەوە دەبێت کە دەتوانن ببنە مایەی رووبەڕووبوونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا. نەتەوە یەکگرتووەکان بە تەواوی پابەندە بە لەنزیکەوە کارکردن لەگەڵ حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان و تەواوی پەیوەندداران بۆ پشتگیریکردن لەم هەوڵانە. هەروەها، نەتەوە یەکگرتووەکان پرسی گۆڕانی کەشوهەوای کردووەتە کاری سەرلیستی خۆی بە هێنانیان بۆ ناو "چوارچێوەی هاوکاری" ی تازە بۆ 5 ساڵی داهاتوو. هاوکاریمان بۆ کۆنفرانسی ژینگە لە بەسرە و دامەزراندنی "هێزی ئەرکی ئاو" و "کۆمەڵەی ڕاوێژی کەشوهەوا" بەڵگەی شێلگیریمانە بۆ بایەخدان بە کاریگەریی گۆڕانی کەشوهەوا لە عێراقدا. من دڵنیام کە ڕاسپاردەکانی ئەم کۆنفرانسە دەبێتە مایەی هاوبەشکاریی بەهێزتر و دۆزینەوەی چارەسەری کردەنی کە ئەوانیش بە دەوری خۆیانەوە یارمەتی دروستکردنی ئایندەیەکی تەندروستتر و بەهێزتر بۆ هەموو عیراقییەکان دەدەن. زۆر سوپاس
لە دوو ساڵی داهاتووشدا، ئێمە دەرفەتی باشمان هەیە بۆ هاوبەشکردنی ئەزموون و سەرچاوەکانمان و گەشەپێدانی ستراتیژی کاریگەر بۆ پاراستنی خەڵکی عێراق لە کاریگەرییە خراپەکانی گۆڕانی کەشوهەوا بەتایبەتیش لە بواری تەندروستیدا. ئەمەش لەڕێگەی باشکردنی ژێرخانی تەندروستی و دامەزراندنی سیستەمی ئاگادارکردنەوەی پێشوەختە و دروستکردنی سیستەمی چارەسەری تەندروستییەوە دەبێت کە دەتوانن ببنە مایەی رووبەڕووبوونەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا. نەتەوە یەکگرتووەکان بە تەواوی پابەندە بە لەنزیکەوە کارکردن لەگەڵ حکومەتی عێراق و هەرێمی کوردستان و تەواوی پەیوەندداران بۆ پشتگیریکردن لەم هەوڵانە. هەروەها، نەتەوە یەکگرتووەکان پرسی گۆڕانی کەشوهەوای کردووەتە کاری سەرلیستی خۆی بە هێنانیان بۆ ناو "چوارچێوەی هاوکاری" ی تازە بۆ 5 ساڵی داهاتوو. هاوکاریمان بۆ کۆنفرانسی ژینگە لە بەسرە و دامەزراندنی "هێزی ئەرکی ئاو" و "کۆمەڵەی ڕاوێژی کەشوهەوا" بەڵگەی شێلگیریمانە بۆ بایەخدان بە کاریگەریی گۆڕانی کەشوهەوا لە عێراقدا. من دڵنیام کە ڕاسپاردەکانی ئەم کۆنفرانسە دەبێتە مایەی هاوبەشکاریی بەهێزتر و دۆزینەوەی چارەسەری کردەنی کە ئەوانیش بە دەوری خۆیانەوە یارمەتی دروستکردنی ئایندەیەکی تەندروستتر و بەهێزتر بۆ هەموو عیراقییەکان دەدەن. زۆر سوپاس
1 of 5
چیڕۆک
٠٨ ئەیلوول ٢٠٢٤
بووژاندنەوەی ژیان: تواناسازیی ئافرەتان لە رێگەی کاری کشتوکاڵییەوە لە کامپی پەنابەرانی گەویلان
لەناو جەرگەی هەرێمی کوردستانی عێراق، بە دووری ٤٧ کیلۆمەتر لە باکوری رۆژئاوای هەولێر و لە بەشێکی دوورەدەستی باشوری رۆژهەڵاتی پارێزگای دهۆك، کامپی پەنابەرانی گاویلان هەڵکەوتووە. زیاتر لە (١١،٠٠٠) پەنابەری سوری لە ئەم کامپەدا نیشتەجێ کراون کە یەکێکە لە هەرە دابڕاوترین ئەو کامپانەی لە هەرێمی کوردستانی عێراقدا هەن. کامپی گاویلان رووبەڕووی چەندین بەربەستی وەك گرفتە کۆمەڵایەتی و ئابورییەکان و رێژەی بەرزی بێکاری بووەتەوە. لەم دواییانەدا، ئەم گرفتانەش بە هۆی لێشاوی هێنانی (٤٥٥) خێزان (کۆی ٢،٠٦٢ کەس) زیاتر بوون، دوای ئەوەی دووچاری دووبارە راگواستن هاتن بە هۆی داخستنی کامپی بەردەڕەش لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٤دا. لەناو ئەم پاشخانەی نەهامەتی و دڵەڕاوکێدا، تروسکاییەك لە هیوا و دەرفەت وەدەرکەوت – کە بریتییە لە پرۆگرامێکی راهێنان لەسەر کاری کشتوکاڵی بە پشتیوانی حکومەتی یابان و رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ پەرەپێدانی پیشەسازی (یونیدۆ).ئەم دەستپێشخەرییە لە ماوەی ٢٠٢٣-٢٠٢٤ تواناسازیی ئافرەتانی پەنابەری سوری لە کامپی پەنابەرانی گاویلان لە هەرێمی کوردستانی عێراق دەکاتە ئامانج. لەسەر بنەمای پرۆگرامێکی سەرکەوتوو کە لە ساڵی ٢٠١٨ ئەنجام دراوە، رێکخراوی یونیدۆ دەستپێشخەرییەکەی فراوانتر کرد بۆ ئەوەی ژمارەیەکی زۆرتری ئافرەتی کەمدەرامەت بگرێتەوە. پرۆژەکە بەشێکە لە پرۆژەیەکی فراوانتری رێکخراوی یونیدۆ لەژێر ناوی "پاڵپشتیی کتوپڕی بژێوی لەپێناو کەمکردنەوەی قەیرانی ناسەقامگیری ئاسایشی خۆراك بۆ گروپە لاوازەکانی خەڵك لە عێراق"، کە بە دەستکراوەییەوە لەلایەن حکومەتی یابانەوە پاڵپشتیی دارایی دەکرێت. بۆ زۆرێك لە ئافرەتانی گاویلان، ژیان بووەتە زنجیرەیەك لە گرفتی قورس. لە پێش پرۆژەکەدا، ئافرەتانی وەك رەفاعە یوسف عەلی، وەك ئافرەتێکی تەنیای ٤٦ ساڵ کە دایکی پێنج منداڵە، هیچ چارەیەکی نەبوو جگە لەوەی کە بۆ چەند کاتژمێرێکی زۆر و تاقەتپڕوکێن لە کێڵگەکانی دەوروبەری کامپەکە کاری پەتاتەچنین بکات بەرانبەر بە دەستهەقێکی کەم بە رۆژانەی (١٠،٠٠٠) دیناری عێراقی – کە دەکاتە نزیکەی (٧.٦٠) دۆلاری ئەمریکی. ئەم دەرامەتەش بە زۆر بەشی تەنها پێداویستییە بنەڕەتییەکانی دەکرد و، جگە لەوەش هیچ هەستی بە سەقامگیری یان هیوایەك بۆ ئایندەی خێزانەکەی نەدەکرد.رەفاعە، کە لە بەردەڕەشەوە هێنرابووە گاویلان دوای ئەوەی کەمپەکە نۆ مانگ پێش ئێستا داخرا، وەك پەتی رزگاری تەماشای ئەم پرۆژەیەی رێکخراوی یونیدۆی دەکرد. "بە تامەزرۆییەوە چاوەڕێی زایینی بزنەکان دەکەم،" بە زەردەخەنەیەکی پڕ لە هیواوە باسی دەکرد. "پلانم وایە گیسك و بزنە زیادەکان بفرۆشم یان سوود لە گۆشتەکانیان وەربگرم و، بەرهەمە شیرەمەنییەکانیان لە شیر و ماست و پەنیر بفرۆشم. ئەمەش یارمەتیم دەدات لەوەی ژیانێکی باشتر بۆ منداڵەکانم دابین بکەم." پاش ئەنجامدانی چاوپێکەوتن لەگەڵ ئافرەتە هەرە لاواز و کەمدەستەکانی کامپی گاویلان، لە نێویشیاندا ئەوانەی لە کامپی بەردەڕەشەوە هێنرابوون، بە تایبەتیش دایکە سەڵتەکان و ئەو سەرۆك خێزانانەی مێردەکانیان هێندە نەخۆشن ناتوانن کار بکەن، رێکخراوی یونیدۆ (٥٣) ئافرەتی هەڵبژارد بۆ ئەوەی لەم دەستپێشخەرییەی کاری کشتوکاڵی بەشدارییان پێ بکرێت.ئەم دەستپێشخەرییە وەها ئامادە کراوە پشتیوانییەکی گشتگیر پێشکەش بە ئافرەتەکان بکات، ئەمەیش بە دەستپێکردن بە پرۆگرامێکی راهێنانی چڕ بۆ ماوەی شەش رۆژ. راهێنانەکە گشت لایەنەکانی بەخێوکردنی بزنی لەخۆ گرتبوو – لە بنەماکانی دامەزراندنی کێڵگەی بەخێوکردنی بزنەوە بگرە تا دروستکردنی پەناگە و کۆلیتەی بەخێوکردنی بزن و، پێدانی ئالیك و خواردن و چارەکردنی دۆخی تەندروستیان. ئافرەتەکان فێری ئەوە کران چۆن چاودێریی کار و گیسكەکان بکەن و، شیریان پێ بدەن و، چاودێریی بزنە ئاوسەکان بکەن و، بەرهەمەکانی شیر و گۆشتیان ئامادە بکەن و، چارەی نەخۆشی و دۆخە لەناکاوەکانیان بکەن. هەروەها، راهێنان لەسەر پاکژی و چارەسەرکردنی پاشماوەکان پێدرا و، سەربارەی ئەوەش کۆمەڵێك شارەزایی تایبەت بە بەڕێوەبردنی کاریان پێ بەخشرا وەك ئەژمارکردنی بودجە و، هەڵگرتنی تۆمارەکان و، بەستەبەندیکردن و، بەبازاڕکردن و، فرۆشتنی بەرهەمەکانیان. لە پاش راهێنانەکە، هەر ئافرەتێك و دوو سەر بزن، کە هەندێکیان ئاوس بوون و، دوو گیسکیان پێ درا. هەروەها بەشی چەندین مانگ ئالیك و هەموو کەرەستە و ئامرازێکی شیردۆشین و بەرهەمهێنانی بەرهەمە شیرەمەنییەکانیانیشیان وەرگرت. بۆ دڵنیابوون لەوەی کە بزنەکان بە باشی چاودێری دەکرێن، خانێکی ناوەندیی دابەشکراو بەسەر ژووری تایبەت بۆ بزنەکانی هەر ئافرەتێك دروست کرا، ئەمەیش بە تەواوی پێداویستییەکانی وەك ئاخووڕ، تەویلەیەکی تایبەت بە تەگەکان (بزنە نێرەکان)، ژوورێکی خزمەتگوزاری و، کۆگایەك. ئەم خانە ژینگەیەکی لەبار و رێکوپێك بۆ بەخێوکردنی بزن بە شێوەیەکی کارامە پێشکەش دەکات. بۆ ئەسمەهان ساڵح عەلی، کە ئافرەتێکی ٤٧ ساڵ و دایکی دوو کچە لە کاتێکدا مێردەکەی بەدەست نەخۆشییەوە گیرۆدە بووە، پرۆژەکە دەرفەتێکە بۆ دابینکردنی پشتیوانیی زیاتر بۆ خێزانەکەی. روونی کردەوە کە، "زۆر دڵخۆش بووم بۆ ئەم پرۆژەیە هەڵبژێردرام پاش ئەوەی لەلایەن رێکخراوی یونیدۆوە چاوپێکەوتنم لەگەڵدا ئەنجام درا. من ئاژەڵم خۆش دەوێت و، ئەم پرۆژەیە منداڵەکانیشم فێر دەکات ئاژەڵیان خۆش بووێت." هەروەها باسی لەوەش کرد کە منداڵەکانی چێژ لە هاوکاریکردنی لە چاودێریکردنی بزنەکان وەردەگرن. ئەسمەهان خۆی فێری ئەوە بووە ماست و پەنیر لە شیری بزن دروست بکات و پلانی وەهایە دروستکردنی ئەم بەرهەمانە فراوانتر بکات دوای ئەوەی ژمارەی بزنەکانی زیاتر دەبن. کاریگەریی پرۆژەکە سنوری سوودمەندە تاکەکەسەکانی تێپەڕاند بەوەی کە پشتیوانی لە هەستێکی بەهێزتری یەکێتی و پەیوەندیی کۆمەڵایەتی لەناو کامپەکە دەکات. بۆ ویسال عەبدولڕەحمان ئالوسکان و مێردەکەی، سولێمان مەلا محەمەد، هەردووکیان تەمەن ٥٢ ساڵ، پرۆژەکە لە کاتێکی ناسکدا گەیشت. سولێمان تازە نەشتەرگەریی کردنەوەی دڵی بۆ ئەنجام دراوە و، بژێویی خێزانەکەی بەسەر ویسالدا بەجێ هێشتووە. "ئەم راهێنانە زۆر یارمەتیدەرە و، ئێستا زۆر سوپاسگوزارم کە بزنی خۆم هەیە،" ویسال ئاوای ووت و، سولێمان ئەمەی بۆ زیاد کرد، "رێکخراوی یونیدۆ رێگایەکی روونی بۆمان دانا و، ئەمەیش دەستەبەری ئەوە دەکات سوودەکانی پرۆژەکە بۆ کۆمەلگاکەی خۆمان بێت."لەگەڵ پێشوەچوونی پرۆژەکە، ئەوە روون بوویەوە کە پرۆژەکە لەوە زیاترە کە تەنها هۆیەکی پەیداکردنی دەرامەت بێت؛ بگرە بووەتە هۆکارێك بۆ بووژاندنەوەی ژیانەکان و بەهێزکردنی پەیوەندییە کۆمەڵگەییەکانیش. ئەو ئافرەتانەی کامپی بەردەڕەش و گاویلان، کە پێشتر بەیەکدی بێگانە بوون، ئێستا پێکەوە کار دەکەن و، یارمەتیی یەکدی دەدەن لە چاودێریکردنی بزنەکانیان و پاڵپشتیی یەکدی دەکەن لە گەشەپێدانی کارەکانیان. "هاوکاریکردنی نێوان ئافرەتەکان بووەتە هۆی پتەوبوونی پەیوەندییەکانیان،" یەحیا مەناف ئەحمەد، فەرمانبەرێکی مەیدانی لە کامپەکە وەهای تێبینی کرد. راهێنانەکە خاڵێکی وەرچەرخان بوو بۆ نەهامەتییەکانی ژیانی بێریبان مەعسوم مەلا خەلیلی ٣٦ ساڵ. خۆی بە تەنها بەرپرسە لە دابینکردنی بژێویی خێزانەکەی، بێریبان پرۆژەکە وەك دەرفەتێك دەبینێت بۆ ئەوەی بە شێوەیەکی سەربەخۆ بژێویی خێزانەکەی دەستەبەر بکات، بێ ئەوەی پشت بە هەر یارمەتییەکی پێشکەشکراو لەلایەن کامپەکە یان حکومەتەوە ببەستێت. "ئەم پرۆژەیە دەرفەتی ئەوەم پێ دەدات خێزانەکەم بەڕێوە ببەم بە بێ ئەوەی پشت بە هاریکارییەکان ببەستم،" ئەو بە چاوی پڕ ئومێدەوە وەهای ووت. بێریبان پلانی ئەوەی هەیە کارەکە بەرەو بەرهەمهێنانی ماست و پەنیر پەرە پێبدات، بەو ئامانجەی دەرامەتێکی جێگیر بۆ خێزانەکەی دروست بکات. مەهدیە قەنجۆ مەحمود، وەك ئافرەتێکی ٥٠ ساڵە کە دووچاری رەنج و نەهامەتیی زۆر بووەتەوە لە پاش دیارنەمانی مێردەکەی لە شاری دیمەشقی سوریا بە زیاتر لە ١١ ساڵ لەمەوبەر، هیوایەکی نوێی لەم پرۆژەیەدا دۆزییەوە. "ئەم پرۆژەیە بە راستی گرنگە، بە تایبەتی کە رانە بزنەکانمان گەورەتر دەبێت،" وەهای باس کرد. "مەبەستم ئەوەیە شیر و ماست و پەنیر بفرۆشم بۆ ئەوەی بژێوی منداڵەکانم دابین بکەم." لەوەتەی مێردەکەی شوێنبزر بووە، مەهدیە خۆی بووەتە تەنها نان پەیداکەری هەردوو کچەکەی، کە ئێستا تەمەنیان ١٤ و ١٥ ساڵە. ئەم پرۆژەیە جۆرە ئامانجێکی نوێی پێ بەخشی و هۆکارێکی دایە دەستی بۆ ئەوەی بە هۆیەوە پاڵپشتیی خێزانەکەی بکات. سەرکەوتنی ئەم دەستپێشخەرییەی کاری کشتوکاڵی بێ تێبینی بەسەر بەڕێوەبەرایەتیی کامەپەکەدا تێپەڕ نەبوو. "ئێمە پێزانینی گەورەمان بۆ ئەم پرۆژەیەی یابان و یونیدۆ هەیە و، پرۆژەکە زۆر گرنگە بۆ بەردەوامیدان بە بژێویی خێزانەکان لە کامپەکەدا،" عیماد عوسمان ساڵح، جێگری بەڕێوەبەری کامپەکە وای باس کرد. "پرۆژەکە نەك تەنها دەرامەت دابین دەکات، بەڵکو پەیوەندییە کۆمەڵگەییەکان و توانای سازانیشیان پتەوتر دەکات."بۆ پاڵپشتیکردنی سوودمەندان، رێکخراوی یونیدۆ پشتی بە یارمەتییەکانی ساڵح، ناسراو بە "ئەبو عومەر" بەست، کە پیاوێکی بەساڵاچووی دونیادیدەیە و ئەزموونی زۆری لە بەخێوکردنی بزندا هەیە. ئەبو عومەر لە سوریا پێش ئەوەی بۆ هەرێمی کوردستان هەڵبێت گەلە بزنێکی بۆ خۆی هەبوو، پشتیوانییەکی بەنرخ بۆ پرۆژەکە پێشکەش دەکات لە رێگەی چاودێریکردن و پاسەوانیکردنی خانی بزنەکان و یارمەتیدانی ئافرەتەکان لە هەر بابەتێك بێتە پێشەوە و وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارانەی کە رەنگە لێی بکەن. ئەزموونەکەی و ویستی خۆی بۆ یارمەتیدانی کەسانی دیکە زۆر گرنگە بۆ سەرخستنی پرۆژەکە. ئەم دەستپێشخەرییەی کاری کشتوکاڵی لە کامپی گاویلان زۆر لە چیرۆکێکی سەرکەوتوو زیاترە؛ بەڵگەیەکە لەسەر هێزی خۆڕاگری و توانای سازان و، هێزی کۆمەڵگاکە و هاریکارییە نێودەوڵەتییەکان. لە رێگەی دەستپێشخەرییە بەئامانجکراو و هەمیشەییەکانی پەرەپێدان، حکومەتی یابان و رێکخراوی یونیدۆ وەرچەرخانێکیان لە ژیانی ئافرەتە پەنابەرە سورییە کەمدەستەکان هێناوەتە ئاراوە، ئەمەیش بە دابینکردنی ئامراز و زانیاری و سەرچاوەی پێویست بۆیان لەپێناو بەدیهێنانی سەربەخۆیی ئابوری و باشترکردنی کواڵیتیی ژیانیان. پرۆژەکە هەروەها پشتیوانیی زیاتری سەقامگیری خۆراك و جیگیریی ئابوری لە کامپی گاویلان دەکات، ئەمەیش بە پێشکەشکردنی رێگایەکی کرداری بۆ باشترکردنی ئایندەی ئەو ئافرەتە خۆڕاگرانە و خێزانەکانیان. بۆ زانیاری زیاتر، تکایە پەیوەندی بکە بە:ئيزومي ئوكاوا ، هەماهەنکاری نێودەوڵەتی پرۆژەکانئیمەیڵi.ogawa@unido.org :
1 of 5
چیڕۆک
٢٩ ئاب ٢٠٢٤
وێرکشۆپی نووسینگەی مافەکانی مرۆڤ سەبارەت بە "بەهێزکردنی ڕێوشوێنە یاسایی و دامەزراوەییەکان بۆ سووککردنی کاریگەریی گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر مافەکانی مرۆڤ"
ئۆفیسی مافەکانی مرۆڤی نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ هاریکاری عێراق (یونامی) وێرکشۆپێکی یەک ڕۆژەی لەسەر "بەهێزکردنی ڕێوشوێنە یاسایی و دامەزراوەییەکان بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر مافەکانی مرۆڤ" بە هاوکاری لەگەڵ حکومەتی هەرێمی کوردستان ڕێکخست. لە چالاکییەکەدا 29 کەس (11 ژن و 18 پیاو) لە وەزارەت و بەڕێوەبەرایەتی و و بەشە پەیوەندیدارەکانی حکومەتی هەرێم بەشداربوون. ئامانجی وێرکشۆپەکە دامەزراندنی تۆڕێکی پەیوەندیدار بە بابەتی کەشوهەوا بوو لە نێوان دەسەڵاتداران و ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، ئەمەش بۆ داکۆکیکردن لە پەرەپێدانی سیاسەت و یاسادانانی تایبەت بە گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر بنەمای مافەکانی مرۆڤ بۆ هەرێمی کوردستانی عێراق. بەشداربووان ڕێوشوێنی کۆنکرێتی و پلانی کارکردنیان پێشنیار کرد بۆ کەمکردنەوەی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا لەسەر مافەکانی مرۆڤ. خاتوو بەیان سامی عەبدولڕەحمان، ڕاوێژکاری پێشکەوتووی سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان بۆ پەیوەندییەکانی دەرەوە و گۆڕانی کەشوهەوا، و بەرپرسی ئۆفیسی مافەکانی مرۆڤی یونامی لە هەولێر، بەڕێز زەفیرودین، پێشوازییان لە هەوڵە هاوبەشەکانی یونامی و حکومەتی هەرێمی کوردستان کرد بۆ بەرەوپێشبردنی پاراستنی مافەکانی مرۆڤ لە کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٢٤ تشرینی یەکەم ٢٠٢٤
پەیامی دکتۆر محەمەد ئەلحەسان، نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عیراق سەبارەت بە ڕۆژی نەتەوە یەکگرتووەکان
ڕۆژی نەتەوە یەکگرتووەکان گرنگیی ئاشتی و سەقامگیری بۆ بەرژەوەندی مرۆڤایەتیمان بیردەخاتەوە. ئەو کەسانە لەبیر ناکەین کە لەم ڕێکخراوەدا خزمەتیان کردووە و ئەوانەی قوربانییەکی زۆریان داوە بۆ پشتیوانی لە ئاشتی و بەرقەرارکردنی ئاسایش و خۆشگوزەرانی.نەتەوە یەکگرتووەکان کاردەکات بۆ خزمەتکردنی خەڵک لە هێورکردنەوەی ململانێکان و لە کاتی ئاشتیدا، بە مەبەستی بەرەوپێشبردنی ئاشتی و دادپەروەری و گەشەپێدانی بەردەوام. لە عێراقیشدا ئەمەیە کە ئێمە دەیکەین: ئێمە خزمەت بە هەموو کەرتەکانی کۆمەڵگا دەکەین، لەڕێگەی گەشەپێدانی بەردەوام و پاڵپشتی و کردەوەی مرۆیی، هەروەها لەڕێگەی هەوڵدان بۆ بەرەوپێشبردنی مافەکانی مرۆڤ، هەروەک چۆن لە ماوەی ڕابردوودا لەگەڵ گەلی عێراق وەستاین لە کاتی ناکۆکییەکاندا.عێراق وەك ئەندامێکی دامەزرێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان ڕۆڵی خۆی دەگێڕێت لە بەرزڕاگرتنی ئەو بەها و بنەما و مافانەی کە لە پەیماننامەی نەتەوە یەکگرتووەکاندا کۆکراونەتەوە کە هەر ١٩٣ وڵاتی ئەندام پابەندبوون پێیەوە.ئەنتۆنیۆ گۆتێرێش، سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان، لە پەیامەکەیدا لە ڕۆژی نەتەوە یەکگرتووەکاندا کورتەیەکی پێشکەشکرد دەربارەی ئێمە کێین و چی دەکەین. بەڕێزیان دەڵێت: "نەتەوە یەکگرتووەکان لەلایەن جیهانەوە بنیات نراوە بۆ جیهان. لە ساڵی ١٩٤٥ەوە شوێنی یەکگرتوویی وڵاتان بووە بۆ چارەسەرە جیهانییەکان سەبارەت بە کێشە جیهانییەکان".ئێمە هەموومان سەر بەم نەتەوە یەکگرتووانەین. شانازی بەم ڕۆژە دەکەین، یادی هەموو ئەو کەسانەش لەبیر ناکەین کە کاریان کرد بۆ بەرزڕاگرتنی ناو و بەهاکانی نەتەوە یەکگرتووەکان و بۆ بەرگریکردن لە ئاسایش و مافە بنەڕەتییەکانی هەموو مرۆڤایەتی. ڕۆژی نەتەوە یەکگرتووەکانتان شادبێت.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٢٣ تشرینی یەکەم ٢٠٢٤
بەیاننامەیەك لەلایەن وتەبێژی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە سەبارەت بە هەڵبژاردنی پەڕلەمانی هەرێمی کوردستان (وەرگێڕانی نافەرمی)
لە کاتێکدا هەرێمی کوردستانی عیراق چاوەڕوانی ئەنجامی کۆتاییە، سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان هانی هەموو سەرکردە سیاسییەکان و چین و توێژەکانی کۆمەڵگا دەدات بۆ بەردەوامبوون لە پاراستنی کەشێکی ئارام و داوا لە لایەنە سیاسییەکان دەکات کە هەر ناکۆکییەکی هەڵبژاردن لە ڕێگەی کەناڵە یاساییە دامەزراوەکانەوە چارەسەر بکەن و پڕۆسەی هەڵبژاردن تەواوبکەن بە پێکهێنانی حکومەتێکی گشتگیر بە زووترین کات. بەڕێزیان پابەندبوونی نەتەوە یەکگرتووەکان دووپات دەکاتەوە بۆ پشتگیریکردن لە هەوڵەکانی عێراق بۆ چەسپاندنی دەستکەوتە دیموکراسیەکان و بنیاتنانی داهاتوویەکی پڕشەنگدار بۆ گەلی عێراق.فەرحان حەق، جێگری وتەبێژی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکاننیویۆرك، ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
١٠ تشرینی یەکەم ٢٠٢٤
دکتۆر محەمەد ئەلحەسان نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ عێراق و بەرپرسی یونامی
پێش دەستبەکاربوونی وەك نوێنەری تایبەتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و بەرپرسی یونامی، دکتۆر ئەلحەسان لە ٢١ی ئابی ٢٠١٩ەوە وەك باڵیۆزی نائاسایی و دەسەڵاتدار/نوێنەری هەمیشەیی سوڵتانییەتی عومان لە نەتەوە یەکگرتووەکان کاری کردووە.لەکاتێکدا کە وەك باڵیۆزی نائاسایی و نوێنەری دەسەڵاتدار/هەمیشەیی سوڵتانییەتی عومان لە نەتەوە یەکگرتووەکان کاریدەکرد، دکتۆر ئەلحەسان ئەرکی جێگری سەرۆکی ٧٤هەمین دانیشتنی کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و جێگری سەرۆکی سی و یەکەمین دانیشتنی تایبەتی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و سەرۆکی لێژنەی چوارەمی دانیشتنی حەفتا حەوتەمی کۆمەڵەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان و سەرۆکی شاندی عومان بۆ ٦٧ەمین دانیشتنی کۆمیسیۆنی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ دۆخی ژنان (CSW) و سەرۆکی شاندی عومان لە ٦١هەمین دانیشتنی کۆمیسیۆنی گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی و هەماهەنگکاری لوتکەی داهاتوو لەسەر کارنامەی هاوبەش و هەماهەنگکاری نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆری جیهانی و سەرۆکایەتی شاندی سوڵتانییەتی عومان بۆ ٧٧هەمین دانیشتن لە کۆبوونەوەی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکانیشی پێسپێردرابوو.پێش ئەوەی نوێنەرایەتی سوڵتانییەتی عومان بکات لە نەتەوە یەکگرتووەکان، دکتۆر ئەلحەسان وەك جێگری سکرتێری کاروباری دیپلۆماسی بە وەکالەت لە وەزارەتی دەرەوەی سوڵتانیەتی عومان کاری کردووە. هەروەها سەرۆکی دیوانی وەزارەتی کاروباری دەرەوەی سوڵتانیەتی عومان بووە لە ساڵی ٢٠١٥ تا ٢٠١٩. هەروەها لە نێوان ساڵانی ٢٠١٢ تا ٢٠١٥ وەك بەرپرسی نووسینگەی وەزیر لە وەزارەتی دەرەوەی سوڵتانیەتی عومان کاری کردووە، هەروەها لێپرسراوی یەکەی شیکاری سیاسی لە وەزارەتی دەرەوەی سوڵتانییەتی عومان بووە لە ساڵی ٢٠١٢.دکتۆر ئەلحەسان نوێنەرایەتی وڵاتەکەی کردووە لە ژمارەیەك پۆستی دیپلۆماسی لەدەرەوە، لەوانە وەک باڵیۆزی سوڵتانییەتی عومان لە فیدراسیۆنی ڕووسیا لە ساڵی ٢٠٠٩ تا ٢٠١٢، هاوکات باڵیۆزی نا نیشتەجێیش بووە لە کۆماری بێلاڕووس و کۆماری ئۆکرانیا و کۆماری ئەرمینیا و کۆماری مۆڵدۆڤا. لە نێوان ساڵانی ١٩٩٣ تا ٢٠٠٥ لە نوێنەرایەتی هەمیشەیی سوڵتانییەتی عومان لە نەتەوە یەکگرتووەکان لە نیویۆرك و هەروەها لە نێوان ساڵانی ١٩٩٠ تا ١٩٩٣ لە نوێنەرایەتی هەمیشەیی سوڵتانییەتی عومان لە نەتەوە یەکگرتووەکان لە جنێڤ و هەروەها نوێنەرایەتی سوڵتانییەتی عومان لە کۆنفرانسی داماڵینی چەک و کۆنفرانسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ بازرگانی و گەشەپێدان (UNCTAD) خزمەتیکردووە، جگە لەوەی پۆستی جێگری سەرۆکایەتی دانیشتنی هەشتەمی UNCTADی هەبووە، کە لە ساڵی 1992 لە کۆڵۆمبیا بەڕێوەچوو.دکتۆر ئەلحەسان لە زۆرێك لە کۆڕبەندی ناوچەیی و نێودەوڵەتی بەشداری کردووە، لەوانە کۆنفرانسی لوتکەی ئیسلامی لە جەددە لە ساڵی ٢٠٠٥ و دیالۆگی مەنامە لە مەنامە لە ساڵی ٢٠٠٥ و کۆڕبەندی لوتکەی داهاتوو لە دەریای مردوو لە ساڵی ٢٠٠٦ و کۆڕبەندی جیهانی ئیسلامی و ئەمریکا لە دۆحە لە ساڵی ٢٠٠٦ و شەشەمین کۆنفرانسی نێودەوڵەتی دیموکراسییە نوێ و گەڕاوەکان لە دۆحە لە ساڵی ٢٠٠٦ و هەژدەهەمین لوتکەی کۆمکاری عەرەبی لە خەرتوم لە ساڵی ٢٠٠٦ و چواردەهەمین لوتکەی بزووتنەوەی بێ لایەنەکان لە هاڤانا لە ساڵی ٢٠٠٦ و هەشتەمین لوتکەی ڕاوێژکاری کەنداو لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠٠٦ و نۆزدەهەمین لوتکەی کەنداو لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠٠٧ و کۆنفرانسی ئاشتی ئاناپۆلیس لە ئاناپۆلیس لە ساڵی ٢٠٠٧ و پەیمانی نێودەوڵەتی لەگەڵ عێراق لە شەرم ئەلشێخ لە ساڵی ٢٠٠٧ و حەڤدەهەمین ئەنجومەنی هاوبەشی کەنداو و ئەوروپا و کۆبوونەوەی وەزاری لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠٠٧ و دەیەمین لوتکەی ڕاوێژکاری کەنداو لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠٠٨ و کۆنفرانسی ڕاوێژکاری وەزاری ئەوروپی-عەرەبی لە ماڵتا لە ساڵی ٢٠٠٨ و کۆنفرانسی لوتکەی ئیسلامی لە داکار لە ساڵی ٢٠٠٨ و دووەمین لوتکەی وڵاتانی عەرەبی و ئەمریکای لاتین لە دۆحە لە ساڵی ٢٠٠٩ و لوتکەی نائاسایی کۆمکاری عەرەبی لە دۆحە لە ساڵی ٢٠٠٩ و نۆیەمین کۆڕبەندی نێودەوڵەتی وەبەرهێنان لە سۆچی لە ساڵی ٢٠١٠ و لوتکەی کۆمکاری عەرەبی لە قاهیرە لە ساڵی ٢٠١٢ و لوتکەی گەشەپێدانی ئابووری و کۆمەڵایەتی عەرەبی لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠١٣ و کۆنفرانسی نێودەوڵەتی سۆماڵ لە لەندەن لە ساڵی ٢٠١٣ و ئاسانکاری بۆ پرۆسەی دانوستانەکانی نێوان کۆماری ئیسلامیی ئێران و گرووپی وڵاتانی ٥+١ لە مەسقەت لە ساڵی ٢٠١٤ و بیست و چوارەمین کۆبوونەوەی ئەنجومەنی هاوبەش و وەزاری وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا لە دۆحە لە ساڵی ٢٠١٥ و لوتکەی کەنداو و ئەمریکا لە کامپ دەیڤد لە ساڵی ٢٠١٥ و کۆبوونەوەکانی دەستپێشخەری جیهانی کلینتۆن لە مەراکش لە ساڵی ٢٠١٥ و گروپی نێودەوڵەتی پشتیوانی سوریا لە ڤیەننا لە ساڵی ٢٠١٥ و لوتکەی کەنداو و ئەمریکا لە ڕیاز لە ٢٠١٦ و نۆیەمین کۆڕبەندی دیموکراسی بالی لە بالی لە ساڵی ٢٠١٦ و لوتکەی کەنداو و ئەمریکا لە ڕیاز لە ساڵی ٢٠١٧ و هەژدەهەمین دانیشتنی نائاسایی ئەنجومەنی وەزیرانی دەرەوەی ڕێکخراوی هاوکاری ئیسلامی لە جددە لە ساڵی ٢٠١٨ و لوتکەی نائاسایی ئیسلامی لە ئەستەنبوڵ لە ساڵی ٢٠١٨ و کۆڕبەندی ئۆسلۆ لە ساڵی ٢٠١٨-٢٠١٩ و جگە لە سێیەمین سیمپۆزیۆمی ساڵانەی ئاسایش لە جددە لە ساڵی ٢٠٢٣ و هەفتەی نێوەندگیری عومان-سویسرا لە مەسقەت لە ساڵی ٢٠٢٣ و نۆزدەهەمین لوتکەی بێ لایەنەکان (NAM) و سێیەمین لوتکەی باشوور لە کامپالا لە ساڵی ٢٠٢٤.دکتۆر ئەلحەسان ئەندامی کۆمەڵێك ئەنجومەن و لیژنەی ناوچەیی و نێودەوڵەتییە، لەوانە دەستەی ئەمینداری قوتابخانەی نێودەوڵەتی نەتەوە یەکگرتووەکان (UNIS) و ئەنجومەنی ڕاوێژکاری نێودەوڵەتی دامەزراوەی ئاشتی نێودەوڵەتی (IPI) و دەستەی بەڕێوەبەران لە ڕێکخراوی بەردەوامیی ڕێکخراوە ناحکومییەکان (NGO Sustainability Inc) و یانەی دیپلۆماسی عومان و جگە لە ئەندامێتی لە تۆڕی پاڵەوانە نێودەوڵەتییەکانی بواری جێندەر (IGC).دکتۆر ئەلحەسان خاوەنی دکتۆرایە لە ئابووری لە زانکۆی حکومیی مۆسکۆ بۆ ئامار و زانیاری (MESI) و لە نێوان ساڵانی ١٩٩٧ - ٢٠٠٥ ناوی خۆی تۆمارکردووە لە پرۆگرامی دکتۆرا لە قوتابخانەی نوێی توێژینەوەی کۆمەڵایەتی لە نیویۆرك. جگە لەوەش خاوەنی بڕوانامەی ماستەرە لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان و هەروەها بڕوانامەی دکتۆرایە لە یاسای نێودەوڵەتی لە زانکۆی سەینت جۆن لە نیویۆرك و هەروەها بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە زانستە سیاسییەکان لە زانکۆی واشنتۆن لە سیاتڵ بەدەستهێناوە.دکتۆر ئەلحەسان "ئەندامی فەخری و ئەکادیمی ئەکادیمیای نێودەوڵەتی خێرخوازی"یە لە فیدراسیۆنی ڕووسیا و بڕوانامەی "دکتۆرای فەخری لە بواری دیپلۆماسی" لە زانکۆی کەگس پێبەخشراوە. جگە لەوەش پلەی "پڕۆفیسۆری فەخری" لە پەیمانگای حکومی بۆ هونەر و ڕۆشنبیری لە بێلگۆرۆد پێبەخشراوە. هەروەها دکتۆر ئەلحەسان ئەندامی کۆمەڵەی سیاسەتی دەرەوەیە لە نیویۆرك.بەدرێژایی ژیانی کارکردنی لە کاروباری دەرەوەی سوڵتانییەتی عومان، دکتۆر ئەلحەسان چەندین توێژینەوە و بابەتی بڵاوکردۆتەوە کە لەنێویاندا بریتین لە "شێوازی چەکداماڵین لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست" و "ئەفسانە و ڕاستییەکانی دادگای تاوانە نێودەوڵەتییەکان" و "ڕوانگەی جیاواز لەسەر شوێنی کار لە کۆمەڵگەیەکی کرێچی نەوتدا" و "تایبەتمەندییەکانی گۆڕینی بازاڕی کار لە بنیاتنانی ئابوورییەکی زانستی چڕدا".دکتۆر ئەلحەسان لە ١٩ی ئابی ١٩٦٣ لە شاری سەڵاڵەی سوڵتانییەتی عومان لەدایك بووە، خێزاندارە و خاوەنی دوو کچە.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٢٥ ئەیلوول ٢٠٢٤
یونامی چاوەڕوانی بانگەشەیەکی هێمنانە و ڕێزدارانەیە بۆ هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستانی عێراق
یونامی جەخت لەسەر گرنگیی دەستەبەرکردنی ژینگەیەکی ئارامی هەڵمەتی هەڵبژاردن دەکاتەوە کە دوور بێت لە توندوتیژی و تۆقاندن، هەروەها بەشداربووانیش سەرنجیان لەسەر کێبڕکێی ئاشتیانەی دیدگا و بەرنامەکان بێت، بۆ ئەوەی دەنگدەران بتوانن بڕیاری هۆشیارانە لەسەر سندوقی دەنگدان بدەن.یونامی داوا لە هەموو کاندیدەکان و ئەکتەرە سیاسییەکانی دیکە و میدیاکان دەکات کە بەشداربن لە فەراهەمکردنی ژینگەیەکی ڕێزدار و گشتگیر و گفتوگۆی کراوە بە درێژایی هەڵمەتی هەڵبژاردنەکان. بۆ ئەوەی ئەم هەڵبژاردنانە متمانەپێکراوبن زۆر گرنگە کە ژینگەیەکی سەلامەت دابینبکرێت و پێشوازیەکی باش لە هەموو کاندیدەکان و دەنگدەران بکرێت، بەتایبەتی ئەو ژنانەی کە زۆرجار لە کاتی پرۆسەکانی هەڵبژاردنەکاندا ڕووبەڕووی ئاستەنگی جیاواز دەبنەوە. هەر ناکۆکییەک کە پەیوەندی بە هەڵبژاردنەکانەوە هەبێت، پێویستە لە ڕێگەی میکانیزمە بەردەستەکانەوە چارەسەر بکرێت بە تایبەتی ئەو میکانیزمانەی کە لەلایەن کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردنەکانەوە دانراون.یونامی بەردەوام دەبێت لە پاڵپشتیکردنی پڕۆسەی هەڵبژاردنێکی دادپەروەرانە و شەفاف کە ڕەنگدانەوەی خواستی هەموو خەڵکی هەرێمی کوردستان بێت.
1 of 5
لێدوانی ڕۆژنامەوانی
٢٥ ئەیلوول ٢٠٢٤
شارەزایانی نەتەوە یەکگرتووەکان: هەمواری پێشنیارکراو بۆ یاسای باری کەسێتی عێراق هەڕەشەیە بۆ لەباربردنی مافی ژنان و منداڵان
لەمبارەوە، شارەزایان لەو باوەڕەدان کە "ئەگەر ئەم هەموارانە پەسند بکرێن ئەوە بە دڵنیاییەوە دەبنە مایەی لەناوبردنی مافی مرۆڤی بنچینەیی و پاراستنی ژنان و منداڵان بەگرتنەخۆی کچانیش لە عێراقدا."هەموارەکان پێشنیارکراوەکان خوێندنەوەی دووەمیان لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە لە 16ی ئەیلولدا بۆ کراوە. لە نامەیەکیش کە لە 10ی ئەیلولدا ئاراستەی حکومەتی عێراقیان کردووە، شارەزایان نیگەرانی خۆیان دەربڕیوە لەوەی کە ئەم هەموارە پێشنیارکراوانە بۆ یاسای باری کەسێتی ژمارە 188 "دەبێتە مایەی پاشەکشەی گەورە لە ماف لە چەندین بواری سەرەکیدا و کاریش دەکاتە سەر ژنان و منداڵان بەتایبەتیش لەوەی کە پەیوەندی بە هاوسەرگیری و تەڵاق و بەخێوکردنی منداڵەوە هەیە و هەروەک چۆن دەبێتە مایەی بەرەو خراپتر بردنی ئەو شێوازە توندوتیژییە بەربڵاوەش کە ئێستا دژی ژنان و کچانی عێراق پەیڕەو دەکرێت."ئەوان هەروەها هۆشداری ئەوەشیان داوە کە ئەگەر هەموارە پێشنیارکراوەکان پەسند بکرێن ئەوە بێگومان کاریگەرییان لە سەر زۆربەی کۆمەڵگایەکانی عێراق دەبێت و پابەندبوونەکانی عێراقیش سەبارەت بە مامەڵەکردنی یەکسانانە لەگەڵ ژنان و کچان لاواز دەکات لەگەڵ کاریگەریشی لەسەر مافی منداڵیش. ئێمە داوا هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانی حکومەتی عێراق دەکەین بۆ لەبەرچاوگرتنی ئاسەوارە خراپەکانی ئەم هەموارە پێشنیارکراوانە. حکوومەتی عێراق پێویستە دڵنیایی بدات سەبارەت بەوەی کە تاوتوێی گەرم و گشتگیرانە سەبارەت بەم هەموارە پێشنیارکراوانە ئەنجام دەدرێت و بەرژەوەندییەکانی ژنان و کچانی عێراقیش دەکرێنە چەقی گفتوگۆیەکان و پرۆسەی بڕیاردان." شارەزایەکان: ریم ئەلسالم، بڕیاردەری تایبەت بە توندوتیژی دژی ژنان و کچان و هۆکار و دەرەنجامەکان و مامە فاتیمە سنجاتە، بڕیاردەری تایبەت سەبارەت بە فرۆشتن و بەکارهێنان (ئیستیغلال) ی جینسیی منداڵان. بڕیاردەرە تایبەتەکان بەشێکن لەوەی کە پێی دەوترێت" رێوشوێنی تایبەتی ئەنجومەنی مافی مرۆڤ". "ڕێوشوێنی تایبەت" بەشێکی گەورەیە لە شارەزایانی سەربەخۆ لە سیستەمی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکاندا کە یان تاوتوێی بارودۆخی وڵاتێکی تایبەت دەکەن یانیش هەموو پرسە سەرباسییەکان لە هەموو بەشەکانی جیهاندا دەخەنە بەر باس و گفتوگۆ. شارەزایانی رێوشوێنی تایبەت بەشێوەی خۆبەخشانە کار دەکەن و ئەوانە نە کارمەندی نەتەوە یەکگرتووەکانن و نە مووچەشی لێ وەردەگرن. ئەوان سەر بە هیچ حکومەتێک یان ڕێکخراوێک نین و هەر بۆ خۆیان بە توانای خۆیان کار دەکەن. بۆ پرسیار و زانیاریی زیاتر تکایە پەیوەندی بکەن بە
hrc-sr-vaw@un.org
یانیش بۆ پرسیاری میدیایی سەبارەت بە شارەزایانی تری سەربەخۆی نەتەوە یەکگرتووەکان ، پەیوەندی بکەن بە دارشا ئەندراجۆبسا بە ئیمێلی : (dharisha.indraguptha@un.org) یان جۆن نیولاند بە ئیمێلی:
(john.newland@un.org).یان لە ڕێگەی تویتەرەوە بۆ زانیاری لەسەر شارەزایانی سەربەخۆی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان:Twitter: @UN_SPExperts
hrc-sr-vaw@un.org
یانیش بۆ پرسیاری میدیایی سەبارەت بە شارەزایانی تری سەربەخۆی نەتەوە یەکگرتووەکان ، پەیوەندی بکەن بە دارشا ئەندراجۆبسا بە ئیمێلی : (dharisha.indraguptha@un.org) یان جۆن نیولاند بە ئیمێلی:
(john.newland@un.org).یان لە ڕێگەی تویتەرەوە بۆ زانیاری لەسەر شارەزایانی سەربەخۆی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان:Twitter: @UN_SPExperts
1 of 5
نوێترين سهرچاوهكان
1 / 11
سەرچاوەکان
٢١ تشرینی دووەم ٢٠٢٣
سەرچاوەکان
٢٨ شوبات ٢٠٢٣
1 / 11